NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1
Radio / TV-interview | 19-12-2008
Minister-president Balkenende na afloop van de wekelijkse ministerraad
over de strijd in Afghanistan, de politieke crisis in Belgie, de
economische crisis en een terugblik op 2008
PRESENTATOR
Meneer Balkenende, het laatste gesprek met u dit jaar. Dan moeten we
beginnen met een treurig bericht. Er is een Nederlandse sergeant Mark
Weijdt gesneuveld in Afghanistan. Wat heeft u hier over gehoord?
BALKENENDE
Minister van Middelkoop van Defensie heeft tijdens de ministerraad ons
van dit verschrikkelijke bericht op de hoogte gebracht. In de
ministerraad is ook grote verslagenheid iedere keer wanneer zo'n
bericht komt, dan raakt dat ons diep, ook mij. Dan denk je aan degene
die omgekomen is, je noemt de naam Mark Weijdt, sergeant, 24 jaar, op
dit moment denken we aan zijn ouders, zijn vriendin, zijn
familieleden, zijn vrienden. En dat doet ons nogal veel pijn. We
willen op dit moment ook graag ons medeleven overbrengen aan de
familie, de vriendin en heel, heel veel sterkte in deze moeilijke
dagen.
PRESENTATOR
Hij, Mark Weijdt, was het 18de dodelijke Nederlandse slachtoffer in
Afghanistan. Er zijn meer en meer geluiden dat er getwijfeld wordt of
het werkelijk wel een opbouwmissie is die we daar doen en niet gewoon
een vechtmissie. Kunt u zich die twijfels, zeker nu na dit sterfgeval,
voorstellen?
BALKENENDE
Het is goed om steeds de vraag onder ogen te zien met welke tegenstand
heb je te maken. Wie dragen bij aan het proces van opbouw en wie
probeert de zaak af te breken. En de Taliban is natuurlijk tijdenlang
aan de macht geweest in Afghanistan. Dat was een tijd waar
bijvoorbeeld kinderen geen onderwijs hadden, dat meisjes niet naar
school gingen, dat gezondheidszorg slecht was georganiseerd en ondanks
die moeilijkheden die we nu ervaren zien we toch ook dat er duidelijk
verbetering is. Want er worden scholen gebouwd, meisjes, jongens gaan
naar scholen, werkgelegenheid op bepaalde onderdelen wordt bevorderd.
Maar tegelijkertijd de Taliban is ook bezig steeds roet in het eten te
gooien.
PRESENTATOR
Ik begreep dat er hier ook sprake was van een vuurgevecht, waarbij dit
overlijden plaatsvond. Het achttiende slachtoffer. Twijfels. Moet
Nederland daar wel blijven? U zei gisteren iets bij Pauw & Witteman
over een andersoortige missie. We blijven tot het jaar 2010 is
afgesproken. Zit het in uw hoofd om een andersoortige missie naar
Afghanistan te sturen?
BALKENENDE
Het is zo dat wij hebben gezegd, wij hebben eerst gekozen voor twee
jaar aanwezigheid in Uruzgan. We hebben ook steeds aangegeven, het is
een riskante omgeving. We zitten in Afghanistan juist op verzoek van
de regering van Afghanistan, maar ook op verzoek van de Verenigde
Naties. Toen is het besluit genomen om het verblijf twee jaar te
verlengen en in 2010, in augustus, dan stoppen wij als leading nation
in Uruzgan. Dat is de afspraak en daar houden we ons ook aan. Dat is
ook met het parlement gewisseld. Wat ik gisteren heb gezegd is dat er
signalen komen uit kringen rondom meneer Obama dat er een mogelijk
verzoek gaat komen naar andere landen om meer te doen in Afghanistan.
Dan moet ik wel zeggen, Nederland doet erg veel.
PRESENTATOR
Maar als er zo'n verzoek komt van de heer Obama, als hij aan de macht
is straks, dan zult u 'ja' zeggen.
BALKENENDE
Nee, ik heb gezegd gisterenavond, dat is een weegmoment. Wij zullen
dat verzoek op eigen gaan beoordelen. En meer dan dat kan en wil
ik op dit moment niet zeggen, omdat op zo'n moment gekeken zal moeten
worden: komt er een verzoek? Wat is de aard van het verzoek? Hoe
kijken we daar tegen aan? Die vragen spelen allemaal dan en ik ga dus
niet speculeren wat dan en dan zou kunnen zijn.
PRESENTATOR
Beïnvloedt het sneuvelen van de 18de Nederlandse militair vandaag uw
overweging?
