3-2-2009
beleidsdebat "Effectiviteitsverantwoording"
Vandaag houden wij het begrotingsdebat met de minister van EZ.
Afgelopen jaar heeft de kamercommissie een uitstekende technische
voorlichting over de begroting door ambtenaren van het departement
gehad olv de SG, waarvoor dank. De kamercommissie heeft besloten dat
het thema voor dit jaar ` Effectiviteit en
Effectiviteitsverantwoording" is.
Mijn fractie wil in het kader van het thema in het bijzonder aandacht
besteden aan het Fonds Economische Structuurversterking (FES).
Eerst wil ik echter een aantal opmerkingen maken over de huidige
economische situatie.
Deze regering heeft lang de ernstige economische situatie niet onder
ogen willen zien. De begroting 2009 werd nog ingediend onder het
motto: `Nederland staat er ondanks de internationale economische
onrust goed voor'. Inmiddels heeft de regering honderden miljarden
aan kapitaalgaranties afgegeven voor inter-bancaire transacties - om
het vertrouwen terug te winnen, de bancaire motor weer op gang te
brengen en daarmee de kredietverlening aan bedrijven te stimuleren.
Dit laatste wil nog niet lukken wat bij mijn fractie de vraag oproept
hoe de Min van EZ op al deze transactie inspeelt om daarmee de
structuur van de economie in stand te houden cq te versterken. Is de
Nederlandse economie, zowel het groot- als het kleinbedrijf, op dit
moment niet vooral gebaat bij instrumenten als borgstellingen? Gaat
de minister aan de slag met voorstellen die zijn gedaan om
bedrijfstakken die het moeilijk hebben te ondersteunen, zoals het naar
voren halen van projecten in de woning- en wegenbouw. Wat treurig
overigens dat dit kabinet nu in de woningsector ook nog eens
geconfronteerd wordt met de gevolgen van de door haarzelf veroorzaakte
stilstand in de huursector. Afgezien daarvan, Wat doet de minister
aan het opruimen van allerlei obstakels in de sfeer van de regelgeving
die er de oorzaak van zijn dat als morgen een beslissing wordt genomen
grootschalige investeringen vaak pas na een paar jaar niets doen tot
daadwerkelijke actie leiden?. Geld is zeker niet het enige probleem.
In de wegenbouw lossen we nu een probleem op met spoedwetten. Moeten
er elders ook spoedwetten komen teneinde investeringen te kunnen
versnellen?
Hoe dan ook, meer dan ooit moet publiek geld nu doeltreffend worden
besteed. Dat wil zeggen dat het de hoogste tijd is dat er een eind
komt aan de gewoonte van dit kabinet om bestedingen als investeringen
te presenteren en daarmee kom ik bij het FES.
Mijn fractie heeft voor het onderwerp FES en vooral wat er met de FES
gelden gebeurt al verscheidene keren (o.a. in de APB van 2005, 2007 en
2008) aandacht gevraagd. Wij hebben almaar geen bevredigend
antwoord gekregen op vragen over de criteria, transparantie en
toetsing achteraf om te voorkomen dat het FES een grabbelton voor
gelegenheidsuitgaven wordt. De premier zegde dat toe. Daarvan zien wij
weinig terug.
Wel heeft het kabinet een nieuw systeem voor de voeding van het FES
voor de lange termijn gesuggereerd namelijk de aardgasbaten aan te
wenden voor schuldreductie en met de hieruit voortvloeiende
rentevrijval het FES te voeden volgens een bepaalde formule (brief Min
EZ en Financ. 1 juli 2008 TK 31 200D nr. 11).
Mijn vraag is of de nieuwe systematiek beter voldoet aan de
doelstellingen van het FES? Of is het allemaal lood om oud ijzer? Zo
nee, in welk opzicht wordt beter aan de doelstellingen voldaan?
Ook in de nieuwe voorgestelde systematiek zullen er criteria moeten
zijn voor de projecten waaraan het gereserveerde geld wordt besteed.
In het CA (p.47) wordt gesproken over `goede' criteria gericht op
investeringen die de economische structuur versterken. `Goed' is een
normatief begrip en wat de een (bijv. het CDA) goed vindt, hoeft de
ander (VVD) niet goed te vinden. Het gaat naar de mening van mijn
fractie niet om goede, maar om objectieve criteria, d.z. criteria
waaraan af te lezen is of de FES middelen op de lange termijn nut
opleveren in de zin van de economie structureel versterken. Worden de
FES-gelden besteed aan investeringsprojecten van nationaal belang
waarmee de economische structuur wordt versterkt? Ons ontgaat het
verband tussen de projectuitgaven en economische structuurversterking
bij vele FES-posten. Ik noem enkele voorbeelden. Kan de minister
uitleggen dat het project Kiss - Kind Signalering Systeem, Beelden
voor de toekomst, Leerwerktraject jongeren op maat, om slechts enkele
uit de lange lijst te noemen, diepte-investeringen zijn waarmee de
economische structuur wordt versterkt. Kan de minister uitleggen
waaroom deze wirwar aan grote, kleine en nietige uitgaven niet uit de
gewone departementale begrotingen kunnen worden betaald? Wat verstaat
de minister onder economische structuur? Wordt er op deze manier
`ondergronds vermogen, voortkomend uit de Nederlandse gasvoorraad, in
bovengronds vermogen omgezet'? En wanneer wordt het FES nu eindelijk
opgeschoond?
