Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal
Postbus 20018
2500 AE DEN HAAG
Den Haag Ons kenmerk Uw kenmerk
16 januari 2009 HO&S/BS/83630
Onderwerp Bijlage(n)
Beleidsreactie Inspectierapport Buitenlandse Inspectierapport
studenten in het hoger onderwijs
Hierbij bied ik u aan het inspectierapport "Buitenlandse studenten in het hoger onderwijs". Mijn
beleidsreactie op het rapport, mede namens de Staatsecretaris van Justitie, mevrouw mr. N. Albayrak,
treft u hieronder aan.
Graag spreek ik hierbij mijn waardering uit voor de waardevolle analyse die de inspectie in het rapport
presenteert; ik neem mij voor om in overleg met de direct betrokkenen serieus werk te maken van
de forse reeks aanbevelingen uit het rapport. Ook in relatie tot de evaluatie van het functioneren van
de gedragscode internationale studenten, die in maart 2009 zal worden afgerond, acht ik het
onderzoeksrapport een steun in de rug. In de Internationaliseringagenda die ik 10 november jl. aan de
Kamer heb gestuurd, heb ik onderstreept dat het aantrekken van talentvolle studenten uit het
buitenland van belang is voor onze hogescholen en universiteiten, voor onze economie en voor de
Nederlandse arbeidsmarkt. Daarbij past dat de buitenlandse studenten ook goed bediend worden; zij
hebben recht op kwalitatief goed onderwijs, op adequate, controleerbare informatie over de inhoud en
het niveau van de opleidingen en duidelijkheid over het vereiste instroomniveau en niveau van
taalbeheersing.
Hieronder geef ik mijn visie op de context en de reikwijdte van het rapport, vervolgens ga ik in op de
bevindingen van de inspectie en reageer ik puntsgewijs op de aan de overheid geadresseerde
aanbevelingen en tenslotte geef ik aan op welke wijze en volgens welke procedure ik overleg wil
voeren met externe partijen wie dit rapport regardeert.
Context
Naar aanleiding van een verkennend onderzoek van de inspectie in 2004/2005 naar de werving en
selectie van buitenlandse studenten heeft staatssecretaris Rutte in 2006 gevraagd om een kwalitatief
vervolgonderzoek. Op basis van een risicoanalyse ontleend aan het eerdere onderzoek heeft de
inspectie zes aangewezen en twee bekostigde hogescholen geselecteerd en in opdracht van het
ministerie nader onderzocht aan de hand van een aantal risicofactoren, zoals het aandeel van
buitenlandse studenten in de totale studentenpopulatie van een instelling, werving van studenten in
relatief onbekende regio's van de internationale onderwijsmarkt en het hanteren van lage of sterk
uiteenlopende toelatingseisen. Van elk onderzoek (bij de acht geselecteerde instellingen) is een
instellingsrapport opgemaakt met bevindingen, conclusies en voorgenomen vervolgtrajecten. De
instellingsrapporten zijn gepubliceerd en de inspectie heeft met enkele van de betrokken instellingen
afspraken gemaakt over verbetertrajecten en zal de uitvoering van deze trajecten monitoren.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Rijnstraat 50, Postbus 16375, 2500 BJ Den Haag T +31-70-412 3456 F +31-70-412 3450 W www.minocw.nl
Contactpersoon: G.J. Thomassen T +31-70-412 2616 IPC 2250 g.j.thomassen@minocw.nl
blad 2/4
Bevindingen en aanbevelingen.
Op dit punt aangeland wil ik benadrukken dat de bevindingen van de inspectie uit het onderzoek bij de
bovenbedoelde acht instellingen niet representatief zijn voor het hoger onderwijs. De kern van het
onderhavige inspectierapport is een samenvatting van de bevindingen van de inspectie uit het eerdere
onderzoek, en de vertaling daarvan naar een aantal als zodanig geïdentificeerde risico's. Daarmee zijn
de risico's, waarmee alle instellingen die actief buitenlandse studenten werven te maken krijgen,
overzichtelijk in kaart gebracht. Alle betrokkenen, instellingen, koepels, de Landelijke Commissie
Gedragscode Internationale Studenten (LCGIS) en overheden kunnen daar hun voordeel mee doen.
