4. ONDERNEMERS KUNNEN SCOREN IN DE ZORG
ONDERNEMERS KUNNEN SCOREN IN DE ZORG
Toespraak, 4 december 2008
De overheid doet er van alles aan om ondernemers en kenniscentra over
te halen te investeren in innovaties in de zorg. Innovaties zijn hard
nodig om ook in de toekomst kwalitatieve goede en toegankelijk zorg te
kunnen aanbieden. `En wie dit goed aanpakt, zal het geen windeieren
leggen', zei minister Klink tijdens een bijeenkomst van Health Valley
in Nijmegen.
Dames en heren,
We weten het allemaal: we verkeren wereldwijd in een economische
crisis. Onderweg hierheen was er op de radio veel aandacht voor de
winstwaarschuwing van Philips. De exacte effecten zijn nog lang niet
duidelijk, maar het is wel duidelijk dat er voor de komende jaren
weinig economische groei is te verwachten.
Maar dat betekent zeker nog niet dat er voor u als ondernemer geen
mogelijkheden en kansen zijn om aan de slag te gaan. Juist als het
moeilijk is moet je doorgaan in het leven en moet je alle mogelijke
kansen pakken.
U bent daar natuurlijk ook van op de hoogte, daarom bent u hier
vandaag bij deze bijeenkomst van Health Valley. Want één van de
sectoren in onze economie die voldoende groeimogelijkheden biedt, is
onomstotelijk de gezondheidszorg. In de gezondheidszorg spelen
verschillende, ingrijpende ontwikkelingen, die een grote uitdaging
vormen voor politiek, ondernemers, kenniscentra en zorgprofessionals.
De gezondheidszorg is bij uitstek een markt waar u als ondernemer en
kenniscentrum samen met de zorgaanbieders uw kansen kunt pakken. En ik
garandeer u, dat als u het goed aanpakt, het u geen windeieren zal
leggen. Dat heeft u hier ook allang onderkend. Niet voor niets zet u
in op het thema `de gezonde mens' om u als regio economisch te
onderscheiden en te ontwikkelen. Dat kan ik uiteraard alleen maar
toejuichen.
In mijn eerste jaren als minister is het mij duidelijk geworden dat er
heel wat koudwatervrees heerst onder veel ondernemers om te investeren
in de gezondheidssector omdat het gezien wordt als een moeilijke
markt. En degenen die het toch probeerden liepen soms vast in een wel
heel complexe wereld.
Daarom is een paar jaar geleden het proces gestart om de zorg in te
richten als een transparante markt.
Dit proces wordt zeker doorgezet, maar tegelijkertijd moet de overheid
zich altijd inzetten om de toegankelijkheid, kwaliteit en
betaalbaarheid van de zorg te waarborgen. Dat betekent dat wet- en
regelgeving onontbeerlijk zijn en dat is inderdaad in de loop van
tientallen jaren uitgeroeid tot een nogal complex geheel van diverse
stelsels. De zorg is daardoor bijna ondoorgrondelijk.
Dat kan veel ondernemers afschrikken en innovaties remmen.
Ik kan me daar iets bij voorstellen. Daarom moet de zorg eenvoudiger
worden ingericht en dat betekent onder meer vrije prijzen.
Maar de terughoudendheid om te ondernemen hangt ook vaak samen met de
onbekendheid van de sector.
Het kabinet wil u daarom graag stimuleren en motiveren in de
zorgsector te gaan ondernemen. Het kabinet zet dan ook fors in op het
versterken van het innovatieklimaat. Niet om als overheid te gaan
innoveren, maar om het ú gemakkelijker te maken.
Daarom heeft het vorig kabinet bij zijn aantreden het project
Nederland Ondernemend Innovatieland in het leven geroepen en is door
EZ het programma Pieken in de Delta gestart.
Dit alles dient twee doelen.
Enerzijds willen we de Nederlandse economie versterken.
