Gepubliceerd op 5 januari 2009
377ste Dies Natalis Universiteit van Amsterdam
Gepubliceerd op 5 januari 2009
Diesrede van Harry Büller
Eredoctoraten
UvA-docent van het jaar
Tijd en locatie
De Universiteit van Amsterdam (UvA) viert op donderdag 8 januari haar
377ste Dies Natalis. Rector magnificus prof. dr. Dymph van den Boom
houdt een openingstoespraak. Daarna verzorgt prof. dr. Harry Büller,
hoogleraar Inwendige geneeskunde, de Diesrede. Na beide voordrachten
worden eredoctoraten uitgereikt aan aan de Britse malariadeskundige
Nick White en de Amerikaanse wiskundig econoom William Brock. De
middag eindigt met de prijsuitreiking `UvA-docent van het jaar 2008'.
Diesrede van Harry Büller
De Diesrede van prof. dr. Harry Büller is getiteld Hoe het een
volksziekte verging. Büller vertelt hoe - begin jaren tachtig aan het
begin van zijn wetenschappelijke loopbaan - vreemd werd opgekeken toen
hij aangaf zich te willen richten op de ziekte trombose. Het was
destijds not done om je als academicus bezig te houden met een
`ordinaire volksziekte'. De geschiedenis van de geneeskundewetenschap
is nog zeer jong, zeker ten opzichte van andere wetenschappelijke
disciplines Autoriteit, aanzien en een soort van magie omringde de
geneeskunde. Medici verdiepten zich vooral in zeer zeldzame
aandoeningen en deden voornamelijk beschrijvend onderzoek. In de jaren
tachtig begon een nieuwe garde binnen de geneeskunde te botsen met de
oude en brak een transitiefase aan. Gebruikmakend van de methodologie
van de klinische epidemiologie, biostatistiek en biochemie kreeg de
geneeskunde een hypothesegenererende en hypothesetoetsende kant, een
systematische onderzoeksaanpak die in andere wetenschappelijke
disciplines al veel langer gebruik was. In zijn schets van de laatste
vijfentwintig jaar gaat Büller in het bijzonder in op de vooruitgang
op het terrein van de veneuze trombo-embolie (bloedstolsels in
bloedvaten en longen). Wat betreft de etiologie (oorzaak),
diagnostiek, behandeling én preventie is veel succes geboekt. Büller
behandelt in zijn voordracht met name de etiologische, diagnostische
en therapeutische verbeteringen, en het maatschappelijk belang
hiervan.
Eredoctoraten
Prof. Nick J. White (1951), hoogleraar Tropische geneeskunde in Oxford
en Bangkok, is een van de meest vooraanstaande onderzoekers op het
gebied van malaria. White werkt sinds het begin van de jaren tachtig
in Zuidoost-Azië, voornamelijk in Thailand en Vietnam. Hij was
jarenlang directeur van het Wellcome-Oxford-Mahidol Research Programme
on Tropical Medicine, dat onder zijn leiding uitgroeide tot een van de
belangrijkste onderzoekscentra op het gebied van infectieziekten in
ontwikkelingslanden. White heeft de basis gelegd voor de
wetenschappelijke benadering van de behandeling van malaria. Tot de
jaren tachtig van de vorige eeuw was de behandeling voornamelijk
gebaseerd op trial and error. White zorgde voor verandering door de
introductie van farmacokinetiek en farmacodynamiek. Hij was een
drijvende kracht achter de bestudering van de uit China afkomstige
nieuwe geneesmiddelen tegen malaria, artemisininepreparaten, en zette
zich in om kennis over deze preparaten wereldwijd te verspreiden. De
combinatietherapie op basis van artemisinine wordt - mede door White's
inspanningen - tegenwoordig ook door de Wereldgezondheidsorganisatie
(WHO) en Roll Back Malaria (RBM) als de standaardbehandeling van
malaria beschouwd. White heeft zich ook met andere volksziekten
beziggehouden, waaronder melioidose, (buik)tyfus, tetanus en
tuberculose. Ook met betrekking tot deze aandoeningen leverde hij
belangrijke bijdragen aan de epidemiologie, pathofysiologie, kliniek
en behandeling. White streeft naar het op grote schaal en goedkoop ter
beschikking stellen van geneesmiddelen in gebieden waar de sterfte aan
malaria hoog is en de bevolking niet de financiële middelen heeft om
levensreddende medicamenten aan te schaffen. Erepromotor is prof. dr.
