Ondernemende schoolleiding leidt tot betere schoolprestaties
10 februari 2009
De leiding van een school bepaalt maar voor een klein deel hoe goed de
opbrengsten van een school zijn. Maar er zijn aanwijzingen dat een
ontwikkelingsgerichte schoolcultuur, waarin samenwerking,
professionalisering en vernieuwing centraal staan, tot betere
schoolprestaties leidt. Dit concludeert NWO-onderzoeker Gerdy ten
Bruggencate. Zij onderzocht de invloed van schoolleiders op de
schoolprestaties in het voortgezet onderwijs. Ze promoveert op 12
februari aan de Universiteit Twente op haar proefschrift `Maken
schoolleiders het verschil?'
In de afgelopen jaren werd steeds duidelijker dat de invloed van
schoolleiderschap op de leerprestaties relatief klein is, zeker
vergeleken met de invloed van de achtergrond van de leerlingen. De
invloed van de schoolleiding is bovendien lastig te traceren. Toch
stelt Ten Bruggencate nu vast dat het schoolleiderschap een kleine,
maar significante, invloed heeft op het rendement van de school.
De focus binnen het onderzoek naar schoolleiderschap in het onderwijs
is in de afgelopen decennia verschoven. In de jaren tachtig werd nog
vooral uitgegaan van een 'nauwe' opvatting van schoolleiderschap,
waarbij de schoolleider werd gezien als onderwijskundig leider en
supervisor van docenten. Later kwam er meer aandacht voor bredere
modellen waarbij de betrokkenheid en capaciteiten van docenten en het
delen van leiderschapstaken centraal staan.
Ontwikkelingsgerichte scholen presteren beter
Hoewel er tot op heden weinig bekend is over de invloed van
schoolleiders op de leerlingopbrengsten, zijn er wel al veel factoren
gevonden die daarbij mogelijk een rol spelen, zoals de motivatie van
docenten en het werkklimaat voor leerlingen. Ten Bruggencate gebruikte
een algemeen organisatiemodel, het zogenaamde concurrerende waarden
model, om zowel schoolleiderschap als de schoolorganisatie nauwkeurig
te kunnen karakteriseren.
De onderzoeker ontdekte dat een ondernemende schoolleiding een
ontwikkelingsgerichte schoolcultuur kan stimuleren door te zorgen voor
duidelijke doelstellingen en voor ruimte om eigen keuzes te maken. In
zo'n ontwikkelingsgerichte schoolcultuur ligt de nadruk op
samenwerking, professionalisering en vernieuwing. Een hogere
ontwikkelingsgerichtheid leidt tot een beter werkklimaat in de klassen
en dit leidt weer tot betere schoolprestaties. Hierbij gaat het vooral
om een verhoging van het percentage leerlingen dat onvertraagd
doorstroomt in de bovenbouw.
Opvallend is ook dat juist schoolleiders van scholen met lagere
eindexamencijfers zich richten op het stellen van doelen, aanpassing
en vernieuwing. Schoolleiders van scholen met stabiele hoge prestaties
leggen hier minder nadruk op. Deze resultaten laten mogelijk het
effect zien van het overheidsbeleid dat zich richt op een hogere
autonomie voor scholen, en dat die autonomie koppelt aan het afleggen
van verantwoordelijkheid.
Honderd scholen doorgelicht
Om de invloed van schoolleiders op de schoolprestaties te kunnen
testen, werden gegevens verzameld op ruim honderd scholen voor
voortgezet onderwijs in Nederland. In totaal namen 103 schoolleiders,
998 docenten en 4336 havo-5 leerlingen deel aan het onderzoek. De
schoolprestaties werden gemeten aan de hand van de gemiddelde cijfers
op het centraal schriftelijk eindexamen en de gemiddelde doorstroom in
de bovenbouw.
Gerdy ten Bruggencate voerde haar onderzoek uit als onderdeel van het
project `Onderwijskundige sturing en schooleffectiviteit'. Haar
onderzoek werd gefinancierd door de Programmaraad Onderwijsonderzoek
van NWO.
..............................
Meer informatie bij:
* drs. Gerdy ten Bruggencate (Universiteit Twente)
* g.c.tenbruggencate@utwente.nl / tel.: 053 4350165
* Promotie: 12 februari
* Promotor: prof. dr. Jaap Scheerens
laatst gewijzigd op 10 februari 2009
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek