PH.Nieuwsbrief 327

REGELS BLOKKEREN VOORUITGANG COPD KETENZORG

Als keten een DBC contract sluiten met een zorgverzekeraar over geïntegreerde zorg aan COPD patiënten: het is op dit moment niet mogelijk. Zelfs niet als dat contract leidt tot lagere kosten dan gebruikelijk. Een cursus voor COPD patiënten om de baas te worden over de eigen ziekte ofwel om te komen tot self management: je krijgt het niet bekostigd. Ook al leidt selfmanagement tot minder spoedopnamen. Een Stoppen met roken poli voor COPD- en andere zware rokers: er is geen betaaltitel voor. En geneesmiddelen die bewezen effectief zijn om patiënten te helpen stoppen met roken: ze zitten niet in het zorgverzekeringspakket. Deze mededelingen deden sprekers op het tweede nationale COPD ketenzorg congres op 12 december. Dat vond plaats op het UMC Utrecht. Honderdveertig patiëntvertegenwoordigers, longverpleegkundigen, huisartsen, longartsen, longfysiotherapeuten, account managers en medisch adviseurs van zorgverzekeraars alsmede wetenschappelijk onderzoekers namen eraan deel. Het Julius Centrum had het congres georganiseerd samen met vele andere organisaties en met de farmaceutische industrieën Pfizer/Boehringer als sponsor. Ondergetekende trad op als gastheer en congresvoorzitter. Juliusonderzoeker drs. Jaap Trappenburg had het congres inhoudelijk voorbereid. De genoemde blokkades, die de regelgeving opwerpt om te komen tot geïntegreerde zorg, kwamen naar voren in de discussie na afloop van de lezingen van de Canadese hoogleraar Jean Bourbeau van het Montreal Chest Institute, de Twentse epidemioloog Job van der Palen, de voorzitter van de Long Alliantie prof. Reinout van Schilfgaarde en de Maastrichtse longarts Geertjan Wesseling. Elders in deze nieuwsbrief staan berichten op basis van hun lezingen. Bij het afsluiten van het congres heeft ondergetekende gepleit voor een doorbraak in een half jaar in de regelgeving. De doorbraakmethode werkt goed in de patiëntenzorg: waarom dan niet ook een niveau hoger, in de regelgeving? Het congres ontving dit voorstel enthousiast. Alle Power Point Presentaties van de congres-inleiders staan over enkele dagen op www.integratedcare.nl doorklikken op presentaties en colleges.

VANAF 23 APRIL LEREN SPECIALISTEN LEIDING GEVEN

De Zorgverzekeringswet bevordert vraagsturing, marktwerking en ondernemerschap in onder meer ziekenhuizen. Dat lukt alleen als specialisten hierin participeren, leiderschap tonen en medeverantwoordelijkheid dragen voor het ziekenhuis of de psychiatrische instelling waar zij werken. De tijd dat medisch specialisten goed bedoelende amateurs waren, is voorbij. Daarom start het Julius Centrum een onderwijsprogramma Clinical Leaderschip voor specialisten diede leiders van morgen willen worden. Het programma begint op 23 april en omvat twaalf middagen van 15.00 -19.00 uur. De laatste bijeenkomst vindt plaats op 17 december 2009. De cursus omvat de volgende thema's: 1. Organisatie en financiering van de zorg: recente ontwikkelingen 2. Inhoudelijke ontwikkelingen inclusief ICT 3. Organisatie en Governance van het ziekenhuis 4. Zorgafspraken en DBC's 5. Kwaliteitsmanagement en -indicatoren 6. Bespreking van problemen binnen de organisatie van de deelnemers aan de cursus 7. Leiding geven aan professionals en delegeren 8.Het maken van een business case 9. Verandermanagement 10. Teambuilding 11. Persoonlijke effectiviteit 12. Presentatie eindopdracht van deelnemers over een casus in de eigen organisatie. 13. Een half jaar na afsluiting van de cursus vindt een terugkomdag plaats waarin deelnemers elkaar informeren over de voortgang van hun eindopdracht casus. Het onderwijsprogramma Clinical Leaderschip onder leiding van dr. Henk van der Steeg, arts, dr. Nine van der Vange van het bureau Viamedica, intermediair voor medici te Naarden en ondergetekende. De leerstof is mede geïnspireerd door reizen naar Kaiser Permanente van de drie cursusleiders en de uitstekende resultaten met managementcursussen voor specialisten-in-opleiding. Werk je als specialist in een ziekenhuis of in een geestelijke gezondheidszorg instelling? Wil je leider zijn van morgen? Wil je deelnemen aan deze cursus met maximaal zestien deelnemers? Surf dan naar naar www.integratedcare.nl en klik door op nascholing. Ben je geen medisch specialist? Ken jij een collega die dat wel is en wellicht ambitie heeft om inhoudelijk leiding te geven aan bijvoorbeeld een zorgprogramma? Stuur je dan dit bericht aan hem of haar door?