Piet Kager, hoogleraar Tropische geneeskunde.
Prof. William A. Brock (1941), hoogleraar Economie aan de University
of Wisconsin (Madison, Verenigde Staten), leverde als wiskundig
econoom als een van de eersten fundamentele bijdragen aan de theorie
van complexe niet-lineaire systemen en de toepassing daarvan in de
economische wetenschap. Midden jaren tachtig was Brock een van de
pioniers in het zoeken naar deterministische chaos in beurskoersen en
macro-economische tijdreeksen. Een ingewikkelde zoektocht omdat, in
tegenstelling tot natuurkundige systemen, economische systemen altijd
onderhevig zijn aan storingen van buitenaf. Om systemen met ruis te
kunnen onderzoeken ontwikkelde hij de zogeheten BDS-toets (genoemd
naar Brock-Dechert-Scheinkman), tegenwoordig een van de
standaardtoetsen voor niet-lineaire structuur in statistische
softwarepakketten. Brocks modellen - waarin hij de economie ziet als
een complex systeem met lokale interactie tussen consumenten,
bedrijven en investeerders - zijn geïnspireerd door modellen uit de
fysica. Brock is sinds het eind van de jaren negentig nauw betrokken
bij de `Resilience Alliance', een internationaal wetenschappelijk
netwerk van vooraanstaande ecologen en economen dat zich richt op het
onderzoeken en beheersen van complexe economische-ecologische
systemen. In dit netwerk speelt Brock een belangrijke rol bij het in
kaart brengen van sociaal-economische aspecten die een rol spelen bij
het management en het beheer van complexe ecosystemen. Een goede
afweging van economische versus ecologische belangen is cruciaal bij
het beheersen van mogelijk catastrofale en onomkeerbare transities in
complexe ecosystemen zoals ondiepe meren of de atmosfeer. Erepromotor
is prof. dr. Cars Hommes, hoogleraar Economische dynamica.
UvA-docent van het jaar
Aan het eind van de viering van de Dies Natalis wordt de prijs voor de
beste UvA-docent van 2008 uitgereikt. Bijna 2.000 studenten hebben
meer 500 docenten genomineerd, aan de hand van acht criteria waaraan
een goede docent moet voldoen. Deze individuele voordrachten zijn
daarna door de studieverenigingen teruggebracht tot één voordracht per
vakgebied. Dat leidde tot de longlist met 29 docenten. De jury,
bestaande uit studenten van alle faculteiten, koos uit de longlist
vervolgens een shortlist met de namen van zes docenten. Deze zes
voordrachten werden op 11 december in het Comedy Theater in de Nes
door de bijbehorende studieverenigingen aan de jury en aan het publiek
toegelicht en aangeprezen.
De genomineerden zijn:
* - Bernard Kruithof, voorgedragen door studenten Gedrag en
Samenleving
* - Mathieu de Bakker, voorgedragen door studenten Griekse en
Latijnse Taal en Cultuur
* - Jeroen Groenendijk, voorgedragen door studenten Filosofie
* - Leo Dorst, voorgedragen door studenten Kunstmatige Intelligentie
* - Dan Hassler-Forest, voorgedragen door studenten Media en Cultuur
* - Jean-Sébastien Caux, voorgedragen door studenten Natuurkunde
Na het voorlezen van het juryrapport reikt juryvoorzitter Thomas Smits
(bestuurslid ASVA) samen met de rector magnificus de prijzen uit: de
prijs voor de docent van het jaar en vijf speciale prijzen voor de
andere genomineerden. Zie www.docentvanhetjaar.uva.nl voor meer
informatie en het verslag van de nominatieavond.
Tijd en locatie
De viering van de Dies Natalis vindt plaats op donderdag 8 januari om
15.00 uur in de Aula van UvA, Singel 411, Amsterdam.
Universiteit van Amsterdam