Elfstedentocht in Oorlogstijd
18 januari t/m 7 juni 2009
Tijdens de tocht is het verboden te demonstreren of om volksliederen
te zingen. De Duitse bezetting veroorzaakt bovendien problemen op het
gebied van vervoer en huisvesting. Er rijden minder treinen en veel
hotels zijn in beslag genomen door de Duitsers. Deze situatie kenmerkt
de Elfstedentocht van 1941 en vormt een van de onderwerpen in de
tentoonstelling Elfstedentocht in Oorlogstijd, die het Fries Museum /
Verzetsmuseum Friesland van 18 januari tot en met 7 juni 2009
presenteert. Aanleiding is het 100-jarig bestaan van de Vereniging De
Friesche Elf Steden in 2009. Centraal thema in de presentatie is de
invloed van de Tweede Wereldoorlog en de bezetter op het verloop en de
organisatie van de twee Elfstedentochten die in 1941 en 1942 verreden
zijn.
Op 2 januari 1909 werd de eerste officiële Elfstedentocht verreden. Op
15 januari van datzelfde jaar werd ook de `Vereniging De Friesche Elf
Steden' opgericht. De tentoonstelling Elfstedentocht in Oorlogstijd
vertelt het specifieke verhaal van de Elfstedentochten in de context
van de Tweede Wereldoorlog. Vlak voor het uitbreken van de oorlog vond
op 30 januari 1940 een barre Elfstedentocht plaats. Tijdens de oorlog
is de tocht twee maal verreden. Op 6 februari 1941 won Auke Adema uit
Franeker, op 22 januari 1942 won Sietze de Groot uit Weidum. Het is de
enige keer in de geschiedenis van de tocht dat er drie
Elfstedentochten op rij zijn verreden. Wat waren de specifieke
omstandigheden waaronder deze tochten plaatsvonden? Maar vooral, wat
was de invloed van de oorlog en van de bezetter, nazi-Duitsland, op
het verloop en de organisatie van deze tochten?
Elfstedentocht in Oorlogstijd geeft een kernachtige schets van de
relatie tussen nazi-Duitsland en sport en behandelt in het kort hoe in
Nederland en Friesland sport in oorlogstijd plaatsvond, inclusief de
nationaal-socialistische sportopvattingen die hier leefden.
Aan de hand van filmbeelden, foto's, krantenartikelen en
Elfstedentocht-relikwieën krijgt de bezoeker vanuit het perspectief
van de oorlog bijzondere wetenswaardigheden en ins en outs over de
oorlogstochten. Zo bezoeken Duitse autoriteiten de tocht van 1941 en
zijn onder de indruk van de kracht en het doorzettingsvermogen van de
schaatsers. Tijdens de Elfstedentocht van 1942 is de schaarste van de
oorlog duidelijk voelbaar. In ruil voor een bed moet de schaatser
voedselbonnen en/of eten meebrengen naar het logeeradres.