De aanbevelingen die de inspectie doet zijn om die reden aan verschillende partijen gericht, aan de
overheid en aan de koepels, de instellingen en de Landelijke Commissie Gedragscode Internationale
Studenten.
Hieronder ga ik puntsgewijs in op de aanbevelingen gericht aan de overheid:
Aanbeveling 1
Het is nodig dat er regelmatige informatie-uitwisseling en afstemming van beleid en uitvoering is
tussen de overheidsinstanties en de aan de overheid gelieerde instellingen die betrokken zijn bij
buitenlandse studenten. Het betreft met name het ministerie van OCW, de IB-Groep , de NVAO, de
inspectie, het ministerie van buitenlandse zaken, de Nuffic, de NESO's, en de IND. De regie zou het
beste bij OCW kunnen liggen.
Ik zal ervoor zorg dragen dat nog meer dan nu al het geval is, sprake zal zijn van een regelmatige
informatie-uitwisseling en afstemming van beleid en uitvoering tussen de overheidsinstanties en de
aan de overheid gelieerde instellingen die betrokken zijn bij de buitenlandse studenten.
Op dit moment is het al zo dat het ministerie van OCW, het ministerie van Justitie, de IND en de
IB-Groep op gezette tijden op ambtelijk niveau overleg hebben over onder andere onderwerpen die te
maken hebben met de Gedragscode internationale studenten in het Nederlandse hoger onderwijs, of
met aanpalende onderwerpen.
Dit overleg wordt over het algemeen iedere zes à acht weken gehouden en door OCW gecoördineerd.
OCW zal er zorg voor dragen dat waar de onderwerpen op de agenda dat nodig maken in de
toekomst ook partijen als de Inspectie van het Onderwijs, de NVAO, de Nuffic en/of andere
departementen voor het overleg worden uitgenodigd.
Aanbeveling 2
Binnen de aanwijzingsprocedure is een stevige toets van de continuïteit van de instelling en de naleving
van wet- en regelgeving nodig; om de continuïteit van opleidingen voor studenten te garanderen zou
deze toets periodiek herhaald moeten worden. Daarnaast zou het verhandelen van een aanwijzing
onmogelijk gemaakt moeten worden.
In het wetsvoorstel versterking besturing wordt geregeld dat de aanwijzingsprocedure wordt vervangen
door een procedure voor de rechtspersoon die voor de eerste maal een geaccrediteerde opleiding wil
gaan aanbieden. In de nieuwe procedure speelt de inspectie nadrukkelijk een rol.
Om graden te kunnen verlenen in de zin van de wet geldt voor de instelling (rechtspersoon) de
gebruikelijke accreditatieprocedure met een zwaardere toets nieuwe opleiding, wanneer de opleiding
de eerste is die door de rechtspersoon in kwestie wordt aangeboden. Anders dan bij de "reguliere" toets
nieuwe opleiding zal evenals in de huidige situatie sprake moeten zijn van "bewezen kwaliteit",
vergelijkbaar met een accreditatieprocedure. Een opleiding moet feitelijk al worden verzorgd zonder
formele erkenning, de huidige zgn. volkomen cycluseis.
Vervolgens zal de minister op advies van de Inspectie van het Onderwijs beoordelen of de kwaliteit en
continuïteit van de instelling voldoende zijn gewaarborgd om de instelling te laten toetreden tot het
stelsel van hoger onderwijs en daarover een besluit nemen.
Ook wordt in het wetsvoorstel geregeld dat de overdracht van een geaccrediteerde opleiding getoetst
zal worden.
Aanbeveling 3
De NVAO zou in haar accreditatiekader en de richtlijnen naar de VBI's meer nadruk moeten leggen op
de toelating van studenten en de verlening van vrijstellingen, in het bijzonder voor opleidingen met een
relatief grote instroom van buitenlandse studenten.
blad 3/4
Ik zal deze aanbeveling onder de aandacht van de NVAO brengen. De onderwerpen "instroom van
studenten" en "examinering en toetsing" zijn al belangrijke criteria in het huidige accreditatiekader. In
het wetsontwerp versterking bestuur dat binnenkort aan de Tweede Kamer wordt aangeboden, wordt
bovendien "examinering en toetsing" opgewaardeerd tot hoofdonderwerp in het accreditatiekader. Dat
betekent dat de NVAO deze onderwerpen bij alle opleidingen beoordeelt. De wijze waarop de
examencommissie vrijstellingen verleent komt aan de orde bij de beoordeling van examinering en
toetsing. Aanpassing van het accreditatiekader is dus niet nodig.
