Ministerie van Buitenlandse Zaken
Opening conferentie geweld tegen meisjes
09-03-2009 | Kurhaus, Scheveningen | Toespraak: Verhagen - Minister van Buitenlandse Zaken
Hartelijk dank Chazia Mourali,
Goedemorgen dames en heren,
Van harte welkom in het Kurhaus in Den Haag, bij deze conferentie over Geweld
tegen Meisjes. U bent uit alle delen van de wereld hier naartoe gereisd en
daarvoor ben ik u bijzonder erkentelijk. Ik sluit me graag aan bij wat onze
dagvoorzitter Chazia Mourali zojuist zei: hier in het Kurhaus is vandaag en
morgen een schat aan kennis en ervaring verzameld, en daar moeten we optimaal
gebruik van maken! Mijn verwachtingen zijn dan ook hooggespannen.
Achter mij hangt het portret van de tienjarige Nujood Mohammed Ali uit Jemen.
Zij werd op negenjarige leeftijd uitgehuwelijkt aan een twintig jaar oudere man.
Ze trouwde, werd mishandeld en verkracht. Haar leven had zich kunnen voortslepen
in eindeloze ellende, zoals dat van zovele kindbruiden in Jemen. Maar Nujood nam
het heft in eigen hand, ging naar de rechtbank en vroeg een echtscheiding aan,
die ze kreeg. Nujood gaat nu weer naar school, ze kijkt tekenfilmpjes van Tom en
Jerry en speelt met haar poppen. Ze wil later advocaat
worden.1 (#ftn1) Het parlement van Jemen nam inmiddels
een wet aan, die de minimum huwelijksleeftijd op 17 jaar stelt. Als deze
wetgeving nu ook nog geratificeerd wordt door de president, is een goede afloop
voor Jemenitische meisjes in ieder geval een hele stap dichterbij gekomen. Een
voorbeeld dat navolging verdient!
Nujood's vroege huwelijk weerspiegelt één vorm van geweld tegen meisjes. Dit
geweld kan ontzettend veel verschillende gezichten aannemen. Soms gebeurt het
openlijk en is het geïnstitutionaliseerd. Denk aan meisjes in Afghanistan en
Pakistan, die door de Taliban van school worden weggehouden. Denk aan de meisjes
die tijdens conflicten vogelvrij zijn, omdat verkrachting geldt als wapen in de
strijd. Denk aan meisjes die in schrijnende omstandigheden worden ingezet in het
arbeidsproces: in fabrieken en naaiateliers, als huishoudelijke hulp of
seksslavin. Veel van hen zijn verhandeld. Denk aan meisjes die worden besneden,
verminkt voor het leven, omdat dat nu eenmaal zo hoort, binnen de gebruiken van
hun stam. Eerwraak is nog zo'n voorbeeld: het meisje moet een zogenaamde schande
bekopen, dikwijls met haar leven, om de eer van de familie te redden. Met
religie heeft dit niets te maken: het zijn traditionele gebruiken, die de
ondergeschikte rol van meisjes in de maatschappij belichamen. Veel vormen van
geweld tegen meisjes vinden juist ook heimelijk plaats, in het holst van de
nacht. Denk aan babymeisjes die worden teruggevonden op een vuilnisbelt omdat
hun leven een financiële strop betekent voor hun straatarme ouders. Denk aan de
slachtoffers van incest. Vorig jaar kwam er nog een gruwelijk geval aan het
licht in Oostenrijk, waar een vader zeven kinderen verwekte bij zijn dochter en
haar 24 jaar lang in de kelder van zijn huis hield opgesloten. Seksueel misbruik
van kinderen door hun ouders, verzorgers, familieleden, onderwijzers of
hulpverleners komt elke dag voor ook in Nederland. Juist in een
omgeving waar kinderen geacht worden veilig te zijn: thuis, of op school. In
Nederland spelen ook verwaarlozing en misbruik op Internet. Dat zijn ernstige
problemen, waar de Nederlandse regering oog voor moet hebben!
Meisjes zijn nog vaker slachtoffer dan jongens, omdat ze vaak toch nog als
ongelijkwaardig worden beschouwd: in sommige culturen ligt dat er duimendik
bovenop, maar ook in landen waar gelijkwaardigheid wel bij wet is vastgelegd,
zijn vrouwen en meisjes nog steeds kwetsbaarder voor discriminatie en schending
van hun mensenrechten. Om die reden verdienen ze onze speciale aandacht.
Eén ding is zeker: geweld tegen meisjes is universeel: het komt in
elke samenleving voor, het raakt ons allemaal. Het verschijnsel gaat
dwars door de scheidslijnen van cultuur, afkomst, onderwijs, inkomen en etnische
oorsprong heen. En het maakt ontelbaar veel slachtoffers. We weten niet eens
precies hoeveel, want vaak is het geweld zo verweven in de dagelijkse gang van
zaken, dat het niemand opvalt. Talloze slachtoffers hebben dan ook geen enkel
gezicht. En dat stemt mij buitengewoon treurig.
De Nederlandse regering wil geweld tegen meisjes actief bestrijden. Daarom
ben ik ook zo blij dat een groot aantal van mijn collega's uit het kabinet deze
conferentie ook zal bijwonen. Het geeft aan dat dit onderwerp in Nederland
kabinetsbreed hoge prioriteit geniet. Als gastheer van deze conferentie wil ik
hen van harte bedanken. Een woord van dank ook aan UNICEF en het Innocenti
Research Centre, dat ons zo goed geholpen heeft in de voorbereiding van deze
conferentie. Mevrouw Marta Santos Pais, hartelijk dank voor uw inspanningen! Ook
professor Jaap Doek en professor Paulo Sergio Pinheiro verdienen speciale
vermelding.
Het Kinderrechtenverdrag laat er geen enkel misverstand over bestaan dat
geweld een schending is van de rechten van het kind. Het is dan ook in alle
omstandigheden onaanvaardbaar: rechten gelden immers voor iedereen, overal en
altijd. Niemand kan een beroep doen op zijn cultuur, traditie of godsdienst om
een schending van mensenrechten goed te praten: die rechten gaan altijd voor! En
het belang van het kind staat altijd voorop! Toen ik aantrad als minister van
Buitenlandse Zaken, heb ik gezegd dat ik de bevordering van mensenrechten een
centrale plaats wilde geven in het Nederlands buitenlands beleid. De rechten van
kinderen nemen daarbij een bijzondere plaats in, juist vanwege hun kwetsbare
positie.
De organisatie van deze conferentie past in een reeks activiteiten die
Nederland heeft ondernomen om de rechten van vrouwen en kinderen in de wereld te
waarborgen en hoger op de politieke agenda te zetten. Binnen de Verenigde Naties
is Nederland de initiator van een resolutie die zich richt op alle vormen van
geweld tegen vrouwen. Deze resolutie is zeker niet alleen een pro forma
veroordeling van geweld, maar bevat juist veel concrete aanbevelingen die brede
navolging genieten. Lokale organisaties gebruiken deze resolutie om hun
regeringen aan te spreken op hun acties: wat doen zij eraan om geweld tegen
vrouwen tegen te gaan en ervoor te zorgen dat de daders niet vrijuit gaan? Om te
kijken hoe we het best van woorden naar daden kunnen komen, financierde
Nederland samen met andere landen een onderzoek naar geweld tegen vrouwen die
door het VN-secretariaat werd uitgevoerd. Eén van de conclusies van dat
onderzoek was dat er te weinig bruikbare gegevens waren: we weten simpelweg te
weinig en daardoor is het lastig om goed internationaal beleid te formuleren dat
geweld in al zijn vormen aanpakt. Nederland heeft daarop besloten 700.000 euro
bij te dragen aan de ontwikkeling van een databank binnen de Verenigde Naties
met gegevens over geweld tegen vrouwen en best practices van de
bestrijding daarvan wereldwijd. Deze databank wordt door het VN-secretariaat
beheerd en is enkele dagen geleden, op 5 maart, in New York gelanceerd door de
Plaatsvervangend Secretaris-generaal van de VN, mevrouw Migiro, samen met de
Nederlandse Vertegenwoordiging daar. Ik heb de Raad van Europa gevraagd de
databank te voeden met gegevens en goede praktijkvoorbeelden en hoop dat andere
landen/regio's hetzelfde zullen doen. Beschikbaarheid van relevante informatie
is een belangrijke voorwaarde voor het voeren van effectief beleid -- daarom
vervult deze databank een onmisbare functie.
Nederland heeft ook bijgedragen aan de studie over geweld tegen kinderen van
professor Pinheiro. Hij zal u later vanochtend toespreken. Deze studie heeft
nogal wat in beweging gezet. Zo hebben de bevindingen en aanbevelingen een
belangrijke impuls gegeven aan de ontwikkeling van de richtlijnen van de
Europese Unie op het gebied van geweld tegen kinderen. Ook vandaag gaat u weer
met deze aanbevelingen aan de slag: de titel van deze conferentie is niet voor
niets: Making Recommendations Work!
Eén van de aanbevelingen werd in ieder geval op papier al opgevolgd: in 2007
hebben de lidstaten van de Verenigde Naties besloten een Speciale
Vertegenwoordiger in te stellen voor geweld tegen kinderen. Deze
vertegenwoordiger krijgt een uitermate belangrijke opdracht mee: hij of zij zal
de bestrijding van geweld tegen kinderen moeten bevorderen, internationale
samenwerking op dit gebied moeten stimuleren en er voor moeten zorgen dat de
aanbevelingen uit de studie geen dode letter blijven. Deze Speciale
Vertegenwoordiger zal het gedrag van landen onder de loep kunnen nemen en zo
schending van kinderrechten wereldwijd aan de orde kunnen stellen.
Secretaris-generaal Ban Ki-Moon heeft tot op heden echter nog niemand benoemd.
Ik zou hem willen vragen hier niet langer mee te wachten miljoeneen kinderen
zijn slachtoffer van geweld - verbetering van hun lot mag geen uitstel lijden.
Ik heb in ieder geval besloten uit het Mensenrechtenfonds 800.000 euro bij te
dragen aan het functioneren van de Speciale Vertegenwoordiger die er gaat komen
ik vind zijn werk te belangrijk om het op de lange baan te schuivven: het
papieren mandaat moet nu echte handen en voeten krijgen. Ik roep andere landen
van harte op ook een bijdrage te leveren en ik hoop dat de Secretaris-generaal
nu snel een goede kandidaat zal benoemen.
En overigens wordt er gewerkt aan een kindvriendelijke Nederlandse versie van
de studie over geweld tegen kinderen zo'n speciale uitvoeering voor kinderen is
er al in het Engels2 (#ftn2) maar later dit jaar komt er
dus ook één in het Nederlands. Dat is belangrijk, want kinderen moeten
weten welk gedrag wel en niet in de haak is, en dat zij zich niet alles
hoeven laten welgevallen, ook niet in de huiselijke sfeer. Als kinderen zich
niet bewust zijn dat er grenzen zijn die niet mogen worden overschreden, zal het
hen des te meer moeite kosten op te komen voor hun rechten. Ik wil me er graag
voor inzetten dat kinderen op dit gebied beter worden geïnformeerd.
Dames en heren,
'Geen enkel geweld tegen kinderen is gerechtvaardigd; iedere vorm van geweld
tegen kinderen kan worden voorkomen'.3 (#ftn3) We zullen
het snel eens zijn over deze woorden van voormalig Secretaris-generaal van de VN
Kofi Annan. Vanzelfsprekend is geweld onaanvaardbaar. Maar hoe voorkomen we dat
het gebeurt, dag in dag uit, in alle hoeken van de wereld? Daarvoor zitten we
vandaag en morgen bij elkaar. Niet om nog eens te zeggen hoe erg het is, maar om
samen te bedenken hoe een wereld zonder geweld voor kinderen realiteit kan
worden. Als het om dit soort onderwerpen gaat, kun je nooit te hoog inzetten. Zo
zit ik zelf ook niet in elkaar. Neem bijvoorbeeld kinderarbeid. Ik aarzel niet
hoog in te zetten om te bereiken dat we deze schandvlek van de 21e eeuw achter
ons laten. Alle opties liggen wat mij betreft op tafel, ook de mogelijkheid van
een handelsverbod. Ook al wordt me dat niet door iedereen in dank afgenomen.
Maar mijn instelling is dat je, juist door uiterste middelen te benoemen, een
proces in gang kunt zetten, veranderingen kunt bespoedigen. Dat zou ik u ook
willen vragen: uiterste middelen niet te schuwen en creatieve oplossingen aan te
dragen.
We kunnen allemaal van elkaar leren: het goede van zo'n conferentie is dat
het geen eenrichtingsverkeer is, lessen die het Zuiden van het Noorden zou
moeten leren, of het Oosten van het Westen. Helemaal niet. Als het over geweld
tegen meisjes gaat, moeten we ons allemaal gelijkelijk schamen, want het gaat
ons allemaal gelijkelijk aan. Deze conferentie moet meehelpen om taboes te
doorbreken en veranderingen in gang te zetten. Ik wens u daar heel veel succes
bij, de komende dagen. Ik zou met u willen afspreken dat we voor 20 november
aanstaande, de twintigste verjaardag van het Kinderrechtenverdrag, aan elkaar
duidelijk maken wat er is gebeurd met de aanbevelingen die uit deze conferentie
voortkomen. Ik zal daar in ieder geval mijn schouders onder zetten.
Dames en heren,
Ter afsluiting van mijn verhaal zou ik nu graag het woord willen geven aan de
lezers van Kidsweek, een krant voor Nederlandse jongeren vanaf 11 jaar. Kidsweek
heeft veel aandacht besteed aan deze conferentie, en daar ben ik ontzettend blij
mee. Ik vind het heel belangrijk kinderen te betrekken bij dit onderwerp, omdat
het om hun leven en hun veiligheid gaat u zult dat met me eens ziijn. Ik heb
vanochtend vroeg ontbeten met deze kinderen, en ik wil hen graag in de
gelegenheid stellen ons een aantal vragen voor te leggen over deze conferentie
en samen met mij de openingshandeling te verrichten.
Mag ik de lezers van Kidsweek uitnodigen om het podium op te komen?
1 (http://www.minbuza.nl:80#):
http://www.glamour.com/women-of-the-year/2008/nujood-ali-and-shada-nasser?
2 (http://www.minbuza.nl:80#): http://www.violencestudy.org/IMG/pdf/safeyoufinal.pdf
3 (http://www.minbuza.nl:80#): A/61/299, p.5
Ministerie van Buitenlandse Zaken