Rijksuniversiteit Groningen

Peroxisomal housekeeping processes and cell vitality

Datum: 13 februari 2009

Promotie: mw. E. Bener Aksam, 14.45 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Peroxisomal housekeeping processes and cell vitality

Promotor(s): mw. prof.dr. I.J. van der Klei, prof.dr. M. Veenhuis

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

De rol van peroxisomen bij veroudering

Eda Bener Aksam deed onderzoek naar de rol van peroxisomen bij veroudering. Peroxisomen zijn celorganellen die gekenmerkt worden door de aanwezigheid van waterstofperoxideproducerende oxidases en enzymen die betrokken zijn bij de afbraak van waterstofperoxide. Wanneer peroxisomen niet (meer) goed functioneren, kan waterstofperoxide het organel verlaten en celcomponenten beschadigen. Dit proces draagt bij aan veroudering van de cel.

Bener Aksam onderzocht de processen die voorkomen dat niet goed functionerende peroxisomen in de cel aanwezig blijven (onder andere herstel- en afbraakprocessen). Het blijkt dat peroxisomen een protease bevatten dat niet goed functionerende peroxisomale eiwitten afbreekt. Tevens toont ze aan dat in de cel continu peroxisomen worden aangemaakt en afgebroken. Als zowel het protease- als het peroxisoomafbraaksysteem wordt geblokkeerd, leidt dit tot een toename van het aantal peroxisomen per cel, maar tevens tot een afname in levensvatbaarheid van de cellen.

Catalase is het meest bekende peroxisomale enzym dat een rol speelt in afbraak van waterstofperoxide. Bener Aksam ontdekte echter dat een ander enzym, peroxisomaal peroxiredoxin (Pmp20), ook erg belangrijk is en dat bij afwezigheid van dit enzym de peroxisomale membraan lek wordt, terwijl de cellen versneld dood gaan. Catalase wordt met behulp van het peroxisomale targeting signaal -SKI-COOH naar het organel getransporteerd. Dit relatief zwakke importsignaal leidt tot vertraagde import. Het onderzoek van Bener Aksam wees uit dat dit niettemin van groot belang is voor optimale activatie van dit belangrijke peroxisomale enzym.

Eda Bener Aksam (Turkije, 1978) studeerde biologie aan de Middle East Technical University. Haar promotieonderzoek deed zij aan de Rijksuniversiteit Groningen, bij de vakgroep Eukaryote Microbiologie van de afdeling biologie.