Anderzijds willen we, samen met alle partijen in de samenleving,
oplossingen vinden voor complexe maatschappelijke vraagstukken. Niet
voor niets maakt dit project onderdeel uit van het beleidsprogramma
Samen leven, samen werken.
De gezondheidszorg is, zoals u weet, één van de terreinen waar zich
complexe maatschappelijke vraagstukken en uitdagingen aandienen. Ik
zal daar zo meteen uitgebreider en specifiek op ingaan. Maar u kunt
ook denken aan problemen als klimaatveranderingen, het uitputten van
fossiele brandstoffen en de arbeidsproblematiek in het onderwijs.
Dat zijn stuk voor stuk vraagstukken die het kabinet wil aanpakken
door een beroep te doen op Nederlandse kennisinstellingen en
bedrijven.
U begrijpt dat hierdoor het mes aan twee kanten snijdt: uw innovatieve
vermogen wordt geprikkeld en dat leidt ongetwijfeld tot nieuwe
producten en diensten - en daardoor een versterking van de Nederlandse
economie - en tegelijkertijd kunnen we de maatschappelijke problemen
waarvoor we staan samen aanpakken.
Aan het begin van dit jaar zijn er vier thema's benoemd waarop het
project Nederland Ondernemend Innovatieland zich richt: energie,
veiligheid, water en gezondheid. Volgend jaar worden het onderwijs, de
mobiliteit en duurzame agroproductie toegevoegd.
Op elk van deze thema's zijn inmiddels Maatschappelijke Innovatie
Agenda's uitgewerkt. Deze agenda's worden momenteel omgezet in
concrete werkprogramma's. Ze zijn bedoeld om intersectorale innovaties
te bevorderen en intersectorale kennis te ontwikkelen.
Voor het thema Gezondheid betekent dit onder meer innovatie,
kennisontwikkeling en -toepassing op de scheidslijn van
gezondheidsbevordering en zorg met onderwijs, arbeidsomstandigheden en
luchtkwaliteit. Of, waaraan u in deze regio zelf werkt: nagaan wat de
mogelijkheden van ondernemerschap, voeding en technologie zijn om aan
oplossingen voor de zorg te werken.
Maar uiteraard kijk ik niet alleen naar intersectorale innovatie en
kennisontwikkeling, maar vooral naar de zorgsector zelf.
Zorginnovatie is daarom één van de belangrijkste speerpunten van mijn
beleid.
Om daar goed sturing aan te kunnen geven heb ik in april van dit jaar
samen met staatssecretaris Bussemaker het Zorginnovatieplatform
gestart. Dit platform, bestaande uit deskundigen uit bedrijfsleven,
wetenschap en zorg, moet een stimulans geven aan het innovatieklimaat
en het ondernemerschap in de zorg. Het moet een echt doeplatform
worden. Daartoe ronden we dit jaar nog het werkprogramma af en zult u
volgend jaar veel van het Zorginnovatieplatform vernemen.
Ik heb de komende jaren tientallen miljoenen beschikbaar gesteld om
het innovatieklimaat te stimuleren. Dat zetten we echter niet meer in
om ouderwets te subsidiëren. Daar ligt niet een rol van de overheid
bij innovatie, of van VWS bij innovatie in de zorg.
Wel wil ik met dit geld doorbraak-experimenten starten om nieuwe
zorgconcepten te testen, zoals MijnZorgNet van het UMC Radboud.
Tevens worden op thema's prijsvragen uitgezet om de beste initiatieven
te belonen. Ook komen er innovatievouchers voor de zorg. Die zijn
bedoeld voor ondernemers in de zorg om bij publieke kennisinstellingen
expertise in te huren. Bijvoorbeeld om een goed businessplan te maken.
In het voorjaar van 2009 komen deze instrumenten beschikbaar.
Maar, dames en heren, wat was ook al weer de reden waarom innovatie
onontbeerlijk is? Waarom doen we dit allemaal en kunnen we niet verder
met de mogelijkheden die we al hebben?
