NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1
Radio / TV-interview | 13-02-2009
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad, over de economische crisis en de weigering van het
Verenigd Koninkrijk om Wilders toe te laten
HAGENS
Meneer Balkenende, het bedrag dat nog nadreunt vandaag is twintig
miljard. Dat zou het bedrag zijn dat u volgend jaar moet bezuinigen al
met al om de economische crisis het hoofd te bieden en om binnen uw
eigen begroting te blijven. Het lijkt wel of die crisis elke dag erger
wordt.
BALKENENDE
Het is ook een heel moeilijke tijd. De recessie is aanwezig. Dat
blijkt uit cijfers van vandaag. Dat voelden we al aankomen. Ik heb
vaker gezegd als je met bedrijven spreekt, de orders nemen af, de
portefeuilles worden leger, export is soms lastiger. Op een gegeven
moment vindt dat zijn weerslag in de cijfers en dat zien we dus nu.
Het is een zware economische tijd.
HAGENS
Het lijkt ook wel alsof de werkelijkheid u steeds inhaalt. Want
aanstaande dinsdag krijgen we nieuwe cijfers hierover, over de crisis,
van het Centraal Planbureau. Kan best zijn dat die binnen de kortste
keren ook weer achterhaald zijn.
BALKENENDE
Nou achterhaald... je zit in een proces waarin eigenlijk analyse en
cijfers elke keer verslechteren en dat zit nu toch in de fase van de
economische neergang. Aanvankelijk was het best even lastig in te
schatten van hoe gaat de economie eruit zien. Het beeld is nu totaal
anders dan in september, als u zich nog kan herinneren Troonrede,
Prinsjesdag.
HAGENS
Zeker, u zei toen nog: we kunnen best tegen een stootje en minister
Bos zei dat ook. Is dat nu anders?
BALKENENDE
Dat kunnen we nog. Nederland is natuurlijk op zichzelf een sterk land,
gewoon een sterke economie en als we de goede stappen zetten en
iedereen neemt zijn verantwoordelijkheid dan kun je ook heel wat aan,
maar dat gezegd hebbend zien we op het ogenblik dat er heel veel aan
de hand is. En de economische neergang is echt ongekend.
HAGENS
Waar zou u deze crisis mee vergelijken?
BALKENENDE
Het is moeilijk om zo'n vergelijking te treffen. Wereldwijd wordt wel
gesproken over een van de zwaarste, een van de zwaarste, mogelijk de
zwaarste sinds de jaren dertig. Wat we nog niet precies weten is
wanneer we aan het eind van de tunnel zijn. Dat is nog niet aan te
geven. Sommige mensen zeggen van: het kan een heel diepe en korte
recessie zijn. Maar ik was nog niet zo lang geleden in Davos op het
World Economic Forum en daar was eigenlijk ook de verwachting: dit kan
echt langere tijd gaan duren. En de cijfers die we nu zo langzamerhand
horen, van de afgelopen tijd, daar zie je enorm snel verslechtering in
komen. Komende dinsdag zullen we de cijfers krijgen voor dit en voor
volgend jaar en dat is dan afwachten.
HAGENS
Ja afwachten is een woord waar sommige mensen erg ontevreden over
zijn. Rinnooy-Kan, voorzitter van de SER sprak het kabinet deze week
nog aan van 'er moet toch echt meer slagvaardigheid zijn. Werkgevers
en werknemers zijn bereid van alles te doen, maar waar blijft het
kabinet met haar daden?'.
BALKENENDE
Dat vond ik een goedkope opmerking van Rinnooy-Kan die ik overigens
zeer respecteer. Als u ziet wat de afgelopen tijd is gebeurd. Wat
dient zich aan in augustus, september, een financiële crisis.
Plotseling hadden wij te maken met banken die jarenlang zonder
problemen hadden gefunctioneerd. Plotseling hadden die hulp nodig.
Moest ABN Amro Fortis Nederland overnemen. Steunoperaties voor ING en
anderen. We zijn toen begonnen om het financieel systeem overeind te
houden. Daar hebben we ook waardering voor gekregen.
HAGENS
Waardoor mensen nu zeggen: de banken worden gered, maar wij niet.
BALKENENDE
Dat is niet eerlijk om het zo te zeggen, want dat deden we
bijvoorbeeld in september. Toen hebben we gezegd: laten we oog hebben
voor de concurrentiepositie voor Nederland. Laten we oog hebben voor
de koopkracht van mensen. Toen hadden we ons voorgenomen om de btw te
verhogen. Daar heeft het kabinet van gezegd: doen we niet. De
werknemers betalen ww-premies, wij hebben gezegd: dat gaat niet door.
Dat zijn zaken die de inkomenssituatie van mensen verbeterd.
