Aansprakelijkheid van leidinggevenden. Naar privaatrechtelijke,
strafrechtelijke en bestuursrechtelijke maatstaven
Datum: 29 januari 2009
Promotie: S.N. de Valk, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5,
Groningen
Proefschrift: Aansprakelijkheid van leidinggevenden. Naar
privaatrechtelijke, strafrechtelijke en bestuursrechtelijke maatstaven
Promotor(s): prof.dr. L. Timmerman, prof.dr. D.A. Lubach
Faculteit: Rechtsgeleerdheid
Aansprakelijkheid van leidinggevenden van bedrijven en overheden
vergeleken
Het proefschrift van Simone de Valk gaat over aansprakelijkheid van
leidinggevenden. Regelmatig rijst de vraag in hoeverre bestuurders van
bedrijven persoonlijk aansprakelijk gehouden kunnen worden,
bijvoorbeeld bij ongevallen of onbehoorlijk bestuur. Ook bij overheden
(de staat, provincies, gemeenten) kan de vraag rijzen of
leidinggevende functionarissen persoonlijk aansprakelijk kunnen worden
gehouden voor fouten die primair als die van de organisatie kunnen
worden beschouwd. Voor strafrechtelijke aansprakelijkheid van
leidinggevenden van de staat en decentrale overheden bestaat als
gevolg van rechtspraak van de Hoge Raad thans echter weinig ruimte.
Deze immuniteiten zijn omstreden (denk aan de Schipholbrand,
vuurwerkramp Enschede) en zouden volgens De Valk moeten worden
opgeheven. In de bestuursrechtspraak is volgens De Valk terecht (nog)
geen immuniteit van overheden aanvaard.
Simone de Valk onderzocht onder welke omstandigheden leidinggevenden
van privaatrechtelijke en publiekrechtelijke rechtspersonen
persoonlijk aansprakelijk kunnen worden gesteld in geval de
activiteiten van de rechtspersoon strafbaar zijn, een derde schade
toebrengen en/of in strijd zijn met een bestuursrechtelijke norm. Het
feit dat de rechtspersoon als primaire overtreder moet gelden, sluit
persoonlijke aansprakelijkheid niet uit. De aansprakelijkheid van de
leidinggevende is dan als een secundaire aan te merken. Ten aanzien
van de voorwaarden voor secundaire aansprakelijkheid bestaan in grote
lijnen overeenkomsten tussen strafrecht, bestuursrecht en
privaatrecht: aansprakelijkheid wordt slechts aangenomen in geval van
een ernstig onzorgvuldig handelen of nalaten. Er zijn in de
voorwaarden echter ook accentverschillen aan te wijzen, die verband
houden met de aard van de sanctie en de aard van de taak. Verder is
opvallend dat in het privaatrecht, strafrecht en bestuursrecht
verschillend wordt omgegaan met de (soms) bijzondere positie van
publiekrechtelijke rechtspersonen, hetgeen doorwerkt in de
aansprakelijkheidspositie van overheidsfunctionarissen. De
immuniteiten die in het strafrecht en privaatrecht in de rechtspraak
zijn aangenomen zijn niet wenselijk en zouden moeten worden opgeheven,
aldus De Valk. Het in 2006 ingediende initiatiefwetsvoorstel tot
opheffing van de strafrechtelijke immuniteiten verdient daarom
instemming. In de bestuursrechtspraak is, terecht volgens de Valk,
(nog) geen immuniteit van overheden aanvaard.
Simone de Valk (Wageningen, 1969) verrichtte haar onderzoek bij de
sectie Handelsrecht en Arbeidsrecht, aan de Faculteit
Rechtsgeleerdheid van de RUG. Zij is werkzaam als universitair docent
Arbeidsrecht aan dezelfde faculteit. Van het proefschrift verschijnt
een handelseditie bij uitgeverij Kluwer (Uitgaven Instituut voor
Ondernemingsrecht, deel 63).
Rijksuniversiteit Groningen