KAMERVRAGEN EN ANTWOORDEN
05-12-2008
Antwoord op Kamervragen over het project Apache Block II upgrade
Vraagsteller: Vaste commissie voor Defensie
Ministerie van Defensie
Postbus 20701
2500 ES Den Haag
Telefoon (070) 318 81 88
Fax (070) 318 78 88
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Plein 2
2511 CR Den Haag
Datum 1 december 2008
Ons kenmerk S2008031237
Onderwerp Reactie op verzoek 08-DEF-B-183
Hierbij bied ik u de antwoorden aan op de vragenlijst van de vaste commissie voor Defensie
over het project Apache Block II upgrade (verzoek met kenmerk 08-DEF-B-183).
DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE
drs. J.G. de Vries
Pagina 1/6
Ministerie van Defensie
Antwoorden op vragen van de vaste commissie voor Defensie over het project `Apache
Block II upgrade (VCD 08-DEF-B-183).
1.
Is het mogelijk dat u met andere landen die Apache gevechtshelikopters bezitten, een
afspraak maakt om een gezamenlijk magazijn c.q. voorraad te beheren (wat tevens een
kostenreductie zou betekenen) om zodoende niet afhankelijk te zijn van de
ondersteuning vanuit de Verenigde Staten (VS), en daarmee niet gedwongen bent om
deel te nemen aan de upgrade? In hoeverre kan Nederland hierin eigen overwegingen
maken?
De productie en reparatie van reservedelen kunnen vrijwel uitsluitend worden uitgevoerd door
Amerikaanse bedrijven. Ook bij een gezamenlijk magazijn blijft de afhankelijkheid van de
Verenigde Staten bestaan. Uit kostenoverwegingen worden de aanschaf en reparatie van
reservedelen nu al zo veel mogelijk gecombineerd met Amerikaanse orders. Hoewel het
aansluiten bij grote (gezamenlijke) orders voordeliger is, kan Nederland een zelfstandige
afweging maken, zoals dat bijvoorbeeld is gebeurd bij de eigen ontwikkeling en verwerving in
2004 - 2005 van het zelfbeschermingssysteem AMASE. Overigens staat de behoefte aan
een upgrade los van de wijze waarop de reservedelen worden beheerd. Omdat de
ondersteuning van de Block I Apache in 2015 wordt gestaakt, is een upgrade onvermijdelijk.
2.
Is het waar dat de upgrade vooral goed is voor de VS zelf, omdat er een economische
impuls ontstaat bij de fabrikant(en) in de VS, hiermee magazijnen en / of voorraad
weggewerkt wordt, of extra afname gegarandeerd wordt, en omdat alle landen met de
Apache gevechtshelikopter op hetzelfde niveau zullen zitten wat het makkelijker maakt
bij gemeenschappelijk optreden in oefen- en gevechtssituaties?
De upgrade is voor zowel Nederland als de Verenigde Staten van belang. Het ministerie van
Economische zaken zal zoals gebruikelijk compensatie bedingen. Daarmee komt de
economische impuls ook ten goede aan de Nederlandse industrie. Defensie verkrijgt met de
upgrade een aantal noodzakelijke operationele capaciteiten en stelt er de instandhouding na
2015 mee zeker. De standaardisatie leidt tot betere samenwerkingsmogelijkheden tussen
Apachegebruikers bij missies en oefeningen.
Pagina 2/6
Ministerie van Defensie
3.
Waarom kiest u voor een upgrade naar Block II en niet nu al voor de Block III
configuratie? Kent Block III hogere kosten of is deze upgrade niet van toepassing voor
de Nederlandse Apaches? Kunt u aangeven wat precies het verschil is tussen Block II
en III en kan de Kamer hierin zelf een afweging maken?
4.
Kunt u aangeven of de upgrade voorzien was bij aanschaf van de Apache
gevechtshelikopters, en dus begroot? Welke afspraken zijn destijds gemaakt met
betrekking tot behoeftestelling, noodzaak en kosten voor upgrade(s)? Kunt u
aangeven wat de specifieke behoefte is om de upgrade door te voeren naar Block II?
5.
Klopt het dat er in een kort bestek van enkele jaren twee verschillende upgrades plaats
vinden, omdat voor 2015 de Apache gevechtshelikopters een upgrade naar Block II
hebben doorgaan en vervolgens omstreeks 2020 alweer de volgende upgrade is
voorzien, namelijk die naar Block III? Vindt u dit niet overdreven en kan hierin niet
efficiënter te werk worden gegaan ook met het oog op de kosten en inzetbaarheid van
de Apache gevechtshelikopters in die periode? Hoe kunt u in dit licht bezien, dan
aangeven in uw brief dat er geen financiële gevolgen voorzien zijn?
Elk complex wapensysteem vereist tussentijdse modificatieprogramma's om de operationele
en technische instandhouding te verzekeren. De inhoud en omvang van die upgrades zijn bij
de aanschaf doorgaans niet bekend maar worden begroot zodra er een behoefte is
onderkend en er informatie beschikbaar is. Bij de aankoop van de Apaches zijn daarover
geen afspraken gemaakt. De behoefte aan de Block II upgrade is ontstaan door recente
operationele ervaringen tijdens de inzet in diverse operaties. Het gaat daarbij vooral om
capaciteiten die de bemanningen in staat stellen tijdens een missie snel een betrouwbaar
beeld van de tactische situatie te krijgen (situational awareness) en tactische informatie uit te
wisselen met andere vliegtuigen en grondeenheden. De Block II upgrade voorziet in die
behoefte. Daarnaast is de Block II upgrade nodig om de technische instandhouding na 2015
zeker te stellen.
