Rijksuniversiteit Groningen

Uit de tijd, uit de pas? Anachronistisch denken in de politieke wetenschap

Datum: 10 februari 2009

Oratie: prof.dr. J.H. de Wilde, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: Uit de tijd, uit de pas? Anachronistisch denken in de politieke wetenschap

Leeropdracht: Internationale betrekkingen, i.h.b. de machtscentra in de internationale orde

Faculteit: Letteren

Zowel de voor- als de tegenstanders van een sterkere EU zitten gevangen in negentiende-eeuwse machtspolitieke opvattingen. Hun ideeën zijn staatscentrisch: vaak gaat de discussie over de vraag of we moeten vasthouden aan de bestaande nationale staten of dat de EU het nieuwe statelijke verband moet gaan vormen. Aldus prof.dr. Jaap de Wilde, hoogleraar Internationale Betrekkingen en Machtspolitiek aan de Faculteit der Letteren. In zijn oratie vraagt De Wilde aandacht voor de vraag hoe buitenlands beleid en historische analyses daarvan bepaald worden door anachronismen. Hij pleit ervoor om de Europese integratie te begrijpen in een breder historisch perspectief, namelijk van ongeveer 500-2000.

Bij een anachronisme worden bepaalde zaken of ideeën in een tijd geplaatst waar zij niet thuishoren. Dit kan op twee manieren. Het gebeurt bijvoorbeeld als in historische analyses zaken en ideeën opduiken uit later tijd, die vroeger nog niet bestonden of nog niet bekend waren. Dit is primair een wetenschappelijk probleem, voor historici en politicologen: hoe genereer je een betrouwbaar beeld van het verleden op basis waarvan huidige politieke ontwikkelingen geanalyseerd kunnen worden? Daarnaast kunnen in hedendaagse politieke analyses ideeën opduiken die uit de tijd zijn en achterhaald door nieuwe historische ontwikkelingen. Dat is vooral een politiek probleem: het gevaar dat men zich op de `vorige oorlog' voorbereidt en daardoor verkeerde beleidskeuzes maakt. Dit laatste doet zich veelvuldig voor bij het denken over Europese integratie. Daarin wordt het debat en het beleid steeds EU-centrischer, waarbij impliciet een sociaal-Darwinistisch, 19de-eeuws tijdsbeeld het denken overheerst. Door Europese integratie in een breder historisch perspectief te zetten, komen andere historische parallellen aan het licht en daarmee andere beleidsvisies.