Pensioenfonds PNO Media
Kwartaalbericht vierde kwartaal 2008
16 februari 2009
1. Hoofdpunten
· Dekkingsgraad is per 31 december 2008 uitgekomen op 89%. Begin 2008 was deze 121,6%;
· financiële crisis raakt zowel de beleggingen als de pensioenverplichtingen;
· effect van beschermingsmaatregelen is groot.
In het vierde kwartaal heeft de financiële crisis zich verder verdiept en is ook de reële economie hard geraakt. De economie in zowel de VS als Europa laat een negatieve groei zien. De aandelenbeurzen zijn wereldwijd sterk gedaald en de rente op staatsobligaties is meer dan een procent lager in vergelijking met het begin van het jaar. Beleggers vluchten massaal in het enige veilige waardepapier dat nog beschikbaar was.
De financiële crisis heeft in 2008 een dubbel effect op de dekkingsgraad. Ten eerste is de waarde van de beleggingen sterk gedaald. Daarnaast is de lange swaprente met circa 1,2% gedaald, waardoor de waarde van de pensioenverplichtingen sterk is gestegen.
In totaal is de dekkingsgraad met 33 punten gedaald. Ruwweg kan de daling voor 19 punten worden toegewezen aan de daling van de waarde van de beleggingen en voor 14 punten aan de gedaalde rente. Het door ons gevoerde beleggingsbeleid heeft daarbij wel de beoogde bescherming geboden. Het effect van de beschermingsmaatregelen is in 2008 groot geweest. Zonder de extra bescherming zou de dekkingsgraad ruim 11 punten lager zijn geweest.
2. Ontwikkeling financiële positie
De hierboven beschreven ontwikkelingen op de financiële markten heeft de financiële positie van het fonds stevig geraakt. De kapitaaldekkingsgraad is in het afgelopen jaar afgenomen met 33 punten tot 88,6%. Dit betekent dat onze verplichtingen nu groter zijn dan het kapitaal dat het fonds beheert. Daarom moeten wij vóór 1 april 2009 een herstelplan indienen bij de toezichthouder (DNB). Het herstelplan heeft tot doel om aan te geven hoe op een termijn van drie jaar de dekkingsgraad kan stijgen tot het minimaal eigen vermogen van 104,3%. Daarnaast moet duidelijk worden dat in de 12 jaar daarna de dekkingsgraad kan doorgroeien naar het door DNB vereiste vermogen. De hoogte hiervan is onder andere afhankelijk van het gevoerde afdekbeleid. Op basis van het huidige afdekbeleid is deze 114%.
Gezien de huidige financiële positie van het fonds en het effect hiervan op het toeslagbeleid hebben wij besloten om het in 2007 opgestelde integrale beleid, waarvan het toeslagbeleid een onderdeel vormt, opnieuw te beoordelen.
Op basis van eventuele aanpassingen in het integraalbeleid zullen wij het herstelplan opstellen. Wij zullen in de komende kwartalen nauwgezet informeren over de ontwikkelingen en voortgang van het herstelplan.
Voorlopige cijfers, niet onderworpen aan controle van accountant of actuaris
---
4e kwartaal 2008 2008
Kapitaaldekkingsgraad op basis van marktrente (%) Aanvang periode 105,4 121,6 31 december 2008 88,6 88,6
Ontwikkeling veroorzaakt door (%):
Rendement beleggingen -12,8 -22,4 Rendement aandelenderivaten 4,2 6,3 Rendement rentederivaten 7,3 8,3 Rendement verplichtingen -15,3 -20,0 Rendement overige 0,7 0,7
Fondsrendement -15,9 -27,1
3. Rendement beleggingen
rendement rendement
4e kwartaal 2008 ytd Rendementen (%)
Aandelen -22,7 -41,2 Vastrentende waarden -1,6 -3,0 Vastgoed -9,9 -7,5 Private Equity -17,0 -15,1 Infrastructuur 0,8 3,5 Grondstoffen -46,5 -44,0
Rendement voor beleggingskosten en afdekking -12,5 -21,2 Rendement na afdekking -2,2 -10,0
De crisis in de financiële sector heeft het beeld in het afgelopen jaar bepaald. De intensivering van de crisis, met name sinds het bankroet van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers, heeft tevens de effecten op de reële economie versterkt. In het laatste kwartaal van 2008 trad een ongekend snelle verslechtering van de economische omstandigheden op.