Om die vraag te beantwoorden, wil ik wat uitgebreider stil staan bij
twee belangrijke ontwikkelingen in de zorg die tot zeer complexe
problemen leiden en waarvoor we een oplossing moeten vinden. Dat zijn
de veranderende en andere zorgvraag en het tekort aan werknemers in de
zorg.
Allereerst de zorgvraag.
Onder invloed van demografische ontwikkelingen - onder meer de
vergrijzing - neemt die sterk toe. Bovendien is er een forse stijging
van het aantal mensen met chronische aandoeningen. De komende tijd zal
dat aantal met maar liefst 40% toenemen, een onvoorstelbaar aantal.
Dat zijn ongeveer 2 miljoen mensen!
De belangrijkste chronische ziektes zijn diabetes, hartfalen, COPD en
depressies.
Mensen met chronische aandoeningen hebben permanent ondersteuning
nodig vanuit alle hoeken van de zorg. Dat vraagt om zorg die bij
voorkeur dicht bij huis en in samenhang wordt verleend met de patiënt
als regisseur. Het vraagt om een goede afstemming tussen huisarts,
diëtist, internist, verpleegkundigen, specialisten enzovoort. Dus het
realiseren van daadwerkelijke ketenzorg, of beter nog, netwerkzorg.
Ik noemde al het voorbeeld van MijnZorgNet in Nijmegen: dat is
netwerkzorg en kennisdeling rondom Parkinson. Een voorbeeld dat als
één van de eersten vanuit VWS experimentstatus zal krijgen.
U begrijpt dat er echt wezenlijk andere manieren van zorg organiseren
en verlenen nodig zijn om aan de veranderende zorgvraag te voldoen.
Kortom de zorg schreeuwt om innovatie.
Dat moet bijvoorbeeld ook ten aanzien van preventie. Hoe kunnen we
voorkomen dat zoveel mensen een chronische ziekte krijgen? De
Universiteit Twente doet dat bijvoorbeeld door te investeren in
fundamenteel nanotechnologisch onderzoek. Dat is er op gericht om de
oorzaken van de ziekte van Parkinson te achterhalen. Dat zal wellicht
uitlopen op het tijdig kunnen ondervangen van de aandoening.
Hiermee investeert de universiteit in de gezondheid van mensen die
anders, om het maar huiselijk te zeggen, enorm onder deze ziekte
zouden gaan lijden. Het is een investering in levensvreugde van deze
mensen en in het menselijk en sociale kapitaal dat zij
vertegenwoordigen.
Maar er moeten ook innovatieve oplossingen komen op het gebied van
voeding en overgewicht. U weet dat overgewicht een belangrijke oorzaak
is van allerlei chronische aandoeningen, met name diabetes. Goede en
gezonde voeding is onontbeerlijk. In Wageningen wordt op dit terrein
veel goed werk verricht onder de vlag van Food Valley. Ik vind de
voornemens om in Ede te komen tot het voedingsziekenhuis een
perspectiefrijke gedachte. Het is zeer zinvol om voeding en
overvoeding te betrekken bij het operatiegereed maken en revalidatie
van patiënten. Daardoor zal de kwaliteit van de zorg en van validiteit
stijgen
Innovaties zijn verder ook nodig zodat mensen langer zelfstandig
kunnen blijven wonen.
Juist mensen met chronische aandoeningen - maar natuurlijk ook ouderen
- zijn er mee gebaat als zij actief blijven. Actief blijven in het
maatschappelijk leven, maar ook actief in die zin dat zij zelfzorg ter
hand nemen.
Zelfmanagement is van groot belang. Om voedingsgewoonten te
veranderen, inhalatietechnieken onder de knie te krijgen - nodig bij
chronische longaandoeningen -, medicatie op tijd innemen enzovoort.
Het vraagt om een actieve inbreng van de patiënt, zelf als regisseur,
én om innovaties om het mensen mogelijk te maken dit te kunnen doen en
zelfstandig te kunnen blijven wonen.
