Gepubliceerd op 26 februari 2009
UvA ontvangt literaire nalatenschap Anton de Kom
Archief van Surinaamse schrijver na 35 jaar teruggevonden
Gepubliceerd op 26 februari 2009
De kinderen van de Surinaamse schrijver en verzetsstrijder Anton de
Kom hebben 24 februari zijn literaire nalatenschap overgedragen aan de
Universiteit van Amsterdam (UvA). Ad en Judith de Kom overhandigden
het archief, dat na 35 jaar is teruggevonden, op het P.C. Hoofthuis
aan hoogleraar West-Indische Letteren Michiel van Kempen. Die schetst
hieronder de waarde van de vondst en geeft een impressie van de
overhandiging.
In de jaren zestig verdween de literaire nalatenschap van Anton de
Kom. Uitgeleend aan Surinaamse studenten in Leiden, nooit
teruggekomen, bijna veertig jaar lang was het een raadsel waar alle
papieren gebleven waren. Eind 2008 doken ze weer op. Tot verbazing van
de familie bleek het om meer te gaan dan iemand gedacht had. Op
dinsdag 24 februari droegen De Koms oudste zoon Ad en zijn dochter
Judith het hele literaire archief over aan de UvA. Aan een lange en
voor de familie buitengewoon emotionele geschiedenis was een eind
gekomen.
Slavernij
Anton de Kom (1898-1945) heeft een bijna legendarische status binnen
de Surinaamse cultuur. Lang voor iemand anders in het Caraibisch
gebied dat deed, herschreef hij met Wij slaven van Suriname (1934) de
geschiedenis van zijn land. Hij legde de grote wonde bloot van drie
eeuwen slavernij: dat een heel volk zijn eigen geschiedenis niet
kende. En wie zijn eigen geschiedenis niet kent, schreef hij, zal
altijd met een minderwaardigheidsgevoel behept blijven.
Maar behalve dit grote essay, inmiddels meer dan tien maal herdrukt,
schreef De Kom nog ander werk: de romans Ons bloed is rood en Om een
hap rijst, een filmscenario in verschillende versies, gedichten, en
drie schriftjes vol Anansi-vertellingen. Al het literaire materiaal is
nu tijdelijk overgedragen aan de Universiteit van Amsterdam, waar het
in beheer blijft zodat de biografen Rob Woortman en Alice Boots het
nog kunnen raadplegen. Aan het eind van 2009 hopen zij hun hun
levensbeschrijving van Anton de Kom te publiceren. Het archief van
Anton de Kom zal op termijn worden overgedragen aan het Nederlands
Letterkundig Museum in Den Haag.
Anansi-vertellingen
Bij de overdracht benadrukte Van Kempen dat met de vondst van dit werk
de vooroorlogse geschiedenis van de Surinaamse literatuur, toen er nog
bijzonder weinig auteurs van Surinaamse herkomst waren, verandert.
Zoon Ad de Kom memoreerde zijn moeder, die als Nederlandse moest
vechten voor een huwelijk met een zwarte man. Zij bewaarde alle
papieren zorgvuldig in een doos, na de verdwijning van De Kom. Hij
werd in 1945 door de Duitsers omgebracht in Neuengamme/Sandbostel.
Judith de Kom vertelde hoe het terugvinden en weerzien van de
schriftjes met Anansi-vertellingen haar ontroerde, omdat haar vader de
kinderen elke avond voor het slapen gaan over Anansi vertelde. Acteur
Felix Burleson bracht De Koms gedicht `Vaarwel, Akoeba, vaarwel'.
Peter Meel, directeur van het Instituut Geschiedenis van de
Universiteit Leiden, sprak over de grote betekenis van Wij slaven van
Suriname en sprak de hoop uit dat de reeds vervaardigde Engelse
vertaling van het boek nu snel zal verschijnen.
Het colloquium van het Instituut ter Bevordering van de Surinamistiek
zal eind oktober geheel gewijd zijn aan Anton de Kom.
Bron: Michiel van Kempen
Universiteit van Amsterdam