Wel zal ik met de NVAO bespreken hoe zij in bijzondere gevallen, waar het gaat om instellingen met
veel buitenlandse studenten, bijzondere aandacht kan besteden aan de beoordeling van deze aspecten.
Aanbeveling 4
Als Pakistan en de omringende landen een belangrijk wervingsgebied blijven voor het Nederlands
hoger onderwijs, is het nodig ook in deze regio het NESO-certificaat in te voeren. In het algemeen zou
het beleid moeten zijn om bij belangrijke wervingsgebieden buiten de EU een systeem van NESO-
certificering in te voeren tenzij er aantoonbaar een ander systeem voor het waarborgen van de
authenticiteit van documenten is.
Gezien de huidige situatie in Pakistan en het feit dat de Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiging
in Islamabad voorlopig gezien de veiligheidssituatie niet al haar taken kan uitoefenen zie ik op dit
moment geen mogelijkheid tot het invoeren van een NESO-certificaat voor Pakistan en de omringende
landen. Naar mijn mening wordt het waarborgen van de authenticiteit van documenten van studenten
vooralsnog voldoende gegarandeerd door het werk van de Nuffic.
Vanwege de problematiek van de Pakistaanse studenten, zijn door de IND in 2008 in het kader van het
vreemdelingenbeleid wel verschillende maatregelen getroffen ten aanzien van de procedure tot afgifte
van een machtiging tot voorlopig verblijf. Zo zijn alle instellingen aangeschreven met het verzoek
zorgvuldig te zijn bij de werving van Pakistaanse studenten. Voorts is begin 2008 aan de instellingen
meegedeeld dat alle Pakistaanse studenten in het kader van de procedure om verlening van een
machtiging tot voorlopig verblijf een interview op de diplomatieke post in Islamabad wordt afgenomen
waarbij onder meer gelet wordt op het taalniveau Engels en de studiemotivatie. Doordat de
veiligheidssituatie in Islamabad verslechterde en de Nederlandse vertegenwoordiging aldaar niet al
haar taken kon uitoefenen, zijn de interviews uiteindelijk gehouden op de Nederlandse diplomatieke
post in Dubai. De maatregelen van de IND, genomen in overleg met het ministerie van OCW en het
Nuffic, hebben ertoe geleid dat enkelen van de kandidaat-studenten niet zijn geaccepteerd door de
terzake bevoegde instelling en daarom al geen verblijfsvergunning hebben gekregen. Overigens is in de
zomer van 2008 een veel kleinere groep Pakistaanse studenten naar Nederland gekomen om te
studeren dan de jaren daarvoor. Dit ook mede omdat de onderwijsinstellingen minder Pakistaanse
studenten dan voorheen hebben uitgenodigd. Een en ander laat onverlet dat de overheid waakzaam
dient te blijven en regelmatig zal bezien of er aanleiding is specifieke maatregelen te nemen om te
voorkomen dat de procedure voor een verblijfsvergunning voor een studie aan een instelling voor hoger
onderwijs wordt gebruikt voor doeleinden die niet overeenkomen met het eigenlijke doel van het
verblijf.
In dit kader kan worden gewezen op het huidige project van de Nationaal Coördinator
Terrorismebestrijding (NCTb) dat beoogt de toelating en het verblijf van buitenlandse studenten
stringenter te controleren, met het oog op het terugdringen van potentiële risico's voor de nationale
veiligheid. Een van de aanbevelingen in dit project is het vergroten van de awareness binnen de
instellingen voor hoger onderwijs ten aanzien van signalen die kunnen duiden op radicalisering of
(voorbereiding van) terroristische activiteiten.
Aanbeveling 5
Er zou een laagdrempelige, transparante, snelle en volledig dekkende voorziening voor de controle van
toelatingseisen moeten zijn, hetzij in het land van herkomst (NESO, ambassades), hetzij in Nederland.
Het is belangrijk dat de instellingen voor hoger onderwijs een helder inzicht hebben in de precieze
taakverdeling tussen Nuffic, de NESO's en de ambassades.
Het instellingsbestuur is krachtens de WHW (artikels 7.24 t/m 7.31) en de Gedragscode internationale
studenten in het Nederlandse hoger onderwijs (artikel 4.1) verantwoordelijk voor de naleving en
toepassing van de toelatingeisen. Internationale studenten die zich willen inschrijven bij een instelling
dienen aan te tonen dat zij beschikken over de benodigde vooropleiding, voldoende taalvaardigheid (zie
blad 4/4
par.4.2 van de Gedragscode Internationale student in het Nederlandse hoger onderwijs) en diploma's,
gericht op de specifieke opleiding waarvoor zij zich willen inschrijven. De onderwijsinstelling stelt deze
toelatingseisen vast voorafgaand aan de werving van de internationale studenten voor de betreffende
opleiding en controleert voorafgaand aan de toelating of de internationale student aan de gestelde
eisen voldoet. De controle geschiedt deels met tussenkomst van partijen zoals het Nuffic, de NESO's,
en ambassades in het land van herkomst en/of in Nederland. De overheid acht deze bestaande
voorziening afdoende. Toch wordt de noodzaak onderkend voor het inzichtelijk maken van de precieze
taakverdeling tussen genoemde partijen die een bijdrage leveren aan de uitvoering van deze
voorziening. De overheid neemt zich voor om het gewenste inzicht in de precieze taakopvatting van
NESO' s, Nuffic, ambassades in de controle van toelatingeisen ook op korte termijn tot stand te
brengen.
Aanbeveling 6
Er zou een centraal register moeten komen voor buitenlandse studenten die ingeschreven zijn bij
instellingen van hoger onderwijs (zowel bekostigd als aangewezen) om steeds een actueel beeld van de
studentenpopulatie te hebben.
Ik neem deze aanbeveling in deze vorm niet over. Voor de bekostigde instellingen geldt het "1-CIJFER
HO" dat een reeks van gegevens registreert, waaronder: nationaliteit en etniciteit, woonplaats in
Nederland, eerste inschrijvingsdatum bij een instelling, datum behalen diploma en uitschrijving bij de
opleiding. De mogelijke meerwaarde van een centraal register moet worden afgewogen tegen de
administratieve lasten die de levering van gegevens aan het centraal register voor de aangewezen
instellingen met zich mee brengt. Nu zijn er gegevens beschikbaar over aantallen buitenlandse
studenten in het Nederlandse hoger onderwijs in databestanden van o.a. Key Figures (van het Nuffic),
OECD. Ik zal mij in overleg met SAIL en PEAPON beraden op een manier om toch tegemoet te komen
aan de kern van de aanbeveling, namelijk het op enigerlei wijze exacter in beeld brengen van de
populatie van buitenlandse studenten bij aangewezen instellingen.
Aanbeveling 7
Het is nodig dat de wettekst ten aanzien van de nadere vooropleidingseisen en de taaleisen aangepast
wordt, zodat transparant is dat studenten alleen tot de bacheloropleiding worden toegelaten als zij
volledig voldoen aan alle toelatingseisen. In bijlage 5 is hiervoor een voorstel opgenomen.
De aanbeveling over de toelating van buitenlandse studenten en het daaraan gekoppelde voorstel voor
een wijziging van de artikelen 7.25 en 7.28 WHW neem ik mij ter harte en ik zal de
wijzigingsvoorstellen betrekken bij de beleidsontwikkeling inzake onder andere internationalisering.
Overleg met de betrokken organisaties.
Het inspectierapport bevat zoals gezegd ook een reeks aanbevelingen geadresseerd aan de
instellingen, de koepelorganisaties en aan de LCGIS. Ik zal mijn beleidsreactie op het rapport aan de
betrokkenen toesturen met het verzoek mij in kennis te stellen van hun eventuele reactie op het
inspectierapport en de aan hen gerichte aanbevelingen. Ik neem mij voor om het rapport Buitenlandse
studenten in het hoger onderwijs in het voorjaar in bestuurlijk overleg met de betrokken organisaties
te bespreken. Over de resultaten van dat overleg en de eventuele vervolgacties en te treffen
maatregelen zal ik de Kamer informeren.
De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
Dr. Ronald H.A. Plasterk