De wereldwijde financiële crisis heeft ook zijn weerslag op onze beleggingsportefeuille. In het vierde kwartaal van 2008 hebben wij een beleggingsrendement behaald van -12,5% en het rendement na afdekking is -2,2%. De afdekportefeuille bestaat bij ons uit een valutahedge op de belangrijkste buitenlandse valuta's, een rentehedge en een aandelen putoptie. De afdekportefeuille heeft het verlies van het fonds aanzienlijk beperkt.
De beleggingscategorieën aandelen, commodities, vastgoed en private equity laten over het vierde kwartaal forse verliezen zien. De sterke daling van de olieprijs zorgde voor een negatief rendement van 46,5% op commodities. Als gevolg van de huidige slechte economische marktomstandigheden hebben de beleggingscategorieën private equity en vastgoed te maken met afwaarderingen. Voor heel 2008 was het beleggingsrendement na afdekking -10,0%. De 10-jaars kapitaalmarktrente is in het vierde kwartaal met bijna 1,1% gedaald ten opzichte van het derde kwartaal. De 10-jaars rente was eind december 2,95%. De lange rente is voor het fonds belangrijk voor het bepalen van de waarde van de pensioenverplichtingen. Door de aanzienlijk Voorlopige cijfers, niet onderworpen aan controle van accountant of actuaris
---
gedaalde rente zijn de verplichtingen sterk toegenomen.
yieldcurve Europese staatsleningen
5,0%
4,5%
4,0%
3,5%
3,0%
2,5%
2,0%
1,5%
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 20 30
31 december 2007 30 september 2008 31 december 2008
De samenstelling van de beleggingsportefeuille per 31 december 2008 luidde als volgt (bedragen in miljoenen euro's):
marktwaarde % strategisch
31-12-2008 31-12-2008 Samenstelling portefeuille
Aandelen 741 34 36 Vastrentende waarden 891 41 39 Vastgoed 349 16 15 Private Equity 161 7 7 Infrastructuur 19 1 1 Grondstoffen 24 1 2
2.185 100 100 Aandelenderivaten 151 Rentederivaten 164 Valutaderivaten 2
Totaal beleggingen 2.502
In het vierde kwartaal van 2008 hebben wij de strategische samenstelling van de beleggingsportefeuille naar categorieën gewijzigd. De categorie aandelen is verlaagd van 37,5% naar 36% terwijl de categorie alternatieve beleggingen is verhoogd van 23,5% naar 25%. De weging voor de categorie vastrentende waarden is gehandhaafd op 39%.
Medio december is de bescherming op de rente voor een deel afgebouwd door twee kortlopende rente swaptions te verkopen. Daarnaast is zowel in oktober als in december een kortlopende aandelenputoptie verkocht.
Voorlopige cijfers, niet onderworpen aan controle van accountant of actuaris
---
Door de ontwikkelingen op de financiële markten is eind november de werkelijke weging voor aandelen buiten de strategische bandbreedte gekomen. Besloten is een bedrag van EUR 50 miljoen te alloceren naar aandelen om op de onderkant van de strategische bandbreedte uit te komen. De middelen zijn hiervoor beschikbaar gekomen uit de verkoop van de kortlopende aandelenputoptie en het afbouwen van een deel van de rentehedge.