SELF MANAGEMENT VAN COPD PATIËNTEN WERKT UITSTEKEND

Nederland heeft een leidende positie in de wereld op het terrein van onderzoek naar self management van patiënten met de aandoening COPD. Nergens zijn professionals er zo van doordrongen dat alleen kennisoverdracht over de ziekte niet helpt. Waarom het gaat, is ten eerste dat een patiënt zelfvertrouwen ofwel self-efficacy krijgt om bijvoorbeeld zelf symptomen te signaleren en medicatie aan te passen. Ten tweede is van belang in een training de dagelijkse beslissingen (roken/niet roken? Bewegen of niet bewegen?) van patiënten te beïnvloeden, zodat gedragsverandering ontstaat. Een training van vier sessies per patiënt volstaat vaak om tot self management te komen, mits de boodschappen daarin worden herhaald ofwel reinforced door behandelaars. Uit onderzoek blijkt dat door zo'n training de kwaliteit van leven omhoog gaat, het aantal exacerbaties daalt evenals het aantal verpleegdagen in het ziekenhuis. Deze mededelingen deed de Canadese hoogleraar Jean Bourbeau van het Montreal Chest Institute. Hij onderbouwde zijn model met dat van empirische uitkomsten. De Power Point Presentatie van Bourbeau staan over enkele dagen op www.integratedcare.nl doorklikken op presentaties en colleges.

EN OOK BEWEGINGSPROGRAMMA'S DOEN HET GOED

Het twee maal per week aanbieden van een bewegingsprogramma aan ernstige COPD patiënten in zestien huisartsenpraktijken in Twente heeft gunstige resultaten vergeleken met gebruikelijke care as usual praktijken aldaar. Gemeten met een stappenmeter ofwel pedometer doet een COPD patiënt in de experimentele groep dagelijks 1200 stappen meer dan het gebruikelijke gemiddelde van 4.500 stappen. Het aantal ligdagen in het ziekenhuis ten gevolge van exacerbaties bedraagt voor de experimentele patiënten 42,2 dagen en voor de controle-patiënten 64,8 dagen. In het bewegingsprogramma bestaat grote aandacht voor het bevorderen van zelf vertrouwen (ja, je kunt best wandelen) en het inbouwen van bewegen in het dagelijkse leefpatroon. Al deze prachtige gegevens gaf de grieperige en verkouden Twentse epidemioloog dr. Job van de Palen op 12 december tijdens het jaarlijkse COPD ketenzorg congres op het UMC Utrecht. Zie ook de berichten hierboven. De Power Point Presentatie van Van der Palen staat over enkele dagen op www.integratedcare.nl doorklikken op presentaties en colleges.

EN OOK VIA HET INTERNET EN DE TELEFOON GAAT SELF MANAGEMENT VOORUIT

In het Nijmeegse Canisius Wilhelmina Ziekenhuis noteren 75 ernstige COPD patiënten (Gold 3 en 4) op een persoonlijke internetwebsite dagelijks hun symptomen over bijvoorbeeld sputum, kortademigheid en hoesten. Ook vullen zij regelmatig een kwaliteit van leven lijst in. De 75 patiënten doen dat meestal met een computer. Soms gebruiken zij de telefoon. Zij komen dan in contact met een intelligent antwoordapparaat dat vragen stelt en waarop patiënten antwoord geven door een cijfer in te toetsen. Op één na konden alle patiënten uit de voeten met hun PC of telefoon. Een patiënt bleef maar terugpraten tegen het antwoordapparaat, terwijl ze gevraagd werd een cijfertoets in te drukken. Zij kwam niet in aanmerking voor deze vorm van telemedicine. De patiënten kunnen via PC of telefoon ook snel contact leggen met een longverpleegkundige. Die belt soms ook uit zichzelf op als de doorgeseinde data daartoe aanleiding geven. Maar ook doet ze dat om patiënten te complimenteren met de goede gang van zaken. Ze belt niet alleen als het fout dreigt te gaan. Deze gegevens gaf Stefan Perdok van het genoemde ziekenhuis tijdens een inleiding op het COPD ketenzorg congres op 12 december op het UMC Utrecht (zie ook berichten hierboven). Hij vermeldde dat patiënten vooral geïnteresseerd zijn in hun eigen trends: Hoe verloopt mijn kwaliteit van leven score in de loop der tijd? En mijn kortademigheid? Verder merkte Perdok op, dat het misverstand is te veronderstellen dat oudere COPD patiënten vooral de telefoon en jongere het internet gebruiken. Dat is niet zo. Oud en jong maakt gelijkelijk gebruik van internet of telefoon. Uitkomsten in termen van minder ziekenhuisgebruik presenteerde Perdok nog niet. Maar iedereen, patiënten en professionals, is enthousiast. Het emailadres van Perdok is s.perdok@focuscura.nl

