24 februari 2009
Daling criminaliteit niet alleen verdienste kabinetsbeleid
Onderzoek Universiteit van Tilburg
De daling in de criminaliteit na 2002 heeft wortels in de jaren negentig en is geen uniek Nederlands fenomeen. De verbetering van de veiligheidssituatie is daarom niet alleen de verdienste van het veiligheidsbeleid dat door de kabinetten Balkenende is ingezet. Wel zijn er sterke aanwijzingen dat het gevoerde beleid de daling in de criminaliteit heeft versterkt. Dit blijkt uit een onderzoek dat vandaag verschijnt van Ben Vollaard van het onderszoeksinstituut TILEC (Tilburg Law and Economics Center), Peter Versteegh (politie Haaglanden) en Jan van den Brakel (Centraal Bureau voor de Statistiek) in opdracht van de Commissie Politie en Wetenschap. Het onderzoeksrapport is getiteld: 'Veelbelovende verklaringen voor de daling van de criminaliteit na 2002'.
De vraag naar de oorzaken van de daling in de criminaliteit is actueel omdat het onzeker is of de ambitieuze doelstelling van het kabinet - 25 procent minder criminaliteit in 2010 vergeleken met 2002 - gehaald gaat worden. Met de tot nu toe gerealiseerde daling ligt het kabinet ruim op koers, zo blijkt uit nieuwe cijfers over slachtofferschap van criminaliteit van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Tegelijk zijn er tekenen dat de daling in de criminaliteit is afgevlakt. Bovendien is de verwachting dat de snelgroeiende werkloosheid de criminaliteit zal opstuwen. Voor zowel beleidsmakers als uitvoerders is de grote vraag hoe de daling is vast te houden.
De onderzoekers laten zien dat het kabinet heeft kunnen profiteren van een neerwaartse trend in de criminaliteit die halverwege de jaren negentig is ingezet en bovendien is te zien in veel andere Europese landen, waaronder in Groot-Brittannië, Duitsland, Zweden en België. Overal dalen autodiefstal en woninginbraak, met toegenomen beveiliging van auto?s en huizen als een van de oorzaken.
Tegelijk maken de onderzoekers duidelijk dat er sterke aanwijzingen zijn dat het beleid van de kabinetten Balkenende de daling heeft versterkt. Tussen 2002 en 2007 is een voor Nederland unieke trendbreuk te zien in slachtofferschap van criminaliteit. Diefstal uit auto, fietsdiefstal en zakkenrollen zetten een jarenlange daling in. Bedreiging en vernieling kennen een eenmalige forse daling rond 2003-2005. Deze trendbreuk vormt een aanwijzing dat het beleid een zichtbaar effect heeft gehad op de criminaliteit. Die indruk wordt versterkt door het afvlakken van de daling tegen de tijd waarop de beleidsimpuls afzwakt, rond 2007. Een effect van het gevoerde beleid was te verwachten. Drie belangrijke beleidsinitiatieven - strenger en gerichter politietoezicht, aanpak van veelplegers en verhoging van pakkans en strafkans - hebben een bewezen effectiviteit.
Naast overheidsbeleid hebben toegenomen preventie van burgers en een verdere krimp en vergrijzing van de groep verslaafde veelplegers na 2002 een drukkend effect op de criminaliteit gehad. Maar deze twee ontwikkelingen vormen geen aannemelijke alternatieve verklaring voor de trendbreuk in de criminaliteit na 2002. De afwegingen achter en de effecten van bijvoorbeeld het veilig opbergen van het autonavigatiesysteem en het veilig stallen van de fiets zijn te verschillend om een overeenkomstige daling in diefstal uit auto en fietsdiefstal te verwachten. Het aantal heroïneverslaafden kent volgens de GGD al sinds halverwege de jaren negentig een geleidelijke daling.
Universiteit van Tilburg