HAGENS
De afgelopen week waren er veel ballonnetjes. De heer Rouvoet zei iets
over de hypotheekrente. Meneer Bos zei weer iets anders en u heeft ook
eerlijk gezegd wat onduidelijkheid veroorzaakt. Want vorige week zat u
op dezelfde stoel bij mijn collega Bram Schilham. Toen zei u over de
hypotheekrente: daar wordt niet aan gemorreld. Dat is niet een
onderwerp van studie op het moment. Of u zei: alle opties staan open
op dat moment. Een dag daarna was er een woordvoerder, het is
inderdaad verwarrend, een woordvoerder van u zei: nee aan de
hypotheekrente wordt niet gemorreld. Wat is nu uw standpunt?
BALKENENDE
Dat kwam omdat er een spelletje werd gespeeld in de Volkskrant als ik
het maar eerlijk zeg. Het ging als volgt. Ik had gezegd bij mijn
persconferentie: ik ga niet eens praten over of bepaalde dingen wel of
niet uitsluit, want ik weet hoe dat werkt, maar in deze tijd moet je
rekening houden met alle mogelijkheden, maar ik zeg: ik praat
uitdrukkelijk niet over afzonderlijke zaken en vervolgens is toen een
beeld gaan ontstaan van 'o, de hypotheekrente wordt niet uitgesloten'.
Toen heb ik gezegd van 'dit spel wil ik zo niet gevoerd hebben', omdat
de hypotheekrenteaftrek in deze tijd van grote economische onzekerheid
de onzekerheid kan vergroten. Dat is een opmerking geweest om het
beeld recht te zetten dat door de media was opgeroepen.
HAGENS
Dus het klopt dat die ambtenaren, die nu aan het studeren zijn,
ambtenaren van financiën onder andere wat nu de beste maatregelen
zouden zijn en wat alle opties zijn, het klopt dat die geen strobreed
in de weg gelegd wordt, dat die ambtenaren overal over mogen studeren.
Ook over de hypotheekrente.
BALKENENDE
Ambtenaren mogen alle mogelijkheden verkennen. Alleen zij maken niet
de keuzes, dat doet een kabinet.
HAGENS
U zegt niet op voorhand nu: de hypotheekrente, daar ga ik niet eens
over praten, daar blijven we vanaf.
BALKENENDE
Je moet een goed onderscheid maken tussen het ambtelijk voorwerk
waaraan mij wordt gevraagd: hou rekening met alle mogelijkheden. En
vervolgens is het aan het kabinet om dan in samenhang te kijken naar
wat zijn nu maatregelen die goed zijn voor de economie. Die de
bedrijvigheid bevorderen, mensen aan banen helpen, die vragen die
krijgen we allemaal nog.
HAGENS
Maar even voor de helderheid. Die onhelderheid was vorige week
ontstaan. Toen leek het alsof u van tevoren zei: ja de hypotheekrente
die is voor mij heilig. Dat hebben we dus verkeerd begrepen?
BALKENENDE
Ik heb gezegd vorige week, ook in relatie tot mijn eigen medewerkers,
van: ik hou niet van gedoe in de journalistiek die gaan interpreteren
waar geen aanleiding voor is. Wat ik nu zeg is dit: we zitten in
economisch zwaar weer. En wat we nu dus niet moeten hebben is voordat
een kabinet alle zaken heeft afgewogen, wanneer wij met onze
maatregelen komen dan wil ik niet gaan speculeren over allerlei zaken.
En dan heb je de ene dag weer een discussie over dit onderwerp en dan
weer over dat onderwerp. Dat moeten we niet doen.
HAGENS
U weigert om die helderheid te geven, want die onduidelijkheid was
ontstaan. Hoe zit het nu? Vindt u het nu heilig of niet?
BALKENENDE
Mijn visie op dat onderwerp is precies hetzelfde als vorige week
zaterdag, alleen dat deed ik ook in het kader van wat toen gebeurde in
de media en ik zeg: we hebben nu cijfers gezien hoe het de afgelopen
tijd is gegaan. Komende dinsdag krijgen we nieuwe cijfers en dan zijn
wij aan zet en dan gaan we in het kabinet, we hebben ook goede
gesprekken afgelopen donderdag gehad, aan de slag om die stappen te
zetten die nodig zijn. Dat wordt een moeilijke tijd.
HAGENS
Wanneer weet u welke maatregelen u gaat treffen? Wanneer weet u wat u
gaat doen?
BALKENENDE
Het is zo, wij krijgen dinsdag de cijfers. Wij zullen dan in
zeshoekverband al een eerste gedachtewisseling hebben. Komende vrijdag
is eigenlijk de start van de besprekingen in het kabinet en dat gaat
een aantal weken duren.
HAGENS
Een aantal weken nog?
BALKENENDE
Ja, wat dacht u? Dit gaat om behoorlijke ontwikkelingen. De financiële
kaders zijn totaal anders geworden. We hebben te maken met een
situatie waar we het eerst nog hadden over een begrotingsoverschot en
nu hebben we een fors tekort. Kortom, we hebben nogal wat dingen te
bespreken met elkaar.
HAGENS
En Rinnnooy-Kan zal nog wat geduld moeten hebben?
BALKENENDE
Niet geduld. Hoofd koel houden en zorgen dat je die stappen zet die
nodig zijn. We hebben heel veel gedaan de afgelopen maanden. Daar gaan
we gewoon mee door.
HAGENS
Dan moeten we het nog even hebben over de heer Wilders. Die is op
uitnodiging van het Britse Hogerhuis die kant opgegaan terwijl hij al
wist dat hij niet toegelaten zou worden, wilde de film Fitna vertonen
in het Hogerhuis en is de toegang tot Groot-Brittannië ontzegd. Wat
vindt u daarvan?
BALKENENDE
Ik was er niet gelukkig mee. Ik betreur het ook. Dat is ook de
boodschap geweest van minister Verhagen. Hij heeft contact gehad met
zijn Britse collega van Buitenlandse Zaken van Groot-Brittannië. Hij
heeft met diverse ambassadeurs gesproken, de ambassadeur van
Groot-Brittannië in Nederland en ook met de Nederlandse ambassadeur in
Londen. Hij heeft aangegeven hoe de Nederlandse regering hier tegenaan
kijkt. Wij hebben gezegd: wij vinden dat de heer Wilders Engeland
gewoon in moet kunnen. Je kunt het met zijn mening totaal oneens zijn,
maar dat is nog geen reden om iemand de toegang te ontzeggen.
HAGENS
Heeft u de Britse ambassadeur al ontboden?
BALKENENDE
Nee, ik heb wel contact gehad met mijn Britse collega, Gordon Brown.
Ik had hem trouwens een week geleden ook gesproken toen op Downing
Street 10. Ik heb natuurlijk aangegeven dat ik wel zie wat de
argumenten zijn van Britse zijde om Wilders niet toe te laten, maar ik
heb tegelijkertijd aangegeven hoe Nederland hier tegenaan kijkt.
HAGENS
En wat zei hij?
BALKENENDE
Hij zei: ik begrijp jullie argument wel, maar wij letten op de
openbare orde en veiligheid en de Home , dat is de instantie die
erover gaat, heeft dit besluit genomen.
HAGENS
Dus hij liet u eigenlijk een beetje in de kou staan.
BALKENENDE
Nee, het was niet in de kou staan. Het was een kwestie van de Britse
visie, ja die loopt niet 1 op 1 samen met de Nederlandse visie en het
is nu aan de heer Wilders om gebruik te maken van het recht dat hij
heeft om beroep aan te tekenen.
HAGENS
Maar goed, u zou natuurlijk ook wat kunnen doen? U zou de zaak in
Europa aan kunnen kaarten, want het zijn bijvoorbeeld twee EU-landen
die hier onenigheid hebben. Dus dat gaat u niet doen?
BALKENENDE
De vraag is : heeft Groot-Brittannië het recht om iemand te weigeren?
Nou landen hebben dat recht. Daar kun je het mee oneens zijn, maar het
is een procedure die in dat land op deze manier is gevolgd en dan is
het daarna een kwestie van 'wat zijn dan de waarborgen voor mensen om
daartegen in het geweer te komen'. En dat is aan de heer Wilders.
HAGENS
De heer Wilders moet het nu verder zelf doen?
BALKENENDE
Daarvoor is hij man genoeg.
HAGENS
Het lijkt me een beetje een contrast met het grote ongenoegen dat er
overheerst, kennelijk, bij de Nederlandse regering. Uw collega
Verhagen heeft daar veel over gezegd. Luid en duidelijk heeft u dat
aan Groot-Brittannië kenbaar gemaakt. En vervolgens moet de heer
Wilders het toch zelf doen.
BALKENENDE
Dat is toch logisch, want wij hebben gedaan wat gedaan moest worden de
afgelopen week. Minister Verhagen is behoorlijk actief geweest. Ook de
Nederlandse ambassadeur in Londen, u heeft dat ook kunnen zien. Dit
heeft niet geleid tot een andere visie aan de kant van de Britten. En
ja, dan kom je in de fase dat je gebruik kunt maken van je rechten.
HAGENS
Dank u wel.
BALKENENDE
Graag gedaan.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, KK)
Ministerie van Algemene Zaken