GEZONDHEIDSONDERWIJS STAAT CENTRAAL OP 8 APRIL IN BREDA

De theorie is duidelijk: gezondheidsonderwijs loont. Kinderen beginnen minder snel met roken, drinken, vette voeding en andere ongezonde leefstijlen. Bovendien gaan hun leerprestaties vooruit als zij lekkerder in hun vel zitten. Ook gaat het schoolverzuim vanwege ziekte en stress omlaag. Uiteindelijk leven ze langer en gezonder: want jong geleerd is oud gedaan. En last but not least: een middelbare school met gezondheids-onderwijs trekt meer leerlingen want ouders willen dat graag. Deze goed onderbouwde maar nog niet empirisch bewezen theorieën hebben negen Nederlandse middelbare scholen verleid om te starten met specifiek sportonderwijs, gezondheidsonderwijs, het aanpassen van hun schoolkantines, het maken van afspraken met de zorgverlening en het erbij betrekken van ouders. Over hun ervaringen en de eerste resultaten van studies gaat dit congres, dat het Julius Centrum organiseert samen met de genoemde scholen, het project De gezonde School van het NIGZ en de GGd West Brabant. Het congres vindt plaats in het Prisma College te Breda, een van die negen scholen en zich profilerend op sportgebied. 's Morgens worden overzichten geboden. Drie plenaire sprekers gaan in op ontwikkelingen binnen de middelbare scholen, binnen het ministerie van OC&W en binnen de onderzoekswereld. Deze drie sprekers zijn achtereenvolgens Kees Rijgersberg (lid management team Prisma College te Breda tevens gastheer van dit congres), José Lazeroms (directeur-generaal Basis- en middelbaar onderwijs van OC&W) en ondergetekende (hoogleraar Public Health UMC Utrecht).

Na de plenaire ochtend lezingen (in de prachtige als Olympisch centrum ingerichte aula van het Prisma college) gaan congresdeelnemers interactief aan de slag in negen workshops. Dan lichten professionals van de betrokken organisaties toe wat zij doen aan het thema van hun workshop. De workshop deelnemers krijgen volop gelegenheid om hun eigen betrokkenheid bij het thema in te brengen. Bij alle workshops houden de inleiders korte voordrachten van circa tien minuten. Daarna ben jij aan zet als workshop deelnemer. De kans bestaat dat wij in de komende tijd nog enkele workshops toevoegen aan de negen nu in het programma genoemde. Heb je een idee voor een workshop? Wil jij zelf er een houden? Stuur dan een mail naar congresorganisator Margriet Hageman op G.M.C.Hageman@umcutrecht.nl Wil je kinderen beteren laren leren en gezond houden hun leven lang? Wil je deelnemen aan dit congres over gezondheidsonderwijs? Surf dan naar www.integratedcare.nl en klik door op nascholing. Schrijf je in voor dit congres, waarvoor accreditatie voor jeugdartsen en docenten wordt aangevraagd. Dankzij goedkope locatie en ondersteuning van velen bedragen de inschrijfkosten 75 euro. En leerlingen mogen gratis meekomen, mits begeleidt door een docent.

