Ingezonden persbericht


"Het verborgen spoor.

Joodse wegen door de moderne tijd."

Tien jaar Felix-Nussbaum-Huis:
Jubileumtentoonstelling met prominente kunstwerken

Het door Daniel Libeskind ontworpen Felix-Nussbaum-Huis in Osnabrück viert in 2008 zijn tienjarig bestaan en presenteert voor deze bijzondere gelegenheid van 7 december tot 19 april de uitzonderlijke tentoonstelling "Het verborgen spoor. Joodse wegen door de moderne tijd" met prominente stukken die door belangrijke musea in Europa en de Verenigde Staten in bruikleen werden gegeven. Welk spoor hebben Joodse kunstenaars in de kunstgeschiedenis van de 19de en 20ste eeuw achtergelaten? En hoe kan men dat spoor ontdekken? De jubileumtentoonstelling is gewijd aan de functie van de Joodse cultuur en het Joodse leven op de kunst van de moderne tijd gedurende de laatste twee eeuwen. De tentoonstelling staat onder het beschermheerschap van bondskanselier Angela Merkel.

Het onderwerp vloeit voort uit een fundamentele ervaring die de traditie van de Joodse cultuur bepaalt: Joden leven in Duitsland en andere landen van de diaspora (verstrooiing). De basisgedachte van het concept berust op het inzicht dat deze ervaring in de hele Joodse cultuur tot op heden in talrijke getuigenissen tot uitdrukking is gekomen. Geselecteerde schilderijen van Felix Nussbaum worden gerelateerd aan zo'n 100 museumstukken van nationale en internationale kunstenaars en brengen nieuwe verbanden aan het licht.

De tentoonstelling begint in de eerste helft van de 20ste eeuw met de bloeiperiode van de kunst, die zich vooral in de metropolen Parijs en Berlijn ontplooide. Vele kunstenaars en intellectuelen van Joodse afkomst werden de hoofdrolspelers van een dynamische en boeiende ontwikkeling. In het begin van de eeuw kwamen heel wat Joodse kunstenaars uit de sjtetls in Oost-Europa. Marc Chagall bijvoorbeeld gaat een kunstzinnige dialoog aan waarin hij de mythische wereld van het chassidisme in surrealistische beeldcombinaties laat opleven. Chaim Soutine daarentegen wendt zich van de Joodse traditie af. Kunstenaars als Max Liebermann of Felix Nussbaum ontwikkelen zich uit een geseculariseerd begrip van de Joodse tradities.

De machtsovername door de nationaalsocialisten maakte een abrupt einde aan deze cultuur en stelt de avant-garde als 'ontaard' in een kwaad daglicht. In de werken van vele kunstenaars en schrijvers wordt angst voor vervolging en verdrijving het hoofdonderwerp.

Na 1945 ontwikkelen vooral de New York School en de London School nieuwe beeldspraak, waarbij belangrijke impulsen vooral van geïmmigreerde kunstenaars voortkwamen. In de jaren '40 ontwikkelden kunstenaars als Barnett Newman en Mark Rothko het abstracte expressionisme als tegenontwerp voor de Europese schilderkunst. In Londen gaven kunstenaars zoals Lucian Freud en R.B. Kitaj hun figuraties als het ware vorm uit de 'menselijke as'. Kitaj formuleert het concept van een 'diasporistische schilderkunst'.

Ook vandaag de dag is de Shoah in werken van zowel Joodse als niet-Joodse kunstenaars aanwezig. Verschillende vormen van herinnering aan het Joodse leven en een door de Shoah getekende culturele nagedachtenis staan daarbij centraal. Het zijn optekeningen van sporen, die in de tentoonstelling onder andere door Christian Boltanski of Rebecca Horn vertegenwoordigd worden.

Die spanningsboog, die over de last van de herinnering aan globale ervaringsthema's bij de aanblik van wereldwijde crises reikt, is terug te vinden tot in de hedendaagse kunst. In de kunst betekent deze situatie een intense verweving van verscheidene culturele uitdrukkingsvormen.

