Stadsdeel Amsterdam Zuidoost
---
Eerste woonservicewijk Amsterdam Zuidoost
23 februari 2009
Een leven lang wonen in nieuw Holendrecht
De gangmakers van de woonservicewijk Holendrecht hebben 6 februari
2009 in het bijzijn van zeventig bewoners en professionals het
samenwerkingsconvenant ondertekend. Zorgverleners (Cordaan, Markant,
GAZO en apotheek Holendrecht), woningcorporaties (Stadgenoot en Eigen
Haard), welzijnsinstellingen (Madi en Impact), stedelijk projectbureau
Zuidoostlob en stadsdeel Zuidoost hebben één gezamenlijk doel: een
wijk laten ontstaan waar mensen zich thuis voelen en om elkaar geven.
De ondertekening werd ook aangegrepen voor een discussie over
multicultureel bouwen en kleurrijke dienstverlening.
Holendrecht is de eerste wijk in Amsterdam Zuidoost waar een
woonservicewijk wordt gerealiseerd. De keuze voor deze wijk was, zo
legde stadsdeelwethouder Harry Verzijl tijdens de bijeenkomst uit,
niet heel moeilijk. "Wij zien al langer dat het in Holendrecht wat
minder gaat. De wijk heeft behoefte aan een stevige impuls. Er moet
wat gebeuren om de wijk aantrekkelijker te maken."
Eén van de grote zorgpunten van Holendrecht is het wegkwijnende
winkelcentrum. "Er is leegstand. Het gebied verloedert. In de fysieke
structuur is dringend verbetering nodig. Maar de vernieuwing van de
Bijlmer heeft ons inmiddels geleerd dat het bij de vernieuwing van de
gebouwde omgeving toch vooral om de mensen gaat. We moeten dus ook
werken aan een betere, meer coherente samenleving," aldus Verzijl.
Goede kansen
Het principe van een woonservicewijk biedt daartoe goede kansen. "De
gedachte bestaat wel eens dat zo'n wijk alleen bedoeld is voor mensen
die het fysiek wat moeilijker hebben. Ouderen. Gehandicapten. Die
veronderstelling klopt niet. In een woonservicewijk gaat het erom dat
mensen een prettig woonklimaat vinden. Van geboorte tot op hoge
leeftijd. Er moeten zoveel voorzieningen en goede woningen zijn, dat
mensen daar hun hele leven kunnen blijven wonen."
Bij het proces van de vernieuwing van Holendrecht, in het bijzonder de
beide kanten van de Holendrechtdreef, vielen volgens hem tamelijk
makkelijk de puzzelstukjes in elkaar. Door diverse partijen werd al
nagedacht over vernieuwing. Daarbij ging het onder meer om vernieuwing
van wooncentrum De Drecht. Betere huisvesting voor de twee
gezondheidscentra. Verbetering van diverse schoolgebouwen. Verder
werkt het stadsdeel aan plannen voor de komst van een
ouder-kind-centrum in de wijk.
Een aantal buurtbewoners is nauw betrokken geweest bij de plannen voor
de vernieuwing van de wijk. Verzijl toonde zich onder de indruk van
hun bevlogen betrokkenheid. Dat legt volgens hem een fundament voor
wat misschien wel het belangrijkste doel is van een woonservicewijk:
versterking van de sociale samenhang in de wijk. "Een woonservicewijk
moet er toe leiden dat mensen meer bij elkaar betrokken raken. Dat ze
voor elkaar willen opkomen." Dat past volgens hem bij de verandering
die de samenleving doormaakt. "Alleen met mensen die omzien naar
elkaar ontstaat een wijk waar bewoners zich thuis voelen en waar
mensen met verschillende achtergronden zich welkom voelen."
De stagnerende economische ontwikkeling mag voor de korte termijn, zo
verklaarde Verzijl, niets afdoen aan de hoge ambities voor het nieuwe
Holendrecht. Misschien ontstaat bij de uitvoering van de fysieke
ingrepen enige vertraging, maar optimisme voert bij hem de boventoon.
De komst van één woonservicewijk is voor het bestuur van stadsdeel
Zuidoost niet voldoende. "Na Holendrecht moeten we verder. We kunnen
de andere plekken in ons stadsdeel niet in de kou laten staan.
Uiteindelijk moeten in Zuidoost zes of zeven woonservicewijken tot
ontwikkeling komen. Op dit moment wordt bekeken welke wijk als
volgende versterkt kan worden als woonservicewijk. De K-buurt is één
van de wijken die bovenaan de lijst staat: een wijk met veel
initiatieven om een levensbestendige en complete buurt te ontwikkelen
waar iedereen zich thuis voelt; eveneens een buurt waar gewerkt wordt
aan de sociale cohesie," aldus Verzijl.
