Artsen zonder Grenzen
De mensen in Congo verdienen respect en zorgvuldige berichtgeving
In Episode 3, de openingsfilm van het IDFA, laat filmmaker Renzo
Martens op een zeer pijnlijke wijze zien hoe de bevolking van Congo
wordt misbruikt. Ook voor een organisatie als Artsen zonder Grenzen
die al meer dan 20 jaar werkzaam is in dit land en daarmee al jaren
getuige is van het lijden en misbruik van zijn bewoners, is en blijft
deze boodschap schokkend.
Tijdens de documentaire wordt Artsen zonder Grenzen terloops
beschuldigd van onzorgvuldigheid. De eerste beschuldiging is dat
Artsen zonder Grenzen hongerenden in Basankusu, een plaats in
Midden-Congo, heeft verlaten toen er zich elders een nieuwe
humanitaire crisis aandiende, omdat daar de pers was. De suggestie dat
wij de pers achterna hollen is simpelweg onjuist. Wij zijn vaak als
eerste ter plaatse en helaas soms als enige. De lijst met landen waar
geen media aandacht voor is, maar waar wij vaak al jaren werken, is
lang. Deze waarheid was ook voor Renzo Martens eenvoudig te
achterhalen geweest.
In 2005 stopten wij onze activiteiten in Basankusu, na een
aanwezigheid van 18 jaar. Het conflict in dit deel van Congo was
voorbij. Gedurende 18 jaar namen wij onze verantwoordelijkheid als
medische noodhulporganisatie; wij namen de rol van een
tekortschietende overheid op ons en brachten medische zorg naar dit
vergeten gebied. Twee jaar na het uitbreken van de vrede was onze rol
uitgespeeld en is Artsen zonder Grenzen vertrokken. Met pijn in het
hart, want zoals zo vaak, betekende dat helaas niet dat de
gezondheidssituatie van de bevolking niet meer werd bedreigd of dat de
overheid en anderen dezelfde zorg konden bieden als wij hadden gedaan.
Een structurele oplossing voor het ontbreken van gezondheidszorg
hebben wij dus niet gebracht. Wij hebben ook niet voorkomen dat na ons
vertrek patiënten zijn overleden aan ziektes die eenvoudig te genezen
zijn. De verantwoordelijkheid om "overal" medische zorg te verlenen is
simpelweg te groot voor ons. Wel hebben wij lokaal medisch personeel
getraind en alles in het werk gesteld om een overdrachtspartner te
vinden.
Episode 3 suggereert ook dat wij via de media het leed van onze
patiënten uitbuiten voor ons eigen gewin. Deze bewering is absurd,
maar raakt ons diep in ons hart. Het belang van onze patiënten staat
namelijk altijd voorop. Slechts indien wij overtuigd zijn van de
integriteit van een fotograaf wordt deze toegelaten in onze
ziekenhuizen of klinieken. Slechts als patiënten, of ingeval van
kinderen hun ouders, toestemming geven voor het maken van een foto,
mag deze worden gemaakt. Er gelden geen andere ethische normen dan die
in Nederlandse ziekenhuizen gelden. Ethische normen die in Episode 3
echter op pijnlijke en mensonterende wijze overschreden worden. Een
zwaar ondervoed patiëntje wordt misbruikt als foto-object. Martens is
dan ook volkomen terecht de toegang tot onze klinieken ontzegd. Mensen
in Congo verdienen respect en zorgvuldige berichtgeving.
Laat er geen misverstand over bestaan: Artsen zonder Grenzen zal niet
klagen als media aandacht besteden aan mensen in nood, zolang dit
zorgvuldig gebeurt. Aandacht biedt namelijk kans op verandering.
Mensen worden gemobiliseerd en de druk voor politieke oplossingen
daarmee vergroot.
Artsen zonder Grenzen heeft zelf niet de oplossing voor voortdurende
conflicten en oorlogen, voor de vluchtelingenstromen, voor
verkrachtingen en ondervoeding, voor armoede en uitbuiting. Wij
reageren en signaleren. Onze reactie bestaat uit het sturen van
medische teams. Meestal in oorlogs- en conflictgebieden zoals Somalië,
Tsjaad en Congo. Soms als er een natuurramp heeft plaatsgevonden,
zoals in Pakistan en Myanmar. Wij signaleren om verslag te doen van de
situatie waarin de slachtoffers zich bevinden. Het is een stem geven
aan mensen die zelf geen stem hebben. Het is een schreeuw om aandacht
van overheden, nationaal of internationaal, van media en van de rest
van de wereld om de noodsituatie niet te negeren, maar om hier een
einde aan te maken.
Wij zullen ons nooit neerleggen bij de conclusie van Episode 3 dat er
geen verbetering voor de onderdrukte bevolking van Congo mogelijk is.
Nooit zullen wij ons neerleggen bij het lijden van onschuldige
slachtoffers. Nooit zijn wij uit op eigen gewin. Onze winst bestaat
uit het genezen van patiënten, uit het bieden van minimale
leefomstandigheden, aan het bieden van - soms alleen maar - hoop door
aanwezig te zijn waar verder niemand is. Gelukkig met de steun van het
Nederlandse publiek dat ons de gelegenheid biedt om ons medische werk
te doen en vele mensenlevens te redden die anders verloren waren
gegaan.
Hans van de Weerd, algemeen directeur Artsen zonder Grenzen
In de eerste 10 maanden van dit jaar hebben wij alleen in Oost-Congo
meer dan 4.600 operaties uitgevoerd, 172.000 consulten gedaan, 27.500
patiënten opgenomen in een ziekenhuis, aan 5.700 slachtoffers van
seksueel geweld zorg verleend, 7.000 cholerapatiënten genezen, 850
oorlogsgewonden geopereerd, 3.200 kinderen behandeld tegen
ondervoeding en 19.900 kinderen tegen mazelen gevaccineerd.