ZORGINNOVATIE IN VIJF BEDRIJVEN (5)

Op 12.11 gaf ondergetekende een gastcollege over zorgvernieuwing bij de Nederlandse Zorgautoriteit (zie ook PH.Nieuwsbrief van 16.11 nr 323 op www.integratedcare.nl/nieuwsbrieven). Ik reikte een beleidsmodel aan: Zorginnovatie in vijf bedrijven. In vijf afleveringen van de PH.Nieuwsbrief bespreek ik dit model. Het is gebaseerd op het recente model van de Britse Medical Research Council. Dat staat beschreven op www.mrc.ac.uk/complexinterventionsguidance Wat ik hieronder opschrijf is dus academische fictie op basis van dit model. Het is niet de praktijk van nu. In het vijfde bedrijf buigt het bureau Innovatiewijzer (zie hiervoor de vorige afleveringen) zich over de implementatie van de, goedgekeurde en op de zorgmarkt toegestane, internet na-controles van onze twee orthopeden. Het bureau beseft dat toelating tot de zorgmarkt niet automatisch leidt tot verspreiding van deze innovatie. Het weet dat het soms jaren duurt voordat een nieuw, beter en goedkoper product de care as usual heeft verdrongen. Daarom ontwikkelt het Bureau Innovatiewijzer een helpdesk, demonstratieprojecten, een website, brochures en een stimuleringsfonds voor instellingen en verzekeraars die beginnen met internet na-controle na heup- en knie-operaties. Het bureau vraagt een onderzoeksinstituut om na twee jaar te monitoren in hoeverre het nieuwe product het oude heeft verdrongen. Het neemt op basis van de monitor aanvullende beslissingen om de implementatie te bevorderen.

De PPP's van mijn lezing op 12.11 bij de NZA tref je aan op www.integratedcare.nl doorklikken op Nieuwsbrief/lezingen en daarna op lezingen. Het Engelse beleidsmodel plus deze serie berichten in vijf afleveringen komen uitgebreid aan de orde op het congres Recente ontwikkelingen in zorgpaden en zorgstraten in Nederlands en internationaal onderzoek, in ziekenhuizen en bij de Nederlandse Zorgautoriteit. Dat vindt plaats op vrijdag 30 januari op het UMC Utrecht. Surf naar www.integratedcare.nl klik door op nascholing en meld je aan. Wil je vanuit jouw ziekenhuis of instantie met meer dan vijf personen komen? Wil je als docent met je hele opleidingsgroep komen? Wil je met een grote delegatie van jouw beroepsorganisatie komen? Stuur dan een mail naar congresorganisator Margriet Hageman op g.m.c.hageman@umcutrecht.nl en vraag naar groepskortingen

VELE WEBSITES BESCHIKBAAR OM COPD ZORG TE VERBETEREN

Tijdens het congres op 12 december passeerden vele websites de revue met informatie om geïntegreerde zorg aan COPD patiënten tot stand te brengen. Ik noem ze hieronder zonder commentaar: ze zijn alle de moeite waard om naartoe te surfen. Het zijn www.livingwellwithcopd.com; www.ketenkwaliteitcopd.nl; www.vitalhealthsoftware.nl (doorklikken op COPD); www.copdutrecht.nl

LONG ALLIANTIE NEDERLAND GAAT VAN START OP 1 JANUARI

Per 1 januari 2009 bundelen Astmafonds en vele professionele organisaties hun krachten op het terrein van de zorg aan mensen met longaandoeningen. De bundeling heet Long Alliantie Nederland. Beoogd Alliantie voorzitter prof. Reinout van Schilfgaarde somde tijdens het congres op 12 december op het UMC Utrecht (zie ook berichten hierboven) op wat belangrijke actiepunten zijn van het programma. Ten eerste gaat het erom geïndiceerde preventie (aan individuele personen met verhoogd gezondheidsrisico bijvoorbeeld rokers en mensen met overgewicht) in het zorgverzekeringspakket te krijgen. Ten tweede moet ook zorggerelateerde preventie daarin komen. Dat is preventie aan mensen die al een chronische ziekte hebben. Deze preventie is gericht op het voorkómen van verergering en exacerbaties. Het derde actiepunt betreft de vorming van zorggroepen rondom chronische longziekten. Daarvan bestaan er voor diabetespatiënten thans bijna negentig en voor COPD zorg nog slechts drie. Deze zorggroepen zijn multidisciplinair van aard en verbinden nulde-, eerste- en tweedelijn. De zorggroepen omvatten soms tientallen professionals. Doel is kwaliteitsbevordering door elkaar te informeren over zorguitkomsten en elkaar te scholen over bijvoorbeeld een onderwerp als self management. De beoogde zorggroepen hebben een rechtspersoon. Het vierde actiepunt van de Long Alliantie Nederland wordt het tot stand brengen van Nationale Zorg Standaarden voor chronische longaandoeningen. Het vijfde punt is het bevorderen van ketencontractering, waarbij de genoemde zorggroepen een contract sluiten met zorgverzekeraars. De Power Point Presentatie van Van Schilfgaarde staat over enkele dagen op www.integratedcare.nl doorklikken op presentaties en colleges.

