NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1
Radio / TV-interview | 20-02-2009
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad, over de aanpak van de economische crisis en de cijfers
van het Centraal Planbureau
KOCKELMAN:
U hebt zich vandaag gebogen over de economische recessie waarin wij
zitten. Ernstige krimpcijfers van de week gepresenteerd door het CPB.
Hoever ben u gekomen vandaag?
BALKENENDE:
Het was vandaag de start van de besprekingen. We hebben deze week de
cijfers gekregen van het CPB en een aantal documenten van de
ambtelijke kant. We zijn aan het begin van een proces.
KOCKELMAN:
Wat is dat?
BALKENENDE:
Dat betekent dat we allerlei ideeën hebben, maar dat wordt nu de
komende tijd uitgebreid. Het gaat om veel zaken. Het is natuurlijk de
combinatie, dat kwam ook in het debat naar voren deze week, van
intensivering, ombuigingen, maatregelen die de structuur van de
overheidsfinanciën op langere termijn veilig stellen. Dus heel veel
staat op de agenda.
KOCKELMAN:
Stimulering van de economie ook in geld?
BALKENENDE:
Ook dat wordt besproken. Ik kan uiteraard nog niet vooruitlopen op
besluiten die we nog moeten gaan nemen, maar vandaag kwam bijvoorbeeld
het hele punt van jeugdwerkloosheid naar voren. Een punt waar ik me
zelf ook zorgen over maak, want als jongeren aan de kant komen te
staan is dat natuurlijk echt heel erg. We moeten alles er aan doen om
te zorgen dat ook jonge mensen mee kunnen doen.
KOCKELMAN:
Wat kun je er aan doen?
BALKENENDE:
Dat is een kwestie van scholing, motiveren, bedrijven aanspreken. De
economische ontwikkeling is iets dat overkomt ons. Het heeft te maken
met de internationale ontwikkelingen. Het is werkelijk een mondiale
crisis. We kunnen er alles aan doen om in ieder geval te zorgen dat
jongeren worden toegerust om te gaan werken.
KOCKELMAN:
Zijn er ook dingen die absoluut niet bespreekbaar waren vandaag?
BALKENENDE:
We hebben vandaag niet gesproken in termen die niet zouden kunnen.
KOCKELMAN:
Dus alles is bespreekbaar (onverstaanbaar, red).
BALKENENDE:
We hebben het vandaag gewoon gehad over wat we de komende paar weken
nu doen aan het hele proces.
KOCKELMAN:
Houdt u er ook rekening mee dat het nog wel eens ernstiger zou kunnen
zijn dan het CPB nu heeft gezegd, namelijk een krimp van 3,5 procent
en een begrotingstekort dat oploopt tot 5,5 procent?
BALKENENDE:
Meneer Kockelman, dat is een goede vraag. Als we teruggaan naar
december, toen kregen we bijvoorbeeld ook een voorspelling ten aanzien
van de economische groei in 2010. Toen werd er gesproken over een plus
van één procent. Op het ogenblik zitten we in de min. Het
financieringstekort zou al behoorlijk hoog zijn geweest voor volgend
jaar, maar het is nu bijna twee keer zo hoog geworden in de
berekening. Dat zegt iets over de problematiek van het doen van goede
voorspellingen op dit moment. Je weet het lang niet zeker.
KOCKELMAN:
Dus u houdt er rekening mee dat het wel eens ernstiger zou kunnen
zijn?
BALKENENDE:
Het kan ernstiger zijn, het kan ook meevallen. Dat weten we niet.
KOCKELMAN:
Ik vraag het omdat het CPB in het verleden zelf onderzoek heeft gedaan
en zelf heeft geconstateerd dat met name in tijd van economische
crisis ze er nog wel eens naast zaten. Dat kan procenten schelen.
BALKENENDE:
Natuurlijk, het kan nog heel veel uitmaken. Ik heb wel de indruk
dat... Naar mate de tijd dichterbij is heb je natuurlijk een grotere
mate van waarschijnlijkheid dat een voorspelling juist is. Het CPB
geeft op het ogenblik heel scherp aan wat gebeurt met de wereldhandel.
Die is behoorlijk in elkaar gezakt en daar hebben wij als open
economie ontzettend veel last van. Als we spreken over 2010 is het een
andere situatie. In 2010 heb je te maken met de vraag wanneer komt er
een omslag? Komt het vertrouwen bij producenten en consumenten terug?
KOCKELMAN:
Wat denkt u?
BALKENENDE:
Op enig moment zullen we zien dat we aan het eind van de tunnel zijn.
KOCKELMAN:
Wanneer?
BALKENENDE:
Dat weet niemand op het ogenblik.
KOCKELMAN:
Daar is niets over te zeggen?
BALKENENDE:
Nee. Ik heb voorspellingen nu gezien dat men zei: misschien het derde
of vierde kwartaal van dit jaar. Ik hoor ook voorspellingen dat men
zegt: het zou begin volgend jaar kunnen zijn.
