Den Haag, 3 februari 2009
Bijdrage lid Tang (PvdA) aan debat back-up faciliteit ING
Gesproken woord geldt!
Voorzitter,
A good plan today is better than a perfect plan tomorrow.
Die woorden van Robert de Niro haalde ik bij het debat over de Najaarsnota aan. Toen golden ze. Nu gelden ze, zo mogelijk nog des te meer. Want het is belangrijk om tijdig, preventief in te grijpen bij problemen in de financiële sector. Want morgen kan een prefect plan te laat zijn. Te laat voor spaarders, gepensioeneerden, loontrekkers. Te laat voor alle burgers en bedrijven die ING of bij een andere Nederlandse bank een rekening houden.
Tijdig ingrijpen is belangrijk want de publicatie van verliezen in het vierde kwartaal zou niet alleen beleggers, maar ook spaarders schrik kunnen aanjagen. Zou het ertoe hebben kunnen leiden dat het spaartegoed van bijna 200 miljard dollar bij ING Direct op drift was geraakt? Het zou kunnen. Met twee muisklikken is het spaartegoed weg. Het is daarom verstandig geweest dat de minister van Financiën een onoverzienbaar, mogelijk catastrofaal risico uit de weg gaat en tijdig inruilt voor een te overzien en beheersbaar risico voor belastingbetaler. Beter vandaag dan morgen. Voorwaarde is dat de belastingbetaler niet bij voorbaat de verliezer is. Op die voorwaarde kom ik later terug.
Een vraag is of er morgen een perfect of in elk geval een beter plan zou liggen. De specifieke vraag voor de minister is welke mogelijkheden hij overwogen heeft?
Eén optie is nationalisatie. Ik ben benieuwd welke positie de verschillende partijen hierover betrekken. Voor de PvdA is nationalisatie een laatste middel. Het moet pas worden ingezet als een systeembank meer verplichtingen dan bezittingen heeft en dus ongezond is geworden. Volgens de toezichthouder is de ING gezond. Dat betekent dat nationalisatie op dit moment ongewenst is. Het zou erop neerkomen dat de belastingbetalers aandeelhouders moeten uitkopen en dus alle risico's van aandeelhouders overnemen. Is voor de minister nationalisatie eveneens een allerlaatste middel?
De vraag is ook of er vandaag een goed plan ligt. Daarover gaat dit debat met name.
MdV
Allereerst wil ik de minister, en ook uitdrukkelijk zijn ambtenaren, bedanken voor de technische briefing en de snelle antwoorden op de schriftelijke vragen. Zonder dit is de ingreep moeilijk volledig te beoordelen.
Zonder meer is duidelijk dat de ingreep ingenieus en complex is.
I.N.Genieus omdat het gebruik maakt van een verschil in waarderingsmethode tussen bank en overheid: de boekhoudregels dwingen de bank wel maar de overheid niet om marktwaarde te gebruiken, hoewel de markt is opgehouden te bestaan. Kan de minister meer inzicht verschaffen in hoe gebrekkig de prijsvorming op de markt voor CDO's is?
De ingreep is complex omdat de waardering bepaald wordt door de ontwikkeling van de huizenprijzen op postcodeniveau en omdat er meerdere kasstromen van en naar de overheid lopen. Complex dus, maar de eerste reacties waren snel. Opvallend snel. Zouden daar andere dan inhoudelijke overwegingen een rol hebben gespeeld? Vooringenomenheid of kinnesinne tegenover de politicus van het jaar? Het zal toch niet?
Maar goed, de politieke vooroordelen daargelaten, bij burgers speelt het gevoel dat de belastingbetaler de bankier uit de brand helpt: de Dappermarkt betaalt voor de Zuidas. Dat gevoel is niet zo vreemd. Is dit niet een portefeuille van riskante hypotheken in de Verenigde Staten waar de kredietcrisis is begonnen en waar de woningmarkt nog aan een val bezig is? Is een afwaardering naar 90 cent van een dollar dan niet weinig?
