Wageningen Universiteit en Researchcentrum
Persbericht Wageningen Universiteit, 007 wu, 10 februari 2009
Toerisme onlosmakelijk deel van de evolutie van de mens
De toeristische mens, de Homo turisticus, is goed beschouwd een onontkoombare ontwikkeling in de evolutie van de mens en de menselijke samenleving. Toerisme - de verkenning van de wereld omwille van de wereld - is een manifestatie van onze evoluerende 'condition humaine'. Toerisme is de ontwikkeling van het spel - vergelijk de spelende mens, de Homo ludens - dat de mens voorbereidt op het volwassen leven en de complexe werkelijkheid in zijn omgeving. Dat zegt prof.dr. Jaap Lengkeek bij zijn afscheid als hoogleraar Sociaalruimtelijke analyse aan Wageningen Universiteit op 12 februari. Zijn afscheid valt samen de 200ste geboortedag van Charles Darwin, volgens Lengkeek zelf een exemplaar van de zich ontwikkelende Homo turisticus.
Prof. Lengkeek heeft binnen zijn leeropdracht altijd veel nadruk gelegd op onderzoek en onderwijs rond recreatie en toerisme. Hij heeft zich sterk laten inspireren door de beroemde Nederlandse historicus Johan Huizinga die het begrip Homo ludens heeft gemunt en constateerde dat plezier de essentie is van het spel. Opmerkelijk is bovendien dat ook dieren spelen en dat dat belangrijk is bij hun evolutie, legt Jaap Lengkeek uit.
De kenmerken die Huizinga onderscheidt bij het spel zijn volgens Lengkeek naadloos toe te passen op vrije tijd en de vorm van vrijetijdsbesteding die we toerisme noemen. Hij omschrijft toerisme als "een periode waarin mensen hun alledaagse context achter zich laten, vrij van zorgen over hun voortbestaan. In plaats en tijd is de mens relatief ver weg van het gewone leven, en doorgaans nieuwsgierig naar wat elders ligt. Die verhalen en het drama die hij opdoet zijn van groot belang voor het leren kennen van de wereld. Het zijn bij uitstek de verhalen die een toeristische bestemming tot een beziens- of bezoekwaardigheid maken. De normale gedragsregels worden tijdelijk opgeschort en plezier is de essentie, mits de vakantie veilig genoeg is om zich geen zorgen te maken."
Lengkeek schaart zich niet onder de cultuursceptici, die toerisme beschouwen als het creëren van pseudogebeurtenissen, of zelfs als een ziekteverschijnsel of verloedering. In zijn visie geeft toerisme plaats aan wat hij noemt, regressiegedrag, i.c. het teruggaan naar wat we in ons volwassen leven hebben verloren: de uitleving van kinderlijk plezier. Maar toerisme, dat zich van spel onderscheidt door een vergrote speelruimte, gaat verder. Ze leert ons omgaan met de verwarring, complexiteit en grote veranderingen in de grote wereld. De ontwikkeling van toerisme hoort bij de evolutie van de mens. De Homo turisticus wordt uiteindelijk een verschijnsel van alle menselijke samenlevingen. Was het ooit een overwegend Westers fenomeen, nu zit er ook een spectaculaire groei in toerisme in China, India, Taiwan en Zuid-Korea en die zijn al voorafgegaan door Japan. Inmiddels is het mondiaal de grootste economische groeisector geworden en kernvraagstuk voor duurzame ontwikkeling.