TNS NIPO publicaties
2 maart 2009
Nieuwe PVV-aanhang komt van VVD
De Volkskrant, zaterdag 28 februari 2009
Door: Peter Kanne & Tim de Beer
De PVV-achterban wijkt steeds minder af van doorsnee Nederland
'Wilders in trek bij hoger opgeleide kiezer' kopte de Volkskrant
afgelopen zaterdag op basis van onderzoek van TNS NIPO. In het stuk
werd beschreven dat het profiel van de PVV-aanhang steeds meer gaat
lijken op dat van de gemiddelde Nederlander. 'De Wilders-stemmer
normaliseert', citeerde de Volkskrant TNS NIPO.
Misschien is de term 'normaliseren' achteraf niet zo gelukkig gekozen,
omdat het kennelijk een normatieve lading heeft. We beogen niet
uitspraken te doen over wat wel en wat niet 'normaal' gevonden zou
moeten worden in het publieke debat. Wat we vanzelfsprekend wl
bedoelen, is dat de PVV-achterban op tal van demografische kenmerken
steeds minder afwijkt van doorsnee Nederland.
Het is fascinerend om te zien hoe een dergelijke analyse tot dezelfde
reflexen leidt als toen Pim Fortuyn aan de bel trok. Kennelijk kan
over dit thema niet met enige afstand en zonder emotie worden
gesproken. Van Jan Blokker in nrc.next ('Nog even, en het zijn net
mensen') tot Malou van Hintum op de vk.nl/opinie ('Hun opvattingen
blijven abject, daar verandert hun sociaal-economische status niets
aan') valt men over de term 'normaliseren'. Wat we als politieke
onderzoekers doen, is het monitoren van (voorgenomen) stemgedrag en
een duiding proberen te vinden voor het wie, hoe en waarom daarachter,
zonder er een waardeoordeel aan te verbinden.
Profiel
Al in oktober 2004 maakten we voor de Volkskrant een profiel van de
potentiële Wilders-stemmer. We schreven toen: 'De lijst-Wilders lijkt
draagvlak te hebben onder alle lagen van de bevolking. Het profiel van
de Wilders-aanhang wijkt niet in grote mate af van de Nederlandse
populatie. De potentiële Wilders-stemmer heeft een ander profiel dan
de mensen die in 2002 LPF stemden, deze bevonden zich meer in de
lagere sociale regionen.'
Wilders stond eind 2004 op ruim twintig zetels in de peilingen.
Uiteindelijk haalde de PVV negen zetels en bleken veel hoger
opgeleiden onderweg afgehaakt. De PVV-stemmer leek bij de
Kamerverkiezingen van 2006 wél sterk op de LPF-stemmer uit 2002:
veelal laag of middelbaar opgeleid, en uit de lagere sociale klassen.
Aandeel
Doordat Wilders zich het thema 'vrijheid van meningsuiting' heeft
toegeëigend, weet hij nu een iets ander publiek aan te spreken dan in
2006. Opnieuw neemt het aandeel hoger opgeleiden binnen de
PVV-achterban toe, hoewel het aandeel nog altijd lager ligt dan het
nationale gemiddelde.
De Wilders-aanhang evolueert. Waar zij eerst vooral op zichzelf
gerichte en behoudende waarden van belang achtte, komen er steeds meer
mensen bij die ontwikkeling willen en iets meer op de ander gericht
zijn. Dit laatste 'waardesegment' noemen we bij TNS NIPO de
'zakelijken'.
'Prestatiegericht' en 'ambitieus' zijn eigenschappen die van
toepassing zijn op mensen die binnen deze groep vallen. We vinden hier
veel (kleine) ondernemers en doorgaans veel VVD-stemmers. En inderdaad
komt veel van de nieuwe aanwas van de PVV bij de VVD vandaan.
Minder vluchtig
We hebben hier te maken met een groep in de samenleving die minder
vluchtig is dan velen lief is. Deze groep bestaat bij lange na niet
alleen maar uit randfiguren en angstige laagopgeleiden voor wie de
wereld net een tikkeltje te snel draait, zoals in tal van analyses
wordt geopperd. VVD-coryfee Frits Bolkestein voorspelde in april 2008
in Buitenhof al dat Wilders meer kansen heeft op duurzaam succes dan
Rita Verdonk, omdat hij meer inspeelt op het rechtse sentiment bij
mensen.
Op dit moment stemt 5 tot 15 procent van de kiezers op de PVV, maar
uit veel van onze onderzoeken blijkt dat zo'n 40 procent van de
Nederlanders hem bij veel kwesties steunt, gedoogt, of zich door de
PVV gehoord voelt Deze mensen gaan echt niet allemaal op de PVV
stemmen, maar het is wel zoals Paul Schnabel, directeur van het
Sociaal en Cultureel Planbureau, deze week in de Volkskrant stelde: de
PVV verwoordt wat velen denken.
In die zin lijkt Wilders in de voetsporen van Fortuyn te treden.
Beiden zeiden wat velen dachten, en hun aanhangers laten zich niet
ompraten door ze te vertellen dat ze 'abnormale' ideeën hebben.
Voorspelbare uitlatingen over hoe 'abject' Wilders' ideeën zijn,
zullen de kloof tussen de 'politiek correcten' en de PVV-achterban
alleen maar verdiepen.
Peter Kanne en Tim de Beer zijn opinieonderzoekers bij TNS NIPO. Voor
eventuele vragen kunt u contact opnemen met Peter Kanne (tel: 020 522
59 24) of met Tim de Beer (tel: 020 522 53 99).
TNS NIPO