Zonder de rapportage van Dynamic Credit is dat niet begrijpen. Zelfs in zwart scenario - met een daling van de huizenprijzen van tot 35% en met een stijging van de werkloosheid naar 8% - zijn de opbrengsten voor de overheid positief. Zelfs in een gitzwart scenario zijn de opbrengsten in 2010 en 2011 positief. Kortom, de aard van de producten zegt weinig tot niets over de winst erop. Kijkend naar de problemen bij dagbladuitgevers, lijkt het soms dat er meer geld te verdienen is met oud papier dan met een verse krant.
Er is een risico. Er is een kans op een verlies maar ook een kans op winst. Die zijn niet zo slecht ook, als we Dynamic Credit mogen geloven: 25% kans op 600 miljoen dollar verlies en 75% kans op 2 miljard dollar winst. Oftewel: de winkans is groter dan de verlieskans, en de winst is groter dan het verlies.
Kortom, de ingreep via de back-up faciliteit is nodig, tijdig en gericht.
Later klagen over zeperds of juichen over winsten is buiten de orde. Nu moet worden bepaald of de kansen op winsten opwegen tegen de risico's van zeperds, voor de belastingbetaler maar ook voor klanten bij ING en andere banken.
Aan de voorwaarde dat de belastingbetaler er niet bij voorbaat op achteruit gaat, is met deze kansen op winst en verlies voldaan.
De vraag voor de minister is wel hoe de kansen op de zwart en gitzwarte scenario bepaald zijn? Kan Dynamic Credit hierover goed uitspraken doen?
Maar ook kan het gevoel spelen dat er geen einde aan de ingrepen in de financiële sector komt en dat de risico's zich op elkaar stapelen. Dat gevoel wordt juist door het rapport van Dynamic Credit versterkt. Een ongeluk komt zelden alleen. In het gitzwarte scenario is het verlies op de portefeuille van Amerikaanse hypotheken niet het enige verlies. Dan zullen er verliezen zijn op de kapitaaldeelnemingen in banken en op de garanties voor interbancaire leningen. Hoe groot en dragelijk zijn dan de kosten voor de belastingbetaler? Hoe gaat de minister om met de risico's op de hele portefeuille?
Minister, kom snel met scenario's met verschillen in kasstromen en in eenmalige transacties.
Voorzitter,
ING heeft aangekondigd 7.000 banen te schrappen om daarmee kosten te besparen. Enerzijds is dat goed te begrijpen, want banken moeten nu ook op hun kosten letten. Bovendien is de financiële sector de laatste jaren misschien wel veel te groot gegroeid.
Maar toch, 7.000 mensen verliezen hun baan en daarmee hun inkomen. Heeft ING een sociaal plan klaarliggen? Wordt er via scholing snel in geïnvesteerd, zodat ze elders aan de slag kunnen? En waar vinden de ontslagen vooral plaats? Graag een reactie.
Voorzitter,
Onvermijdelijk komt met de steun voor banken de vraag naar voren waarom we banken steun geven. We steunen banken, omdat ze een maatschappelijke functies vervullen. Dan is het logisch dat wij als politici hen aanspreken op het vervullen van de maatschappelijke functies.
De afgelopen week hebben we gehoord dat banken heel verschillende opslagen rekenen boven op hun variabele hypotheekrente. Ik heb er begrip voor dat banken hogere kosten doorberekenen. Maar ik heb er geen begrip voor, dat de verschillen tussen banken zo groot zijn en vooral niet dat ze niet duidelijk maken hoe het zit. Minister ga met banken in gesprek en probeer hierover duidelijkheid te krijgen en de breed gedeelde zorgen over hogere marges weg te nemen.
Voorzitter, ik rond af.
Voorkomen dat ING in de hoek komt waar de klappen vallen is verstandig, zo niet noodzakelijk. Een onbekend onbeheersbaar risico voor spaarders en andere rekeninghouders is ingeruild voor een overzienbaar controleerbaar risico. En de gekozen oplossing grijpt bovendien aan bij de kern van het probleem, de illiquide vermogenstitels. Het moge duidelijk dat mijn fractie deze minister en zijn ambtenaren opnieuw een compliment geeft.
Persvoorlichting Tweede Kamer-fractie Partij van de Arbeid
Plein 2
Postbus 20018
2500 EA Den Haag
T 070 318 2694
E s.boting@tweedekamer.nl
Partij van de Arbeid