HELFT COPD PATIËNTEN WIL STOPPEN MET ROKEN

Vijftig procent van patiënten met de aandoening COPD is gemotiveerd om te stoppen met roken. Het is de kunst deze motivatie te voeden door motivational interviewing, coaching, gespreksgroepen en trainingen. Het aanbieden van dergelijke niet farmaceutische hulp vergroot de stopkans met 28%, aldus een Cochrane inventarisatie van de wereldliteratuur. Met farmaceutische middelen is de stopkans ook te verhogen: ook deze zijn bewezen effectief. Er zijn drie soorten middelen op de markt: 1. Nicotine vervangers (bijvoorbeeld nicotinepleisters) 2. Antidepressiva en 3. Het geneesmiddel varenicline. Alle verhogen de stopkans voor gemotiveerde zware rokers aanzienlijk. Deze middelen worden nauwelijks voorgeschreven en gebruikt in Nederland, onder meer omdat ze niet in het verzekeringspakket zijn opgenomen. Het tonen van (negatieve) uitslagen van spirometrie verhoogt ook de stopkans. Waar het omgaat, is uit te zoeken wat de gemotiveerde roker wil: niet of wel farmaceutisch afkicken van het tabaksgebruik en dan zorg-op-maat preventieve interventie aan te bieden. Al deze informatie verschafte de geëngageerde en bezorgde, Maastrichtse longarts Geertjan Wesseling die literatuurstudies toonde en uitkomsten uit zijn eigen stoppen-met-roken projecten. De Power Point Presentatie van Van Schilfgaarde staat over enkele dagen op www.integratedcare.nl doorklikken op presentaties en colleges.

JULIUS CENTRUM START BREED ONDERZOEK NAAR SELF MANAGEMENT

Bij zeven ziekenhuizen en tal van huisartspraktijken begint Juliusonderzoeker Jaap Trappenburg een onderzoek naar het effect van het ophangen van een actiekaart aan bijvoorbeeld de koelkastdeur van een patiënt met de aandoening COPD. Op die kaart staat aangegeven bij welke symptomen een patiënt moet handelen: bijvoorbeeld de eigen medicatie bijstellen, het aantal pufjes verhogen of de behandelaar al dan niet met spoed bellen. Honderden patiënten krijgen die kaart wel en honderden krijgen die niet: promovendus Trappenburg voert een gerandomiseerde trial uit. De verwachting is dat patiënten met actiekaart beter hun eigen ziekte managen, een hogere kwaliteit van leven bereiken en minder vaak in het ziekenhuis worden opgenomen. Aan de trial ging een voorbereidend onderzoek vooraf om professionals op één lijn te krijgen over de adviezen op de actiekaart. Er bestonden nogal wat verschillende meningen over de vraag bij welke symptomen een patiënt wat zou moeten doen. Maar nu zitten de collega's in de zeven ziekenhuizen en de huisartsen op één lijn. De uitkomsten van de trial zijn bekend begin 2010. De Canadese hoogleraar Bourbeau (zie bericht hierboven) is adviseur van de studie. Het emailadres van Trappenburg is J.Trappenburg@umcutrecht.nl

PALLIATIEVE ZORG AAN COPD PATIËNTEN IS ONVOLDOENDE

Voor een muisstille zaal betoogde de Limburgse verpleeghuisarts Daisy Janssen dat de palliatieve zorg aan COPD patiënten tekort schiet. Zeker als deze vergeleken wordt met de tegenwoordig goede palliatieve zorg aan longkanker patiënten. Janssen noemde vier punten van tekort schieten: 1. Er wordt te weinig gedaan aan symptoombestrijding. Cocaïne en morfine preparaten worden weinig voorgeschreven 2. Er wordt te weinig gesproken over angst (ga ik stikken, dokter?) en (medicamenteuze) angstbestrijding 3. Er wordt te weinig gesproken over de wijze van sterven (sedatie? Euthanasie of niet?) en 4. Er wordt te lang volgehouden door de behandelaar dat verbetering mogelijk is. Janssen pleitte eervoor om de Multidisciplinaire Zorgstandaard van de Long Alliantie Nederland (zie bericht hierboven) uit te breiden met een palliatieve paragraaf. Zij wees op het verschil met palliatieve patiënten met longkanker. Bij de laatsten is het palliatieve proces een kwestie van maanden: zij gaan snel bergafwaarts. Bij COPD patiënten duurt de palliatieve fase twee tot drie jaar. De Power Point Presentatie van Daisy Janssen staat over enkele dagen op www.integratedcare.nl doorklikken op presentaties en colleges. Surf erheen. De congresdeelnemers hoorden haar indrukwekkende verhaal muisstil aan.