'Transit' betekent oorspronkelijk in de context van de Joodse identiteit de weg naar de ballingschap en die wordt vandaag door de uitwerking van wereldwijde crises tot een globale ervaring. De Hebreeuwse Bijbel als draagbaar heiligdom en basis voor veelzijdig en combinatorisch denken heeft in de hedendaagse kunst bijvoorbeeld in werken van Dani Karavan of William Kentridge zijn neerslag gevonden.

De toenemende globalisering staat in schril contract met de culturele en territoriale uiteenzettingen. Israel is een van de broedplaatsen van dit soort conflicten. Deze procedures worden door kunstenaars als Larry Abramson en Yael Bartana kritisch benaderd en ontleed.

De tentoonstelling vestigt de aandacht op de kunstwerken die op zeer uiteenlopende wijze op deze impulsen uit de Joodse traditie en de daarmee verbonden diaspora-ervaring zijn gebaseerd. Een verweving met de architectuur van het Felix-Nussbaum-Huis zal dit 'verborgen spoor' moeten volgen.

In een catalogus zal men van alle tentoongestelde werken een afbeelding aantreffen, alsook een begeleidende tekst die op de verbanden wijst. De tentoonstelling wordt vervolledigd door een uitgebreid kaderprogramma.

De jubileumtentoonstelling wordt ondersteund door de Duitse deelstaat Nedersaksen, Ernst von Siemens Kunststiftung, Klosterkammer Hannover, Niedersächsische Sparkassenstiftung, Sparkasse Osnabrück, VGH, Stiftung Stahlwerk Georgsmarienhütte, Felix Nussbaum Foundation, Felix Nussbaum Gesellschaft en Museums- und Kunstverein Osnabrück e.V.

Felix-Nussbaum-Huis
Lotter Straße 2, 49078 Osnabrück, Duitsland
Tel.: +49 (0) 541 323 2207, e-mail: museum@osnabrueck.de

Openingsuren:
van dinsdag tot vrijdag van 11 tot 18 uur,
zaterdag en zondag van 10 tot 18 uur
-----------------------
PERSINFORMATIE
Donderdag 4 december 2008

D E B U R G E M E E S T E R

Pers- en informatiedienst

Stad Osnabrück
Stadhuis
49074 Osnabrück
Duitsland
Fax: +49 (0) 541 323 4353
E-mail: presseamt@osnabrueck.de
Internet: www.osnabrueck.de

Uw contactpersoon

Dr. Sven Jürgensen
Perswoordvoerder
Tel.: +49 (0) 541 323 4305

Heiko Mitlewski
Tel.: +49 (0) 541 323 4557


---- --
Bildnachweise "Die verborgene Spur":

Marc Chagall: "Mann mit zurückgebeugtem Kopf" (1919) Öl auf Karton, 57 x 47 cm
Privatsammlung
© VG Bild-Kunst, Bonn 2008
© Foto: Archives Marc et Ida Chagall Paris

Mark Rothko: "Untitled" (1951)
Öl auf Leinwand, 112,4 x 94,9 cm
Gift of the Mark Rothko Foundation, Inc., Image Courtesy of the Board of Trustees, National Gallery of Art, Washington © Kate Rothko-Prizel & Christopher Rothko / VG Bild-Kunst, Bonn 2008 Kursiv Gedrucktes muss bei jeder Verwendung angegeben werden!

Amedeo Modigliani: "Bildnis Hancka Zborowska" (1917) Öl auf Leinwand, 46,5 x 38,5 cm
Privatsammlung

R.B. Kitaj: "The Jewish Rider" (1984-1985)
Öl auf Leinwand, 152,4 x 152,4 cm
Oslo, Astrup Fearnley Museum of Modern Art
© The artist 2008

Felix Nussbaum: "Selbstbildnis mit Judenpass" (1943)

Öl auf Leinwand
56 x 49 cm
Felix-Nussbaum-Haus Osnabrück mit der
Sammlung der Niedersächsischen Sparkassenstiftung
( VG Bild-Kunst, Bonn 2008

El Lissitzky: "Had Gadya" (1919)
Farblithografie, 27,3 x 25,4 cm
Gross Family Collection, Tel Aviv
© VG Bild-Kunst, Bonn 2008

Felix-Nussbaum-Haus
© Presse- und Informationsamt der Stadt Osnabrück (PSO)


---- --