4. Klanten
De aantallen werkgevers en deelnemers per regeling luidden als volgt:
31-12-2008 31-12-2007 Werkgevers 375 355 waarvan in pensioenregeling PNO 1: middelloon 60-65 186 185 PNO 2: middelloon 65 60 53 PNO 3: middelloon 65 risicoregeling 129 117
Deelnemers 15.573 15.489 waarvan in pensioenregeling PNO 1: middelloon 60-65 11.359 11.395 PNO 2: middelloon 65 1.624 1.674 PNO 3: middelloon 65 risicoregeling 2.590 2.420
Gewezen deelnemers met premievrije rechten 13.105 12.876 Ingegane pensioenen 6.177 5.971
Het aantal aangesloten werkgevers heeft zich in het vierde kwartaal als volgt ontwikkeld:
4e kwartaal 2008 2008 Beginstand 371 355 Aangesloten 10 34 Deelname beëindigd 6 14
Eindstand 375 375
Het aantal actieve deelnemers heeft zich in het vierde kwartaal van 2008 als volgt ontwikkeld:
4e kwartaal 2008 2008 Beginstand 15.649 15.489 Toegetreden -253 2.958 Uitdiensttreding met premievrije rechten 175 -2.590 Beëindiging zonder aanspraken 67 -47 Pensionering -61 -214 Overlijden -4 -23
Eindstand 15.573 15.573
Voorlopige cijfers, niet onderworpen aan controle van accountant of actuaris
---
Het aantal gewezen deelnemers met premievrije rechten heeft zich als volgt ontwikkeld:
4e kwartaal 2008 2008 Beginstand 13.105 12.876 Herindiensttreding 173 -375 Uitdiensttreding -175 2.590 Inkomende waardeoverdracht 18 320 Afkoop en uitgaande waardeoverdracht -275 -1.785 Pensionering -59 -142 Overlijden -1 -21 Overig 400 -277
Eindstand 13.186 13.186
De tabel met de aantallen gewezen deelnemers hebben we aangepast aan de indeling zoals die ook in het jaarverslag staat. Dit betekent dat de rubriek `Overig' is toegevoegd. In deze rubriek staan voornamelijk de correcties. In 2008 hebben we de methodiek om de ontwikkeling van het bestand te tonen verder verfijnd. De belangrijkste wijziging is de integratie van de risicoregeling in het systeem van de actieve deelnemers. Als gevolg hiervan is er geen sprake meer van een dubbeltelling van deelnemers aan de risicoregeling of voorportaalregeling die ook premievrije rechten hebben. Het betreft hier vooral deelnemers tussen de 21- en 25-jarige leeftijd die - door verlaging van de deelnameleeftijd - nu pensioen opbouwen.
Het aantal deelnemers met een ingegaan pensioen heeft zich als volgt ontwikkeld:
4e kwartaal 2008 2008 Beginstand 6.177 5.972 Ingang ouderdomspensioen 120 356 Ingang overig pensioen 45 128 Overlijden en afloop -70 -184 Andere oorzaken 28 28
Eindstand 6.300 6.300
5. Personeel
Het personeelsbestand heeft zich in het vierde kwartaal van 2008 als volgt ontwikkeld, omgerekend naar voltijd functies:
4e kwartaal 2008 3e kwartaal 2008 Beginstand 76,3 75,9 In dienst getreden 1,7 Uit dienst getreden 1,0 Contractaanpassingen 0,3 -0,3
Eindstand 76,6 76,3
Voorlopige cijfers, niet onderworpen aan controle van accountant of actuaris
---
Gemeten in aantallen medewerkers is het personeelsbestand in het vierde kwartaal van 2008 gelijk gebleven met 84 medewerkers. Van de voltijd functies verricht 54% werkzaamheden voor Pensioenfonds PNO Media en 46% van de medewerkers verricht werkzaamheden voor PNO Ziektekosten.