KOCKELMAN:
Ondernemers houden zo langzamerhand rekening met een negatieve groei,
een krimp van vijf procent. Die zeggen: die cijfers van het CPB zijn
veel te optimistisch.
BALKENENDE:
Als we nu spreken over de krimp die we nu al zien, die is al heel fors
dit jaar. De ontwikkeling volgend jaar is moeilijk in te schatten.
Maar één ding is wel duidelijk; een paar weken geleden hoorde ik nog
wel de voorspellingen, mensen zeiden: je zit nu in een recessie. Dan
krijg je... die recessie slaat toe en die is diep en toen werd ook
gezegd: die is kort.
KOCKELMAN:
Dat kan de prullenbak in.
BALKENENDE:
Precies. De overtuiging is nu dat die recessie diep is en lang gaat
duren.
KOCKELMAN:
Is het nu zo dat als in november, nadat u met het kabinet een tamelijk
grote en juichende miljoenennota heeft gepresenteerd, terwijl op dat
moment financieel analisten wel zwaar weer zagen aankomen. In november
wordt dan duidelijk dat het minder gaat, dat u dan een heel
ambtenarenapparaat aan het werk zet met de vraag: maak voor mij vier
scenario's. Namelijk groei, negatieve groei van twee procent,
negatieve groei van vier procent en van zes procent. Zodat als het
moment daar is we meteen de papieren op tafel kunnen leggen en tot
actie kunnen overgaan. Is dat gebeurd?
BALKENENDE:
Nee, niet op deze manier maar wel op een andere manier. In december
hebben wij natuurlijk de cijfers die we toen hadden scherp
geanalyseerd. Toen wisten we: we gaan nu echt een andere tijd
tegemoet. Alleen de mate waarin dit zich ging aftekenen was nog
onduidelijk. Ik heb het voorbeeld genoemd: het financieringstekort was
eerst voorspeld op 2,4 procent negatief. Het is nu 5,5 in 2010. Dan
hou je natuurlijk met alle dingen rekening, maar het is wel zo dat wat
je zou kunnen doen -wat voor financiële hervormingen je zou willen
doorvoeren, welke ombuigingen- die lijstjes zijn al bekend.
KOCKELMAN:
Is het nu ook zo dat als u nu zegt: het zou ook nog erger kunnen zijn
dan we nu voorspellen, dat u daar ook in de onderhandelingen rekening
mee houdt? Namelijk dat u gewoon twee versies van een nieuw soort van
coalitieakkoord sluit? Namelijk als het erger is dan we vermoeden gaan
we dat doen en als het minder erg is gaan we dat doen.
BALKENENDE:
Het is natuurlijk altijd zo bij deze besprekingen in het kabinet gaan
we uit van wat zijn de meest actuele inzichten. De overtuiging van het
kabinet is dat wat het CPB nu naar voren heeft gebracht, dat is
behoorlijk somber zeker over dit jaar. De eerste vraag die we moeten
beantwoorden is wat kunnen we dit jaar nog doen om bijvoorbeeld
procedures te versnellen, bepaalde activiteiten eerder te doen. Het
andere punt, en dat is een goed punt dat u noemt, dat is van wat is de
situatie in 2010? Dan kan je natuurlijk in deze tijd niet uitsluiten
dat de situatie ernstiger is. Aan de andere kant, wanneer we een
financieringstekort hebben van 5,5 procent dan is dat heel erg veel.
KOCKELMAN:
Dat is zeker veel, maar niet alles zit natuurlijk in staatssteun en
geld. Bijvoorbeeld Willem van Vermeend, oud-minister en
oud-staatssecretaris, die zei: je moet eigenlijk twee dingen doen. Op
korte termijn moet je tunnels graven, dijken ophogen, alles wat met de
infrastructuur te maken heeft waar de overheid de financiën voor moet
geven, dat moet je nu doen. En je moet vooral de inspraakprocedures
stopzetten. Noodwet: twee jaar geen gezeur van Milieudefensie. Ben u
daar voor?
BALKENENDE:
Het is een interessante gedachte. Bijvoorbeeld het idee van een
noodwet, daar zijn we nu mee bezig wat betreft spoedwet wegverbreding.
U weet, er zijn tientallen projecten die liggen op de plank. Daar is
ook geld voor vrijgemaakt, alleen die zitten nu vast in procedures.
Minister Eurlings heeft toen gezegd: we willen dat die projecten,
wegverbreding, nu ook snel kunnen worden aangepakt. Het wachten is nu
op de Eerste Kamer. Dit is een concreet voorbeeld waarvan je zegt: als
dat wordt gerealiseerd dan maak je tempo.
KOCKELMAN:
Over het algeheel zou u er een voorstander van zijn om de
inspraakprocedures even stop te zetten?