Extra inspanningen
Hetty Vlug, directeur van het stedelijk projectbureau ZuidoostLob -
een stedelijk gebied dat loopt van het AMC in het zuiden tot aan de
Bijlmerbajes in het noorden - stond aansluitend stil bij de gevolgen
van de economische crisis. "Met de `ingrepen in de stenen' gaat het
overal in het land minder goed. Ook in Holendrecht is het moeilijker
investeringen te doen. De voorgenomen nieuwbouw van woningen aan de
westkant van het spoor loopt daardoor vertraging op. Ook de
ontwikkeling van een zorgboulevard nabij het AMC verloopt minder
makkelijk."
De voorgenomen verplaatsing van het winkelcentrum en de
vernieuwingsplannen van de corporaties lopen volgens haar geen gevaar.
"Gemeente en corporaties spannen zich extra in om de vernieuwing van
wijken als Holendrecht door te zetten."
Vlug is ook bestuurslid van de Stuurgroep Experimenten
Volkshuisvesting (SEV). In die rol benadrukte zij het belang van
nieuwe arrangementen op het terrein van wonen en zorg. Met meer
aandacht voor mantelzorgers en versterking van de kracht van
zorgbehoevenden. De SEV doet onderzoek naar de verschillende plannen
voor woonservicewijken. Wellicht kan de vernieuwing van Holendrecht
daarbij betrokken worden.
Multicultureel bouwen en kleurrijke dienstverlening
De ondertekening van het samenwerkingsconvenant werd ook benut om met
de aanwezigen stil te staan bij de vraag: Hoe kan een wijk in
woningaanbod en dienstverlening beter aansluiten bij bewoners met
verschillende etnische achtergronden?
Moeten er voor etnische groepen aparte appartementencomplexen komen?
Stadsdeel Zuidoost kent met het woningbouwproject Mi Akoma di Color
(Mijn gekleurd hart) reeds een bijzonder voorbeeld van multicultureel
bouwen. Architect Manon Pattynama van architectenbureau PAarchitectuur
vertaalde op initiatief van de toenmalige Woningstichting Patrimonium
de woonwensen van een groep bewoners uit de klassieke Bijlmer hoogbouw
in `een nieuwe plek waar je graag woont'. Voor haar is multicultureel
bouwen niet het vinden van bijvoorbeeld een typisch Antilliaans of
Surinaams huis. Het gaat om de anticipatie op veranderende en
specifieke woonwensen van alle verschillende groepen in de
samenleving.
De veertig bij de komst van Mi Akoma di Color betrokken bewoners waren
niet alleen verschillend wat betreft afkomst, leeftijd,
gezinssamenstelling en economische situatie. Zij hadden hun wortels in
veertien verschillende landen. Vooraf werden ze geschoold in het lezen
van tekeningen. En kregen ze het bewustzijn bijgebracht dat aan iedere
wens een prijskaartje hangt. Vervolgens waren ze als opdrachtgevend
collectief verantwoordelijk voor de keuze van de architect. Samen
formuleerden ze de wensen voor de buitenkant: een huis van baksteen en
een schuin dak. Of zoals de Surinaamse bewoonster Ria van Dorpel het
indertijd formuleerde: "We wonen in Nederland, dus we willen een
Nederlands huis."
Pattynama tekende in intensief contact met de individuele bewoners één
voor één de appartementen. "Multicultureel bouwen is een proces. Het
gaat om mensen. Elke situatie is specifiek. Elke groep en elke bewoner
is anders. Het gaat erom oog te hebben voor die verschillen." In het
kleurrijke complex met een veranda als verbindend element tussen de
openbare ruimte en het privé-domein heeft Pattynama veel, maar niet
alles kunnen realiseren. "Het op de Nederlandse wooncultuur gebaseerde
bouwbesluit stond een aantal wensen in de weg. Zo kon de vraag naar
een voordeur in twee delen niet worden gehonoreerd. Een dergelijke
deur voldoet niet aan het politiekeurmerk en de aannemer kan hierop
geen garantie volgens het landelijk Garantie Instituut Woningbouw
geven. Evenmin was het financieel haalbaar een open trap in de
woonkamer te plaatsen. Dat zou te kostbare akoestische ingrepen op de
bovenverdieping vragen. En ook de wens de badkamer alleen vanuit de
hoofdslaapkamer toegankelijk te maken, kan in ons land niet worden
gehonoreerd." Ook het bestemmingsplan zat voor bepaalde wensen dwars.
"Een aantal bewoners wilde een kleine nering aan huis. Volgens het
bestemmingsplan was dat echter niet mogelijk."
Smaken verschillen
Achteraf concludeert Pattynama dat de Nederlandse samenleving nog wel
wat te doen staat. "Multicultureel bouwen is niet zozeer bouwen voor
autochtonen of allochtonen. Het gaat veel meer over bouwen op maat
voor de actieve woonconsument en het flexibel inspelen op veranderende
wensen. Multicultureel bouwen heeft een groot speelveld nodig. Het
moet niet beperkt blijven tot het maken van alleen een gebouw. Alle
bewoners, ongeacht hun achtergrond, vragen om goede openbare ruimte en
voldoende voorzieningen. En niet op de laatste plaats: smaken
verschillen. Het gaat om diversiteit."
Juist die diversiteit krijgt niet altijd de benodigde ruimte,
constateert André Bhola. Hij is betrokken bij de komst van een aantal
woongroepen in Amsterdam, speciaal voor Surinaamse en Antilliaanse
ouderen en raadslid in stadsdeel Zuidoost. "Er is een grote behoefte
om bij elkaar te wonen. De eigen cultuur met elkaar te delen. In de
praktijk bieden corporaties maar beperkt hulp bij de realisatie van de
daarvoor noodzakelijke voorzieningen."
Cliënt centraal
Vraagt een multiculturele samenleving ook om kleurrijke
dienstverlening? Zorgverlener Cordaan probeert de dienstverlening
beter aan te passen aan het multiculturele karakter van de hoofdstad.
"Wij zetten in op hulpverlening aan alle Amsterdammers, ongeacht hun
achtergrond. We streven daarbij naar benoeming van meer gekleurd
personeel, ook in managementfuncties. En we zijn druk bezig
interculturalisatie een plek te geven in het beleid", zo verklaarden
Anne-Rose Abendanon en Jennifer Blagrove van de stuurgroep Kleurrijk
Cordaan.
Basis voor de dienstverlening is: luisteren naar de cliënten en het
aanpassen van het aanbod aan hun wensen. Bijzondere initiatieven
krijgen bij Cordaan steeds vaker de ruimte. Zo is in Amsterdam West
gesubsidieerde dagopvang speciaal voor Marokkaanse en Turkse ouderen.
De medewerkers kunnen met de bezoekers communiceren in hun eigen taal.
Het interieur is aangepast aan de groepswensen. Er wordt goed rekening
gehouden met religieuze wensen, zoals ruimte voor gebed en aparte
ruimtes voor mannen en vrouwen. En het eten is halal.
Zijn dergelijke voorzieningen ook voor volgende generaties nodig?
Abendanon durft het niet te zeggen. "Als in Nederland smaken echt
mogen verschillen, dan zal dat wellicht niet meer nodig zijn. Maar
zolang er nog in `hokjes' wordt gedacht, zijn afzonderlijke projecten
zeker nodig."
Aan het slot van de bijeenkomst tekenden de aanwezigen aan dat het bij
adequate dienstverlening in de multiculturele samenleving toch vooral
gaat om goede afstemming op behoefte, leefstijl, normen en waarden van
de individuele cliënt. Voor de één is het belangrijk om altijd met U
te worden aangesproken. Voor de ander is het een gruwel als de
huishoudelijke hulp het vuile dweilwater in de gootsteen gooit. Het
juiste antwoord kent slechts één remedie: luisteren, luisteren,
luisteren.
Ook werd benadrukt dat de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning
nog enorme kansen biedt. We moeten terug naar waar het ook vroeger om
draaide: gewoon zorgen voor elkaar. Daar draait het om in een
woonservicewijk.
Plannen en initiatieven woonservicewijk Holendrecht
Voor de ontwikkeling van de woonservicewijk zijn vijf clusters
bepaald: de bouw van een nieuw dienstencentrum, bewonersinitiatieven
onder het motto `Holendrecht voor elkaar', een goed toegankelijke en
veilige woonomgeving, een passend woningaanbod en overige
voorzieningen.
De nieuwe Drecht
Het huidige wooncentrum wordt uitgebouwd tot een dienstencentrum met
allerlei gemaksdiensten, gezondheids-, zorg- en welzijnsvoorzieningen.
De nieuwe Drecht is straks het hart van de woonservicewijk. Stadgenoot
is verantwoordelijk voor de bouw.
Holendrecht voor elkaar
Of mensen in een buurt prettig wonen is ook afhankelijk van de vraag
of men in het dagelijks leven naar elkaar wil omzien. Diverse vormen
van `omzien naar elkaar' krijgen een stimulans. Ouderen met weinig
familie en weinig buurtcontacten krijgen steun van buurtgenoten
(Stichting Madi); Vrijwilligers springen in de bres als mantelzorger
(Stichting Markant); Bewoners worden uitgenodigd hun talenten in te
zetten voor de buurt en om nieuwe bewoners kennis te laten maken met
de wijk (Stadgenoot en Eigen Haard).
Passende woningen
In en om Holendrecht is een groot nieuwbouwprogramma in voorbereiding,
inclusief zeventig nieuwe levensloopbestendige woningen in de buurt
van de Drecht en de bouw van 102 woningen voor vitale ouderen in de
buurt van het nieuwe winkelcentrum. Ook renoveert Stadgenoot de
bestaande 325 Wibo-woningen.
Veilige woonomgeving
Holendrecht krijgt rondom de Drecht, bij het nieuwe winkelcentrum en
de maatschappelijke voorzieningen en rond het treinstation veilige en
toegankelijke looproutes voor minder valide bewoners.
Andere voorzieningen
Ook andere voorzieningen leveren een bijdrage aan de woonservicewijk.
Een voorbeeld daarvan is de nieuwbouw van het sociaal-maatschappelijk
cluster met een brede school en een nieuw jongeren- en
activiteitencentrum voor de buurt.
Amsterdam Zuidoost, februari 2009