Rijksuniversiteit Groningen

Regulatory responses of Streptococcus pneumoniae to varying metal ion- and nitrogen availability

Datum: 23 januari 2009

Promotie: T.G. Kloosterman, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Regulatory responses of Streptococcus pneumoniae to varying metal ion- and nitrogen availability

Promotor(s): prof.dr. O.P. Kuipers

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Virulentiefactoren van de pneumokok

Tomas Kloosterman beschrijft in zijn proefschrift de ontwikkeling van technieken om Streptococcus pneumoniae, ook wel pneumokok genoemd, op moleculair niveau te kunnen bestuderen, waaronder een methode om het gehele genoom op snelle wijze te doorzoeken op virulentiegenen.

De pneumokok is een van de meest gevreesde bacteriële ziekteverwekkers van de mens. Door het ontbreken van antibiotica en door de toenemende resistentie sterven er, vooral in ontwikkelingslanden, jaarlijks meer dan een miljoen kinderen ten gevolge van een pneumokok-infectie. Het ontwikkelen van goedkope en effectieve vaccins tegen deze bacterie vergt een gedegen kennis van met name factoren die bijdragen aan het vermogen van S. pneumoniae om de mens te infecteren, zogenaamde virulentiefactoren.

Daarnaast onderzocht Kloosterman de transcriptionele respons van S. pneumoniae op twee externe factoren: metaalionen en de stikstofbron. Zink en mangaan blijken een sterke invloed te hebben op de expressie van een aantal virulentiefactoren. Hiervoor zijn drie metaalgevoelige regulatoren verantwoordelijk. De concentraties zink en mangaan op verschillende plekken in het menselijk lichaam lopen sterk uiteen en dit is voor de pneumokok waarschijnlijk een belangrijk signaal om het expressiepatroon van zijn virulentiefactoren aan te passen.

Wat betreft Kloostermans onderzoek naar de stikstofbron: S. pneumoniae beschikt over een algemeen voorkomend systeem om de twee belangrijkste aminozuren, glutamine en glutamaat, op een efficiënte manier te kunnen gebruiken. De verschillende onderdelen van dit systeem kunnen in verschillende weefsels van de gastheer de virulentie beïnvloeden. Bovenal leidt de uitschakeling van zowel glutamineopname als -aanmaak tot een volledig avirulente pneumokok.

Tomas Kloosterman (Emmen, 1979) studeerde biologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij zijn promotieonderzoek, gefinancierd door IOP-Genomics, uitvoerde bij de afdeling Moleculaire genetica.