6. Uitvoeringskosten
Kerncijfers Werkelijk Werkelijk Begroting Verwachting Werkelijk begroting Verwachting t/m Q3 2008 Q4 2008 Q4 2008 Q4 2008 2008 2008 2008
Personeelskosten 2.584 894 940 891 3.478 3.760 3.475 Automatiseringskosten 294 61 108 92 355 430 386 Huisvestingskosten 442 160 163 192 602 650 634 Communicatiekosten 152 -1 113 141 151 450 293 Algemene kosten 848 352 311 360 1.200 1.245 1.208
Totale kosten pensioen-
uitvoering 4.320 1.466 1.634 1.676 5.786 6.535 5.996
Ten laste van de directe
beleggingsopbrengsten 1.978
3.808
De uitvoeringskosten komen lager uit dan begroot, voornamelijk vanwege:
· de personeelskosten die lager uitkomen dan begroot door het hogere doorbelastingspercentage aan PNO Ziektekosten als gevolg van een toename in het aantal door te belasten fte's;
· de communicatiekosten die lager uitkomen dan begroot doordat werkzaamheden aan de huisstijl zijn uitgesteld. Dit in verband met de invoering van een nieuwe uitvoeringsorganisatie als gevolg van strengere eisen van de toezichthouders.
De uitvoeringskosten komen lager uit dan verwacht, met name door de communicatiekosten:
· In het vierde kwartaal is een content management systeem aangeschaft. Verwacht werd dat externe automatiseringskosten niet zouden kunnen worden geactiveerd. Bij nader onderzoek is gebleken dat alle kosten kunnen worden geactiveerd en afgeschreven worden over een periode van vier jaar.
7. Projecten
· Vernieuwing website PNO Media
In het 3e kwartaal is verdere uitvoering gegeven aan de vernieuwing van de website van PNO Media;
· Uitbreiding MijnPNO
In het 3e kwartaal 2008 is gestart met de uitbreiding van MijnPNO met het UPO voor gewezen deelnemers;
Voorlopige cijfers, niet onderworpen aan controle van accountant of actuaris
---
8. Vergaderingen
In het vierde kwartaal van 2008 hebben de onderstaande vergaderingen plaatsgevonden:
datum Orgaan onderwerp
9 oktober 2008 bestuur en bespreken bevindingen visitatie 2008 visitatiecommissie
9 oktober 2008 bestuur vaststellen adviezen pensioen-, audit- en beleggingsadviescommissie, mandaat directie inzake te nemen maatregelen in kader financiële crisis, preferente rechtsvorm voor eventueel op te richten uitvoeringsorganisatie, profiel te benoemen bestuursleden en reacties op adviezen deelnemersraad, bespreken ontwikkelingen aangesloten werkgevers
10 oktober 2008 strategiecommissie bespreken middellange termijn strategie
17 oktober 2008 verantwoordingsorgaan adviseren over voorgenomen aanpassing geschillenregeling, bespreken oordeel visitatiecommissie, actuele ontwikkelingen en werkwijze verantwoordingsorgaan
30 oktober 2008 dagelijks bestuur en directie bespreken actuele ontwikkelingen
30 oktober 2008 dagelijks bestuur, presidium bespreken actuele ontwikkelingen deelnemersraad en directie
30 oktober 2008 auditcommissie adviseren over voorgenomen begroting 2009
13 november 2008 bestuur vaststellen voorgenomen begroting 2009, werkplan 2009 en voorgenomen statutenwijziging, bespreken actuele financiële positie fonds en mogelijke herstelscenario's
13 november 2008 deelnemersraad adviseren over voorgenomen pensioenreglementen 2009, voorgenomen invoering producentenminimumregeling, voorgenomen wijziging abtn, bespreken actuele financiële positie fonds, verkiezingen deelnemersraad 2009, aanpassing reglement deelnemersraad, bevindingen visitatiecommissie, ontwikkelingen alternatief uitvoeringsmodel en door bestuur voorgestelde procedure bij verzoeken om instapregeling