BALKENENDE
Ik vind dat je een onderscheid moet maken tussen het besluit dat we
destijds hebben genomen, waar we lang over hebben nagedacht. Wij
vonden en vinden dat we een taak hebben in Afghanistan. Ook al komt
zo'n heel erg bericht als vandaag. En dat doet iedereen pijn. De
familie in de eerste plaats, maar velen voelen zich verbonden met de
familie van Mark Weijdt. Maar op zichzelf betekent dat het werk dat
gedaan moet worden voor de bevolking van Afghanistan, dat gaat wel
door. En je mag je nooit laten intimideren door diegenen die nu juist
beogen ervoor te zorgen dat die twijfel gaat ontstaan.
PRESENTATOR
Ander nieuws dat hier op het laatste moment binnenkomt is dat de
Belgische minister van Justitie, Van Deurzen, is afgetreden. Dat is
kakelvers nieuws. U vertelde ook gisteren op televisie dat u
regelmatig sms't met uw Belgische collega Leterme, die nu in zwaar
weer verzeild is geraakt, in een crisis zit op het ogenblik. Is zijn
lot hiermee nu bezegeld? Dat wil zeggen is hij nu gered met het
aftreden van zijn minister van justitie?
BALKENENDE
Ik weet het niet. Het is zo dat we natuurlijk gisteren heel veel
dingen hebben gehoord vanuit België. Ik vind het overigens niet mijn
taak als premier om me nu te mengen in politieke ontwikkelingen in
België, maar het is natuurlijk wel een zaak die iedereen bezig houdt.
Ik heb ook net als u een paar minuten geleden gehoord dat de Belgische
minister van justitie is afgetreden, maar welke conclusies daaraan
verbonden moeten worden voor de eerste minister of andere
bewindslieden of voor de regering, dat kan ik gewoon niet zeggen,
omdat er natuurlijk een aantal zaken spelen. Ik heb begrepen vanuit de
media dat de hoogste gerechtelijke instantie met kritiek is gekomen,
dat was een pittige boodschap. Er zijn weer andere verhalen gekomen
van de procureur-generaal. Er zou vanmiddag nieuwe informatie komen.
Dan is natuurlijk de vraag: wat zegt de regering? En ik heb dus nog
geen officieel regeringsreactie gezien, behalve dan deze
mededelingen.
PRESENTATOR
Gaat u nu een sms'je sturen van 'fijn, jij niet afgetreden, je
minister van justitie wel'?
BALKENENDE
Nee, ik heb al eerder vandaag contact gehad met mijn collega. We zijn
goede vrienden. Ik heb hem sterkte gewenst. We zullen later nog
contact hebben. Ik had hem aan de lijn toen hij in vergadering met het
kabinet zat. Zo zijn onze contacten, die zijn ook heel goed. We
spreken met elkaar, maar ik moet echt meer horen over de inhoud.
PRESENTATOR
Er is behalve een Belgische kabinetscrisis ook een wereldwijde
economische crisis. Het laatste gesprek van dit jaar ontkomen we ook
niet aan een terugblik. Hoe erg, kijkend naar het afgelopen jaar en
kijkend naar het komend jaar, is de crisis?
BALKENENDE
Begin 2008 was het beeld eigenlijk heel goed. Een beeld van
behoorlijke economische groei. We wisten natuurlijk wel dat die
percentages van economische groei hoger dan 3 dat dat minder zou
worden, alleen het algemene beeld was anders. En zelfs bedrijven die
merkten nog tot in september, oktober dat het eigenlijk heel goed ging
en ik heb met ondernemers gesproken die zeiden: tot dat moment maakten
we eigenlijk een topjaar mee. En sinds oktober, november is er echt de
klad in ge komen. En we zien nu iets dat we sinds heel lange tijd niet
hebben gezien. Een plotselinge, heel erg snelle teruggang in omzet, in
orders, in opdrachten die bedrijven krijgen en we zien nu plotseling
bij bedrijven die het een tijdje geleden heel erg goed deden, nu
ineens dat ze in de gevarenzone terechtkomen, dat ze mensen tijdelijk
even geen werk kunnen geven. En daar zijn we nog niet van af.
PRESENTATOR
Het gekke is dat het Centraal Planbureau nog niet zo lang geleden, nog
geen twee weken geleden met cijfers kwam die heel erg meevielen. Het
rapport heette weliswaar 'zwaar weer op komst', maar er stond in dat
volgend jaar de economie maximaal met 2% zou krimpen. Heel vervelend.
Wel naar, maar al te groot drama. En dat vanaf 2010 de economie zich
heel snel zal herstellen. Nu hoor ik u zeggen: het is veel erger.
