Wetenschappelijk Instituut
Veel ruimte voor christelijke politiek
donderdag 19 februari 2009 16:04 Christenpolitici kunnen in onze
geseculariseerde samenleving steeds minder uit de voeten met grote
woorden uit het verleden. Daardoor dreigt verzakelijking van de
christelijke politiek, denkt de Kamper ethicus Ad de Bruijne. In een
artikel voor het Nederlands Dagblad (dinsdag 17 februari jl.) geven
Roel Kuiper en Gert-Jan Segers echter aan dat in ons land nog steeds
veel vrijheid is om het christelijk geloof te verbinden de publieke
zaak.
In de afgelopen weken is in het Nederlands Dagblad een interessante
discussie gevoerd over de manier waarop de ChristenUnie politiek
bedrijft. Aanleiding hiervoor was een artikel in de krant van 30
januari onder de kop `ChristenUnie neemt afscheid van
herkersteningsideaal'. Daarin wordt onder meer de Kamper ethicus Ad de
Bruijne aangehaald, die pleit voor een theologische herbronning van de
partij. Dat pleidooi komt voort uit zorg dat christelijke politiek
bedreigd wordt door `interne secularisatie'. Als te grote woorden uit
een voorbij verleden worden gebruikt (`herkerstening' en `bouwen aan
Gods koninkrijk') en als christen-politici daarmee in onze
geseculariseerde samenleving niet uit de voeten kunnen, dan dreigt
slechts `zakelijke politiek' over te blijven. De Bruijne is er daarom
van overtuigd dat het politieke, christelijke ideaal en de politieke
praktijk van de ChristenUnie opnieuw op elkaar moeten worden
afgestemd.
We stellen voorop dat de ChristenUnie behoefte heeft aan theologen die
meedenken. Wel aarzelen we bij sommige van zijn noties. De Bruijne
benadrukt dat het komende rijk van God en de tijdelijke, aardse
werkelijkheid op gespannen voet met elkaar staan. Aardse politiek kan
in zijn visie Gods koninkrijk nooit een stap dichterbij brengen. Hij
suggereert dat christelijke politiek zich daarom moet instellen op het
compromis, moet afzien van grootse idealen, geen algemeen beroep moet
doen op Gods geboden en scheppingsstructuren, maar zich moet inzetten
voor de tijdelijke ordening van deze aflopende aardse werkelijkheid.
Misverstand
Wij betwijfelen of deze probleemstelling - die ook aan te treffen is
in de bezinning van theologen als Gerard de Kruijf en Stefan Paas -
recht doet aan de werkelijkheid waarin christenen politiek bedrijven.
Voor wat we in hun bijdragen lezen geldt wel heel sterk dat niet de
politiek, maar de kerk steeds het startpunt van de bezinning is.
Telkens wordt hier gesuggereerd dat de complete boodschap van het
Evangelie, zoals de kerk die belijdt en praktiseert, niet in onze
samenleving kan worden ingebracht. Maar het is een misverstand te
menen dat de christelijke politiek dit tot haar taak rekent.
Volgens De Bruijne is dit in het verleden wel degelijk het geval
geweest. Hij herinnert dan aan de theocratie, maar ook aan het spreken
binnen GPV-kring over een `christelijke staat'. Dit spreken is echter
niet kenmerkend voor de ChristenUnie. Het kernprogramma en publicaties
van het Wetenschappelijk Instituut als Dienstbare overheid ( 2003)
snijden dit af.
Wij begrijpen echter zeer wel dat De Bruijne bezig is met een
theologische bezinning, die cirkelt rond de betekenis van het
Koninkrijk van God. Hij benadrukt dat de wereld een voorlopige
bedeling is, die door christenen mede gebruikt en beheerd wordt en
niet per definitie eeuwigheidswaarde heeft. Hoezeer wij ook instemmen
met het geloof dat Gods koninkrijk er niet zal komen door onze
politieke inspanningen, vragen wij ons wel af of hier niet iets
binnensluipt van een onderscheid tussen tussen `natuur (wereld) en
`genade' (kerk). Christus is Heer over Zijn schepping, de aarde en
haar volheid zijn van Hem, Hij wil alle dingen thuisbrengen in Zijn
Rijk. Het is deze wereld die door God is geschapen en die Hij door
Christus wil redden. Wie in deze dimensies denkt over het koningschap
van Christus is er op uit Hem te dienen in de weg van navolging. Op
grond van deze motieven is christelijke politiek in Nederland tot
stand gekomen.
Navolging
De Bruijne merkt in zijn proefschrift op dat christenen niet
`normatief stukjes koninkrijk op aarde (moeten) forceren'. Is dat het
beeld van christelijke politiek? Wie uitgaat van de heerschappij van
Christus over alle terreinen van het leven geeft zich er rekenschap
van dat die heerschappij daarin een eigen gestalte aanneemt. In de
kerk gebeurt dat op een andere manier dan in de politiek, maar
Christus regeert over beide. Hij gebruikt overheden en wijst politieke
leiders op hun verantwoordelijkheden. Vrede en harmonie, recht en
gerechtigheid, mensen en het leven dat ze leiden, gaan Hem ter harte.
Daarom gaan ze ook ons in het bedrijven van christelijk politiek ter
harte.
Politiek houdt zich bezig met normering van de samenleving, ook van
menselijk gedrag. Dat gebeurt altijd in het licht van hogere
opvattingen. Christenen die in de politiek Christus willen navolgen,
zullen die hogere inzichten zoeken in de Bijbel. Dat christenpolitici
daarbij rekening hebben te houden met opvattingen van anderen, is
onderdeel van het normale proces van overleggen en beraadslagen. Maar
dat vraagt er tegelijkertijd om dat mensen met volle overtuiging hun
visies naar voren brengen. Anders krijgen zij hun gezichtspunt nooit
voor het voetlicht.
In Nederland is er veel vrijheid om het christelijk geloof te
verbinden met betrokkenheid op de publieke zaak. Denk aan christelijke
partijen, omroepen, kranten, scholen en vakbonden. In het perspectief
van veel christenen op andere plekken in de wereld is dit een grote
weelde. Onze politiek, ons publieke leven en onze cultuur zijn
daarnaast doortrokken van het christendom. Inderdaad verlaten mensen
de kerk, maar juist in deze tijd wordt een christelijke inzet in het
publieke leven opnieuw voluit serieus genomen. In een dergelijke
situatie hebben christenen veel mogelijkheden en aanknopingspunten
voor hun boodschap. Laten we ons, ook theologisch, bezinnen op een
situatie waarin christelijke politiek nog veel kan winnen.
Roel Kuiper en Gert-Jan Segers zijn respectievelijk oud-directeur en
directeur van de Groen van Prinsterer Stichting, het Wetenschappelijk
Instituut van de ChristenUnie.