19 november 2008 beleggingsadviescommissie adviseren over kwartaalrapportage beleggingen Q3 2008, implementatie afdekbeleid Q3 2008, evaluatie strategisch beleggingsbeleid, bespreken ontwikkelingen financiële markten
19 november 2008 auditcommissie adviseren over kwartaalrapportages inzake uitvoering
20 november 2008 dagelijks bestuur en directie bespreken actuele ontwikkelingen
20 november 2008 dagelijks bestuur, presidium bespreken actuele ontwikkelingen deelnemersraad en directie
24 november 2008 strategiecommissie bespreken middellange termijn strategie
11 december 2008 bestuur vaststellen adviezen audit- en beleggingsadviescommissie, maatregelen inzake bescherming financiële positie fonds, voorgenomen toeslagverlening en premie 2009 en benoeming externe accountant
11 december 2008 deelnemersraad adviseren over voorgenomen begroting 2009, voorgenomen statutenwijziging, voorgenomen aanpassing reglement deelnemersraad, voorgenomen toeslagverlening 2009 en voorgenomen besluit aanbieding instapregeling, bespreken financiële positie fonds en werkplan 2009
15 december 2008 strategiecommissie bespreken middellange termijn strategie
19 december 2008 dagelijks bestuur en directie bespreken actuele ontwikkelingen
De volgende plenaire bestuursvergadering is gepland op donderdag 12 maart 2009.
Voorlopige cijfers, niet onderworpen aan controle van accountant of actuaris
---
9. Verklaring gehanteerde begrippen
benchmark
beleggingsindex waarmee het rendement van een beleggingsportefeuille wordt vergeleken
contant maken
berekenen van de huidige waarde van toekomstige geldstromen met een rente gebaseerd op de looptijd geldend voor elk bijbehorend toekomstig moment
FTK
Financieel Toetsingskader, samenhangend geheel van voorschriften dat DNB met ingang van
1 januari 2007 hanteert voor het toezicht op pensioenfondsen
fondsrendement
rendement van alle bezittingen en verplichtingen van het pensioenfonds
gewezen deelnemers
deelnemers die niet langer bij Pensioenfonds PNO Media pensioenrechten opbouwen
kans op onderdekking
kans dat binnen een korte termijn, meestal een jaar, de financiële positie onder de door de toezichthouder vastgestelde minimumgrens daalt
kapitaaldekkingsgraad
de financiële positie van een pensioenfonds kan worden weergegeven aan de hand van de kapitaaldekkingsgraad. Dat getal wordt berekend door de waarde van de beleggingen te delen door de waarde van de pensioenverplichtingen.
kapitaaldekkingsgraad op basis van marktrente onder het FTK dient de waarde van de pensioenverplichtingen te worden berekend door de pensioenuitkeringen contant te maken tegen de marktrente
kapitaalmarktrente
effectieve rente op tienjarige overheidsleningen
marktwaarde
waarde die bij overdracht tussen onafhankelijke partijen tot stand zou kunnen komen
private equity
beleggingen in aandelen in niet ter beurze genoteerde ondernemingen
rendement
het totaal van de directe beleggingsopbrengsten, de gerealiseerde waardemutaties en de ongerealiseerde waardemutaties gedeeld door het gemiddeld geïnvesteerd vermogen
renterisico
risico dat door toedoen van een wijziging van de rente een waardevermindering optreedt
renteswap
overeenkomst om rentestromen in dezelfde valutasoort te ruilen zonder uitwisseling van de hoofdsommen
Voorlopige cijfers, niet onderworpen aan controle van accountant of actuaris
---
yieldcurve
de rentestand is afhankelijk van de looptijd waarvoor deze geldt; de lijn die rentestanden bij verschillende looptijden in een grafiek met elkaar verbindt wordt een yieldcurve genoemd
Voorlopige cijfers, niet onderworpen aan controle van accountant of actuaris
10