Technische Universiteit Delft

Nederlandse operatiekamers moeten aangepast worden voor kijkoperaties

Kijkoperaties hebben de laatste jaren massaal hun intrede gedaan in de operatiekamer (OK). Dit is echter niet gepaard gegaan met de benodigde ergonomische aanpassingen in de OK, waardoor de ondersteuning van de chirurgen vaak te wensen overlaat. Dit kan invloed hebben op de kwaliteit van de ingrepen stelt ir. Armaĝan Albayrak, die op dinsdag 16 december op dit onderwerp promoveert aan de TU Delft.

Bij verschillende specialisaties worden naast 'gewone' open chirurgie steeds vaker zogenoemde minimaal invasieve ingrepen (kijkoperaties) uitgevoerd vanwege de vele voordelen die het de patint biedt. De chirurg kijkt daarbij tijdens het opereren op een beeldscherm.

Als het operatie in de buikholte wordt uigevoerd heet deze laparoscopie. Zo'n 20 procent van alle chirurgische ingrepen betreft tegenwoordig een laparoscopie. Deze snelle opmars is volgens de Delftse promovenda Armaĝan Albayrak niet gepaard gegaan met de benodigde ergonomische aanpassingen in de operatiekamer.

Niet vrolijk

Albayrak heeft ten eerste de huidige situatie in de Nederlandse operatiekamers in kaart gebracht, als het gaat om laparoscopie. Ze bezocht daarvoor zesendertig Nederlandse ziekenhuizen.

De uitkomsten van haar onderzoek stemmen niet vrolijk. De meeste operatiekamers zijn volgens Albayrak niet toereikend om laparoscopische ingrepen op een ergonomische verantwoorde manier uit te voeren. Ze zijn namelijk oorspronkelijk ontworpen voor open operaties en zijn daardoor vaak te klein. De meeste monitoren zijn bovendien gepositioneerd op een trolley die niet in hoogte instelbaar is, waardoor ze niet op ooghoogte kunnen worden gezet. Verder kunnen de operatietafels niet laag genoeg ingesteld worden om de chirurg voor lange tijd in goede houding te laten operen.

Deze situatie leidt tot fysieke klachten bij chirurgen. Daarom ontwierp en evalueerde Albayrak een borststeun die het opereren voor chirurgen comfortabeler moet maken.

Beeldkwaliteit

Vervolgens onderzocht de promovenda ook andere aspecten van laparoscopische ingrepen, vooral de beeldkwaliteit op de monitor. Deze beeldkwaliteit en lichtintensiteit bleken enorm te variëren. Het kwam zelfs een keer voor dat een chirurg met beelden werkte die slechts 5 % van de gebruikelijke lichtintensiteit hadden.

Albayrak: 'Opvallend is dat chirurgen zich vaak niet bewust zijn van het feit dat ze met slechte beelden werken. Dit komt vooral omdat ze gewend raken aan het beeld waarmee ze opereren. Hierdoor moeten ze soms werken onder ergonomisch onverantwoorde omstandigheden. In veel ziekenhuizen wordt de apparatuur voor een laparoscopie vaak niet getest. Sterker nog, de meeste ziekenhuizen weten niet eens hoe de apparatuur kan worden getest.'

Kloof

De oorzaak van deze situatie ligt volgens Albayrak ook gedeeltelijk bij de leveranciers van medische apparatuur. Die luisteren in het algemeen te weinig naar de wensen van chirurgen en weten te weinig van wat er in de praktijk speelt op een OK. 'In het algemeen constateer ik dat er een kloof tussen de medische en de technische wereld is.'

'De oplossing moeten we niet alleen zoeken in meer training voor chirurgen en kwaliteitscontrole maar ook in het ontwerpen vanuit de gebruiker in nauwe samenwerking tussen de medici en de productleveranciers.'