De Interdepartementale Commissie Ruimtelijke Economie (ICRE) en de
Commissie Economie, Kennis en Innovatie (CEKI) adviseren de ministers
van EZ en Financiën over de projectvoorstellen van de departementen
waarna er nog een beoordeling plaats vindt door het CPB en/of een
Commissie van Wijzen. Deze beoordeling vindt plaats op legitimiteit,
effectiviteit en efficiëntie. Er moeten dus criteria zijn. Kan deze
minister ons over de criteria nu eens opheldering verschaffen?
Het kabinet wil niet over zijn graf heen regeren. Elk nieuw kabinet
kan bij de formatie besluiten een deel van de berekende rentevrijval
in de kabinetsperiode ten gunste van het FES te laten komen. Met
andere woorden ieder nieuw kabinet kan bepalen welk percentage van de
berekende rentevrijval zal dienen als voeding van het FES. Is dit niet
het beste bewijs dat we niet praten over investeringsprojecten van
nationaal belang die de economische structuur versterken? Deze duren
per definitie langer dan een regeringsperiode van 4 jaar.
Wel wil de regering in de nieuwe FES-wet vastleggen dat de uitkomst
van de geschetste methode `nooit' kan resulteren in een voeding van
minder dan 1,7 mrd (prijzen 2008).
De VVD-fractie wil graag weten wat `nooit' in dit verband betekent?
De wetgevingssystematiek
De FES-wet 1995 geldt nog steeds. De minister verwacht dit voorjaar
een wetsontwerp bij de TK in te kunnen dienen. Wat betreft de voeding
en de uitgavencategorieën wordt de wet al niet meer nageleefd. De
FES-wet wordt overruled door de jaarlijkse FES-begrotingswetten. Op
vragen daaromtrent uit de TK (31 792 D nr. 3 p. 2) heeft de minister
geantwoord dat dit mogelijk is omdat de FES- wet en de begrotingswet
dezelfde procedure doorlopen en dus dezelfde juridische status hebben
(lex posteriori derogat legi anteriori).
De vraag die bij de VVD-fractie rijst is de volgende: Wat is dan de
waarde van een FES-wet (oud of nieuw). Van een nieuwe FES- wet (2009)
kan dan ook weer bij begrotingswet worden afgeweken? Wat is dan de
waarde van de toezegging dat de geschetste methode `nooit' kan
resulteren in een voeding van minder dan 1,7 mrd?
De actualiteit en het FES
Ik ben met de actualiteit begonnen en wil ook eindigen met de
actualiteit nl.de financiering van de werktijdverkorting en de deal
die de minister van Financiën afgelopen week gesloten heeft met
betrekking tot ING.
In de najaarsnota 2008 bleek dat de FES-bijdrage aan het
Infrastructuurfonds met 200 miljoen is verhoogd. Dit wordt
gefinancierd uit een gelijktijdige verhoging van de FES-ontvangsten
uit de aardgasbaten. De daarmee optredende vrije ruimte binnen het
Infrastructuurfonds wordt benut door een uitgave van 200 miljoen euro
die was
voorzien voor 2009, al in 2008 te voldoen. Mijn vraag is of dit echt
extra is en dit bedrag boven op het basispad komt of is het zo dat in
2009 bij de voorjaarsnota dit bedrag minder aan infrastructuur wordt
uitgegeven en dit bedrag gebruikt wordt om de werktijdverkorting te
bekostigen? Met andere woorden is dit een boekhoudkundige truc van de
Minister van Financiën? En wat vindt de minister van EZ, die naast de
minister van Financiën hoeder van het FES-fonds is, als de wtv uit
FES-gelden worden betaald? Zijn dit diepte-investeringen die de
economische structuur versterken?
De kans is groot, althans volgens de minister van Fin, dat het recente
steunplan voor ING de belastingbetaler niets kost, sterker nog op de
lange duur wellicht winst gaat opleveren. Ook zouden er rente
inkomsten uit de portefeuille zijn. Kan deze minister ons informeren
of het kabinet al besloten heeft hoe deze rente inkomsten (en op de
langere termijn een eventuele winst) worden aangewend? De suggestie
van mijn fractie is daarmee de staatsschuld te verminderen zodat met
de vrijgekomen rente het FES kan worden gevoed.
Tot slot
Het thema van dit debat is effectiviteit en
effectiviteitsverantwoording. Mijn fractie blijft van mening dat de
aardgasbaten i.h.a. en met het Fes in het bijzonder niet effectief
worden besteed in de zin van doelgericht t.g.v. investeringsprojecten
van nationaal brlang waarmee beoogd wordt de econ structuur te
versterken.
Mijn fractie roept de minister van EZ dan ook op om juist in deze
economisch moeilijke tijd zich als hoedster van het FES op te werpen
en te zorgen dat de FES gelden besteed worden aan diepte-investeringen
zodat de huidige generatie kan profiteren van de werkgelegenheid die
de projecten met zich meebrengen en de toekomstige generatie van de
economische structuur die daar het resultaat van is.
Dit betekent voor mijn fractie (en wij zeggen dit niet voor het eerst)
dat de FES-gelden niet langer verkruimeld moeten worden in de
departementale begrotingen. De FES-gelden moeten weer voor economische
structuurversterking worden gebruikt, juist nu in deze moeilijke
economische tijd, en wel onder leiding van de minister van EZ. Mijn
fractie zal de minister op dit punt steunen. Wij zijn benieuwd naar de
reactie van de minister.
VVD