BALKENENDE:
Pas op voor de grote woorden. Laat ik een tweede voorbeeld noemen. Het
antwoord is heel goed te geven. We hebben nu vandaag ook in het
kabinet even kort stil gestaan bij allerlei plannen die bestaan bij
provincies en gemeenten om meer activiteiten te doen, om meer
bouwprojecten te organiseren. Het zou eeuwig zonde zijn als
medeoverheden geld hebben, als zij plannen hebben, maar als het
vanwege procedures niet opschiet. Dan moeten we met elkaar onder ogen
zien hoe we die zaak kunnen versnellen. Kan het zijn dat je bestaande
procedures sneller toepast, zonnodig dat je andere maatregelen moet
nemen.
KOCKELMAN:
Dat is dan voor de korte termijn, investeren in de infrastructuur.
Voor de langere termijn zegt Willen Vermeend -trouwens dat zeggen ook
die windmolenjongens- wij moeten parken gaan bouwen in de Noordzee,
want anders kruipen we straks uit die recessie, krijgen we er ene
oliecrisis overheen en zitten we weer in de penarie. Die
windmolenjongens zeggen: een park kost 700 miljoen euro ongeveer. Wij
krijgen het krediet niet los bij de bank, terwijl en een
afnamegarantie krijgen van twintig jaar van België, van Duitsland. Dat
is een onzekerheid van 85 procent. Kan de overheid daar niets aan
doen. Kan de overheid ze niet een garantie geven of die banken een
garantie geven, zodat die windmolenparken er kunnen komen?
BALKENENDE:
Ik vind dit dus een heel goed voorbeeld van een goede analyse, want
het is natuurlijk waar: de olieprijs is nu laag. De economie trekt
straks aan en de olieprijs wordt hoog. Dan komt de vraag: hoe stabiel
is dan de energievoorziening en welke prijs betalen we dan? Dan is het
heel terecht om te zeggen: zorg dat je nu al nu al rekening houdt met
andere energiebronnen, met windenergie.
KOCKELMAN:
Dus dat gaat u actief doen?
BALKENENDE:
Het idee van de windenergie pakken we al kabinet op. Ik doe geen
uitspraken over wat er de komende week gaat gebeuren, maar het is wel
een hele goede gedachte omdat dit een voorbeeld is van inspelen op de
eisen van morgen, verder kijken dan de crisis van nu en oog hebben
voor duurzaamheid op de langere termijn.
KOCKELMAN:
Dus net als president Obama in de Verenigde Staten doet. Juist in
tijden van crisis ver vooruit kijken en zeggen: dit is de tijd van
maatregelen. Daar bent u ook voor?
BALKENENDE:
Dat is exact ook mijn opvatting, want we moeten de financiële crisis
in samenhang zien met het klimaatvraagstuk, met het voedselvraagstuk,
met de energiekwestie. Als je dat doet heb je juist ook de
mogelijkheid om nieuwe strategieën te volgen. Het biedt kansen voor
bedrijven en we kunnen het aan hoor. Ik hoop dat Nederland ook die
lijn zal gaan volgen. Juist vooruit kijken. Weten dat de situatie nu
moeilijk is, maar dat er juist heel veel mogelijkheden zijn om op
langere termijn echt te scoren.
KOCKELMAN:
Tot slot: blijft de hypotheekrenteaftrek bestaan?
BALKENENDE:
Die discussie hebben we gehad in de Kamer.
KOCKELMAN:
Daar zei u: het is bespreekbaar, maar geen conclusies. Met andere
woorden: u mag er over kletsen, maar we doen het niet.
BALKENENDE:
Ook hier geldt natuurlijk de vraag over wat is verstandig in deze
tijd. U kent mijn antwoord wel.
KOCKELMAN:
De AOW-leeftijd naar 67?
BALKENENDE:
Nee, we gaan niet afvinken.
KOCKELMAN:
Nee?
BALKENENDE:
Nee, nee, dat gaan we niet doen.
KOCKELMAN:
Wanneer doen we dat wel?
BALKENENDE:
Het is zo dat wij nu werken aan besluitvorming en medio maart dan
hopen we dat af te ronden.
KOCKELMAN:
Hopen we of is het dan af?
BALKENENDE:
Het moet dan af, want het is nu de besluitvorming die echt
noodzakelijk is. Dan praat je over wat de financiële ruimte is. Wat
doen we wel, wat doen we niet? Wat gaan we ombuigen, wat gaan we
intensiveren? Dat is nodig omdat de minister van Financiën dan met
alle vakministers moet gaan praten over de plannen voor dit en voor
volgend jaar.
KOCKELMAN:
Dus medio maart is de deadline. Dan hebt u een plan. Punt.
BALKENENDE:
Dan is het klaar.
KOCKELMAN:
Dank voor dit gesprek.
BALKENENDE:
Graag gedaan.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, AP)
Ministerie van Algemene Zaken