Dames en heren, ik kom bij het tweede maatschappelijke probleem waar
de zorg op stuit en dat niet zonder innovaties kan: de schaarste op de
arbeidsmarkt.
Om u een beeld te schetsen hoe nijpend dit probleem is, noem ik graag
wat cijfers. Tot 2020 is een half miljoen mensen extra in de zorg
nodig om aan de vraag naar zorg te kunnen voldoen, indien er niets
veranderd. De totale uitstroom uit het onderwijs en aanwas voor de
beroepsbevolking bestaat in diezelfde periode uit 200.000
schoolverlaters.
Het is een eenvoudig rekensommetje: er is een fors tekort aan
personeel, én niet alleen in de zorg. En wat dat betekent, hebben wij
eind jaren negentig en begin 2000 kunnen zien: oplopende wachtlijsten,
loon opdrijving, mensen die naar het buitenland gaan om zorg te
krijgen, verschillen tussen mensen die dat wel en die dat niet kunnen
betalen. Maar tenslotte werkt krapte op de arbeidsmarkt ook looneisen
in de hand, die vervolgens weer de betaalbaarheid van de zorg
bemoeilijken.
Overigens is dit geen uniek Nederlands probleem. We zien het ook -en
dan in de regel nog veel heviger- in de landen om ons heen: Duitsland,
Italië, Spanje, Polen, Roemenie, enzovoort. Ook Japan en China krijgen
met deze problematiek te maken.
Ook hier dus een enorme schaarste aan personeel. Maar dat betekent ook
een enorme kans voor ondernemers en kenniscentra. Want het land en de
onderneming dat via innovaties de arbeidsproductiveit weet te
verhogen, neemt echt een enorme voorsprong. Juist hier moeten
bedrijven, zorgaanbieders, universiteiten en kennisinstellingen de
handen ineen slaan om te komen tot innovaties die arbeid besparend
zijn.
Dames en heren, ik ga afronden.
Het is u hopelijk duidelijk dat er in de zorg kansen genoeg voor u
liggen om te innoveren en te ondernemen. Zoals ik al zei, wil het
kabinet u daartoe ook graag stimuleren en inspireren. Daarom is het
project Nederland Ondernemend Innovatieland in het leven geroepen en
daarom is er, specifiek voor de zorg, het Zorginnovatieplatform.
Het is nu aan u om ook daadwerkelijk stappen te zetten in de
gezondheidsmarkt. U hebt hier, in de vorm van Health Valley, een prima
podium om samenwerkingsverbanden op te zetten. Daardoor bent u in
staat om gezamenlijk goede businessplannen te maken en innovatieve
projecten te realiseren. Projecten die bijdragen aan kwalitatief
goede, betaalbare, veilige en minder arbeidsintensieve zorg.
Daar liggen voor u uitdagingen en enorme kansen. Want nogmaals: wie
hier weet te scoren, scoort gelijk ook in het buitenland.
Ik zal er van mijn kant alles aan doen om u te ondersteunen en de
randvoorwaarden te verbeteren. Het Zorginnovatieplatform speelt daarin
een belangrijke rol. Niet alleen door grote innovatieve projecten tot
experiment uit te roepen, maar ook door ervoor te zorgen dat u in de
zorg niet op problemen stuit die u ervan weerhouden te ondernemen.
Daarbij is uw hulp onontbeerlijk. Laat het weten als u zaken tegenkomt
die u van uw werk afhouden of u belemmeren. En meldt u projecten aan
op onze website: zorginnovatieplatform.nl.
Tot slot wil ik u nogmaals zeggen: innovaties in de zorg zijn goed
voor de sector zelf en voor al die mensen die zorg nodig hebben, maar
het levert u en het bedrijfsleven ook veel op. Het mes snijdt aan twee
kanten en daar wordt de gehele Nederlandse samenleving beter van!
-0-0-0-0-0-0-
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport