Universiteit van Tilburg

25 februari 2009

Wij-gevoel nadelig voor brainstormen

Promotie psychologe Carina Wiekens over vormen van zelfbewustzijn

Als mensen zich bewust zijn van sociale aspecten van zichzelf, stemmen ze hun gedrag af op de sociale omgeving. Zijn ze zich vooral bewust van privéaspecten, dan vertonen ze juist meer uniek gedrag. Dat concludeert Carina Wiekens in het proefschrift waarop ze vrijdag 6 maart promoveert aan de Universiteit van Tilburg. Wiekens' onderzoek verklaart onder meer waarom gezamenlijke brainstorms vaak minder opleveren dan een aantal individuele.

Wat is zelfbewustzijn eigenlijk? Ook in de psychologie is dat nog lang niet duidelijk. Wel zijn verschillende vormen van zelfbewustzijn geïdentificeerd, afhankelijk van het deel van zichzelf waarvan mensen zich bewust zijn. De psychologe Carina Wiekens onderzocht het bewustzijn van privéaspecten zoals gedachten, opvattingen en gevoelens, en het bewustzijn van sociale aspecten zoals uiterlijk, gedrag en houding. Door middel van verschillende experimenten toonde ze aan dat mensen zich gedragen conform het deel van hun zelfbewustzijn dat het meest actief is.

Zo zijn mensen bij wie het woord 'ik' saillant is gemaakt creatiever dan mensen bij wie 'wij' saillant is gemaakt. Dat bleek uit een experiment waarbij proefpersonen eerst in een tekst ofwel de woorden ik/me/mij/mijn moesten omcirkelen, ofwel de woorden we/wij/ons/onze. Proefpersonen in de ik-groep presteerden vervolgens beter op een creatieve taak waarbij ze moesten tekenen, dan proefpersonen in de wij-groep. Dat verklaart bijvoorbeeld waarom gezamenlijke brainstorms vaak minder opleveren dan individuele mensen die onafhankelijk van elkaar brainstormen.

Kijken of bekeken worden
Ook laat Wiekens zien dat mannen en vrouwen die elkaar bekijken verschillend reageren. Mannen geven aan zich meer bewust te zijn van de vrouw die hen bekijkt dan van zichzelf, en kijken dus vooral. Vrouwen daarentegen geven aan zich meer bewust te zijn van zichzelf dan van de man, en voelen zich dus bekeken. Een gevolg de laatste vorm van zelfbewustzijn is, zo blijkt in een experimentele setting, dat de voorkeur wordt gegeven aan een appel boven chocola. Bewustzijn van je uiterlijk in de situatie dat je bekeken wordt door de andere sekse kan dus tot 'zelfregulatie' leiden, concludeert de psychologe.

Carina Wiekens (1978) studeerde sociale psychologie met als nevenrichting klinische psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze voerde haar promotieonderzoek uit aan Universiteit van Tilburg. Sinds 2007 is ze werkzaam als onderwijsontwikkelaar en docent bij de nieuwe opleiding Toegepaste Psychologie aan de Hanzehogeschool Groningen, alwaar ze eveneens onderzoek uitvoert naar het Jeugdbeleid in Vensterscholen.