INNOVATIEPLATFORM COPD START 3 FEBRUARI 2009, 16.00 - 18.00 UUR

Ben jij met vernieuwing in de COPD zorg bezig als ervaren professional of als projectleider? Ben je geen beginner meer? Ben je bereid in een platform te functioneren gedurende twee tot drie maal per jaar? Ben je bereid de informatie en ervaringen die jij hebt te delen met andere professionals, patiëntenvertegenwoordigers en zorgverzekeraars? Ben je bereid afstand te nemen van je positie als arts, fysiotherapeut verpleegkundige, hoogleraar of zorgverzekeraar? Kun je op een vaag platform functioneren en netwerken? Meld je dan aan bij het pas opgerichte innovatie platform COPD. Secretaris daarvan is drs. Marjolein Rebel, projectleider van het COPD project Utrecht bij Rhijnhuysen, dat transmurale zorg faciliteert in de provincie Utrecht. Als voorzitter treedt ondergetekende op. Op 3 februari, 1600 -1800 uur vindt de eerste bijeenkomst plaats op het UMC Utrecht. We starten met het inventariseren van de innovaties waaraan een ieder (bege)leiding geeft. Wil je meedoen aan dit platform? Heb jij je nog niet opgegeven tijdens het congres op 12 december? Stuur dan een email naar Marjolein Rebel op m.rebel@rhijnhuysen.nl je ontvang in de tweede helft van januari een uitnodiging en een routebeschrijving.

VERANTWOORDING Hierbij ontving je de wekelijkse Nieuwsbrief van de Disciplinegroep Public Health. Wil je meer weten over een bericht? Neem dan contact op via PH.Nieuwsbrief@planet.nl. Wil je delen van de nieuwsbrief verspreiden onder collega's, doe dat. Je collega's kunnen zich ook aanmelden voor rechtstreekse toezending. Je meldt je aan via www.integratedcare.nl/Inschrijfformulier/aanmelding_web.htm en af via http://www.integratedcare.nl/Inschrijfformulier/afmelding_blaster_1.htm Omdat we nog bezig zijn met de automatisering van de PH.Nieuwsbrief kan het twee weken duren voordat de aan-en afmelding verwerkt is.

De nieuwsbrief is gericht aan een aantal relaties van de Disciplinegroep: collega's binnen en buiten het Julius Centrum, pao- en keuzeblok studenten, gastdocenten, stage-verleners aan co assistenten Sociale Geneeskunde, onderzoeksrelaties, subsidiënten en overigen die geïnteresseerd zijn in Utrechts Volksgezondheids onderwijs en in onderzoek naar zorginnovaties, ketenzorg en transmurale zorg. De Nieuwsbrief verschijnt wekelijks op zondag of maandag. Eerdere edities tref je aan vanaf nr 65 op de internetsite www.integratedcare.nl

Heb je belangstelling voor nieuws over ketenzorg en zorginnovaties in het buitenland? Surf dan naar de website van het international Network of integrated Care: www.intergratedcarenetwork.org Wil je wetenschappelijke artikelen lezen over deze onderwerpen? Lees dan het peer reviewed internettijdschrift International Journal of Integrated Care op www.ijic.org Dit is een gratis tijdschrift, dat online publiceert en is opgenomen in Pubmed. Ook submissions van concept artikelen zijn welkom.

Opsteller van deze nieuwsbrief is:

Guus Schrijvers
Hoogleraar Public health in het bijzonder Structuur en functioneren van de
Gezondheidszorg
Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen
en Eerstelijnsgeneeskunde
Universitair Medisch Centrum Utrecht
email: a.j.p.schrijvers@umcutrecht.nl
tel: 088 755 9356

zondag 14 december 2008