BALKENENDE
Ik zeg dit, dat geldt niet voor alle bedrijven natuurlijk, maar je
ziet bij een aantal bedrijven dat er echt sprake is van een moeilijke
tijd. Heel anders dan een paar maanden geleden.
PRESENTATOR
Maar hoe kijkt u dan naar het volgende jaar?
BALKENENDE
Ik ben voor het komende jaar, dat heb ik aangegeven, dan krijgen we
een recessie, een economische krimp. De mate waarin zich dat zal
aftekenen zal moeten blijken en het jaar 2010, ik heb natuurlijk ook
die cijfers gezien van het Centraal Planbureau, dan hebben we een
lichte plus. Maar zegt het Centraal Planbureau, dat is wel omgeven met
heel veel onzekerheid. Men weet het gewoon eigenlijk niet. Kijk, je
hebt het Centraal Planbureau, je hebt tal van andere
onderzoeksinstituten, en ik merk dat in het doen van voorspellingen
voor het jaar 2010 er nog heel veel onzekerheid is. En dus is het van
groot belang dat wij met elkaar deze periode goed doorkomen. We hebben
een paar belangrijke dingen en dat is wel goed om ook dat te zeggen.
Werkloosheid in Nederland is historisch laag en we hebben het laagste
niveau in Europa. Wat dat betreft kun je dan een stootje hebben.
Overheidsfinanciën zijn de afgelopen jaren behoorlijk op orde
gebracht. Kortom, als ik zie hoe bedrijven opereren, we zijn gewoon
sterk internationaal. Dat zijn een aantal goede dingen dat maakt dat
wij een stootje aankunnen, althans stootje het kan wel eens heel fors
worden.
PRESENTATOR
Maar toch schetst u ondanks die positieve punten een somber beeld.
BALKENENDE
Ja omdat ik mij zorgen maak over het feit dat bedrijven nu toch ineens
met grote aantallen mensen zitten die ontslagen worden. Ik merk
bijvoorbeeld aan hoe bedrijven zeggen: de tijdelijke krachten die
worden niet verlengd. We moeten onze productie stilleggen. Neem een
bedrijf als DAF of Corus, de voormalige Hoogovens. Daar wordt gewoon
gezegd: we leggen de productie voor enige tijd stil. Dat zijn
ongekende dingen en daarom is de snelle terugval die is wel historisch
en dat hebben we natuurlijk een paar decennia niet zo meegemaakt.
PRESENTATOR
Twee jaar bent u bezig bijna met dit kabinet. Halverwege dus als alles
goed gaat. Terugkijkend naar die afgelopen twee jaar. We zijn nu
natuurlijk allemaal ingehaald door die economische crisis. Het is voor
u persoonlijk ook een heel bewogen jaar geweest, het overlijden van uw
vader. Als u terugkijkt, die afgelopen twee jaar, wat was voor u het
hoogtepunt?
BALKENENDE
Wat ik een heel mooi moment vond was echt in april. Ik zal u uitleggen
waarom. We hadden toen overleg met werkgevers, werknemers en de
overheid. En toen zeiden we al - er was nog niet de dramatiek die we
nu weten - toen zeiden we: we zullen zien dat de economie minder goed
gaat draaien. Toen hebben we tegen elkaar gezegd: we moeten voorkomen
dat we de fouten van het verleden herhalen. Wat gebeurde er eind jaren
negentig, de lonen gingen naar boven, de economische ontwikkeling
zakte weg, en vervolgens zag je dat we onze concurrentiepositie
verloren. En toen werd gezegd: laten we nu samen optrekken, laten we
zorgen dat we deze tijd goed met elkaar doorkomen. Dat heeft toen
geleid tot geen verhoging van de btw, geen ww-premie meer betalen voor
werknemers en er zat eigenlijk, en dat is belangrijker dan de
maatregelen, er zat een houding bij van 'we willen samen deze zaak
oplossen'. Dat vond ik een prachtig voorbeeld van de kracht van
Nederland. En ik denk dat dat ook iets zegt over de houding waardoor
een land sterker wordt. Samen de schouders eronder zetten, weten wat
gedaan moet worden, oog voor de toekomst en niet te veel somberen,
maar wel de situatie eerlijk onder ogen zien.
PRESENTATOR
Ik wens u een prettig kerstdiner met het kabinet vanavond. Toch?
BALKENENDE
Ja we hebben vanavond de afsluiting van het jaar. Dat is altijd het
traditionele kerstdiner en ik wens alle kijkers, alle Nederlanders
goede kerstdagen en een mooie jaarwisseling en ik hoop dat het op een
heel plezierige manier plaatsvindt.
PRESENTATOR
Dank u wel.
BALKENENDE
Graag gedaan.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, KK)
Ministerie van Algemene Zaken