Pagina 3/6
Ministerie van Defensie
Gelet op de voorziene levensduur van de Apache moet omstreeks 2020 een midlife update
worden uitgevoerd omdat dan enkele grote onderdelen (aandrijfassen, motoren,
tandwielkasten) en delen van het airframe moeten worden vervangen. De Block III upgrade
zal samen met enkele operationele verbeteringen, voorzien in die midlife update. Wanneer de
update vóór 2020 zou worden uitgevoerd, worden onderdelen vervangen die nog niet zijn
versleten en zou de resterende levensduur zelfs kunnen worden verkort. Dat is niet
kosteneffectief. Daarnaast zijn de kosten van een Block II upgrade aanzienlijk lager dan die
van een Block III upgrade. De defensiebegroting biedt geen ruimte voor een vervroegde
Block III upgrade omdat daar geen rekening mee is gehouden.
6.
Kunt u aangeven waarom de Nederlandse Apaches niet meer op een verantwoorde
wijze in stand kunnen worden gehouden na 2015? Is het niet zo dat er ook na die tijd
voldoende onderdelen in voorraad zijn zowel in de VS als in Nederland waardoor
onderhoud aan de Apaches gegarandeerd is?
7.
Kunt u aangeven in hoeverre Nederland wordt verplicht om de Apaches te upgraden
omdat de technische ondersteuning na 2015 door de VS wordt gestaakt?
De Nederlandse Apache kent in zijn huidige configuratie beperkingen die de operationele
effectiviteit negatief beïnvloeden. Dat geldt vooral voor de mogelijkheden om een snelle
situational awareness te krijgen en om tactische informatie uit te wisselen met andere
vliegtuigen en grondeenheden. Om deze beperkingen op te heffen is een aantal
verbeteringen noodzakelijk. De Block II upgrade voorziet daarin. Daarnaast verricht de US
Army voor Nederland tot en met 2015 een aantal instandhoudingstaken op basis van de
Amerikaanse Block I capaciteit. Dit betreft softwareonderhoud, technische ondersteuning en
activiteiten met betrekking tot de luchtwaardigheid. Vanaf 2016 zijn Block I componenten niet
meer te verkrijgen, terwijl ook de mogelijkheden om defecte onderdelen te repareren
verminderen of zelfs geheel verdwijnen.
Pagina 4/6
Ministerie van Defensie
8.
Wat verstaat u onder geen reële alternatieven met betrekking tot Foreign Military Sales
(FMS)? Welke alternatieven zijn er en kan de Kamer hierin zelf een afweging maken?
Een belangrijk deel van de upgrade betreft de software die de onderdelen integreert. Deze
software is eigendom van de Amerikaanse overheid en kan daarom alleen via FMS worden
verkregen. Eigen software laten ontwikkelen is technisch en financieel niet kosteneffectief en
brengt technische en operationele risico's met zich. Er zijn daarom geen realistische
alternatieven.
9.
Kunt u aangeven of er vanuit de VS hard gemaakt kan worden dat Nederland niet meer
toegelaten zal worden in een operatiegebied wanneer er niet zal worden overgegaan
naar de upgrade voor het Mode 5 IFF systeem?
De Navo heeft de intentie vanaf de eerste helft van het volgende decennium de huidige Mode
4 IFF te vervangen en streeft er naar vanaf 2018 volledig naar Mode 5 te zijn
overgeschakeld. Toestellen die dan niet beschikken over Mode 5 zullen niet meer worden
toegelaten tot het luchtruim boven een door de Navo gecontroleerd operatiegebied.
10.
Kunt u specificeren en aangeven op welke wijze Nederland kan profiteren wanneer er
wordt meegedaan aan de Amerikaanse order vanwege schaalvoordelen en gunstige
stuksprijzen? Welk voordeel is er precies en hoe ziet dat er uit wanneer het ministerie
van Economische Zaken compensatie zal bedwingen?
Door mee te doen aan een Amerikaanse order worden aanzienlijk grotere aantallen besteld,
wat leidt tot een lagere stuksprijs, ook voor Nederland. Nederlandse participatie laat onverlet
dat het ministerie van Economische Zaken zoals gebruikelijk compensatie zal bedingen.
Pagina 5/6
Ministerie van Defensie
11.
Waarom bent u van mening dat een gecombineerde B/C/D/DMP-fase nodig is en dat
afzonderlijke fases niets toevoegen? Is het wenselijk dat bij zulke aanbestedingen
geen goede afweging gemaakt kan worden aan de hand van een (voor)studie of
onderzoek per fase, aangezien in de loop van de tijd de situatie kan veranderen?
Gescheiden B/C/D-DMP-fases zullen in dit geval geen toegevoegde waarde hebben omdat
er slechts één product beschikbaar is. Voor zover Defensie kan overzien, zal hierin in de
toekomst niets veranderen.
12.
Kunt u aangeven waarom de investeringskosten zich bevinden in de bandbreedte 100
tot 250 miljoen euro? Waarom is de marge zo groot en wanneer is er duidelijkheid over
de werkelijke kosten? Is er sprake van mogelijk stijgende kosten, hoger dan begroot?
Zo ja, hoe wenst u dit op te vangen en liefst te voorkomen?
De bandbreedte die op dit project van toepassing is, is afgesproken met de Kamer. Bij de
voltooiing van de B/C/D-fase zullen de werkelijke kosten bekend zijn. In het project is een
reserve opgenomen die past bij de risicoverwachtingen.
Pagina 6/6
---- --
Ministerie van Defensie