PNO media
Pensioenfonds PNO Media
Kwartaalbericht derde kwartaal 2008
1 december 2008
- 1 -
1. Hoofdpunten
· De dekkingsgraad per 30 september 2008 is uitgekomen op 105,4%. Begin
2008 was deze 121,6%;
· Het rendement op beleggingen voor het derde kwartaal bedraagt -5,8%
inclusief valutaresultaat;
· De kredietcrisis heeft grote impact op de rendementen. Vooral aandelen (-
8,6%) en grondstoffen (-20,1%) zijn hard gedaald. Vastgoed (1,4%) dempte
het negatieve effect;
In het derde kwartaal van 2008 hebben de financiële markten een van de meest
turbulente periodes van de laatste decennia meegemaakt. Wat begon als een
probleem op de Amerikaanse hypothekenmarkt heeft zich verspreid tot een
wereldwijde crisis op de financiële markten. In de VS zijn banken als Lehman
Brothers, Bear Stearns en hypotheekgiganten als Freddy Mac en Fanny Mae ofwel
failliet gegaan of door overheidsinterventie gered. Ook in Europa zijn banken door de
overheid genationaliseerd, met Fortis/ABN AMRO als meest prominente voorbeeld. Om
een (bancaire) systeemcrisis te voorkomen hebben overheden van Europa en de
Verenigde Staten een reeks van vergaande maatregelen getroffen. Zo zijn er directe
kapitaalinjecties in de banken gedaan, zijn er garanties afgegeven op interbancaire
kredieten en is het depositogarantiestelsel aanzienlijk verhoogd. Dit alles om het
vertrouwen in het financiële systeem te herstellen.
2. Ontwikkeling financiële positie
3e kwartaal 2008
2008
Kapitaaldekkingsgraad op basis van marktrente (%)
Aanvang periode 116,4 121,6
30 september 2008 105,4 105,4
Ontwikkeling veroorzaakt door (%):
Rendement beleggingen -5,8 -10,9
Rendement aandelenderivaten 1,2 2,0
Rendement rentederivaten 1,2 1,0
Rendement verplichtingen -5,9 -5,5
Rendement overige -0,2 0,1
Fondsrendement -9,5 -13,3
De vertrouwenscrisis heeft grote gevolgen gehad voor de financiële positie van het
pensioenfonds. Zo is de dekkingsgraad ultimo derde kwartaal gedaald tot 105,4%. Dit
werd met name veroorzaakt door de grote daling van de beleggingsportefeuille. Het
rendement hierop was in derde kwartaal -5,8% inclusief valutaresultaat. De
verplichtingen daalden met -5,9%, wat werd veroorzaakt door een daling van de
swaprente. De voor pensioenfondsen belangrijke 30-jaars swaprente daalde in het
derde kwartaal van 4,97% naar 4,53%.
Naast de beleggingsportefeuille heeft PNO Media een uitgebreide strategische
derivatenportefeuille. De strategie van deze portefeuille is er op gericht het
neerwaarts risico te reduceren. In de huidige neergaande markten bewijzen de
- 2 -
derivatenstrategieën hun waarde. De daling van de dekkingsgraad is hierdoor minder
dan wanneer deze strategieën niet aanwezig zouden zijn. In het derde kwartaal was
het rendement op de aandelenderivaten en op de rentederivaten in totaal 2,4%.
3. Rendement beleggingen
rendement benchmark rendement benchmark
3e kwartaal 3e kwartaal ytd ytd
2008 2008
Rendementen (%)
Aandelen -8,6 -5,9 -23,8 -23,1
Vastrentende waarden 0,5 1,7 -1,5 0,5
Vastgoed 1,4 0,5 2,7 0,2
Private Equity 0,8 2,5 2,3 7,7
Infrastructuur 0,4 1,4 2,7 4,3
Grondstoffen -20,1 -19,9 4,6 5,1
Rendement voor beleggingskosten -3,1 -2,0 -9,9 -9,1
en valuta-afdekking
Rendement na beleggingskosten en -5,8 -4,6 -10,9 -9,9
valuta-afdekking
De beleggingsportefeuille van PNO Media kan zich niet onttrekken aan de
ontwikkelingen op de financiële markten. Het rendement op de beleggingsportefeuille
was over het derde kwartaal -5,8% inclusief valutaresultaat. De eerste negen
maanden van 2008 was het rendement -10,9% inclusief valutaresultaat.
De wereldwijde malaise op de beurzen zorgde ervoor dat in het derde kwartaal de
categorie aandelen een fors negatief rendement behaalde van -8,6%%. De categorie
vastrentende waarden behaalde een rendement van 0,5%. Het rendement op private
equity was 0,8% en op grondstoffen -20,1%. De categorie vastgoed behaalde een
rendement van 1,4% en infrastructuur 0,4%.
Het valutaresultaat van de dollar was sterk positief en is onderdeel van de
rendementscijfers. Vanwege het beleid om de dollar standaard af te dekken heeft dat
dit keer voor een negatieve bijdrage van 2,5% op de valutaderivaten opgeleverd wat
de appreciatie weer neutraliseert.
Risico beheermaatregelen
In het derde kwartaal heeft PNO media een aantal maatregelen genomen om de
risico's van het fonds te reduceren, zoals;
· PNO Media is volledig gestopt met het uitlenen van aandelen. In januari van dit
jaar was al eerder de beslissing genomen om niet meer gebruik te maken van
cash onderpand maar alleen nog maar van onderpand in stukken. Dit om het
inherente koersrisico dat in cash onderpand zit te vermijden. Cash onderpand
wordt namelijk door de bewaarbanken belegd in geldmarktfondsen
· PNO Media hanteert een strikt beleid om het tegenpartijrisico te reduceren. Met
alle partijen waarbij aandelen- en rentederivaten zijn afgesloten is een
- 3 -
overeenkomst van onderpand afgesloten. Dit zorgt ervoor dat bij een default
van een van de tegenpartijen er waarborgen aanwezig zijn in geval er sprake is
van positieve waarde van de derivaten voor PNO Media. In het derde kwartaal
zijn de waarborgen verder versterkt
· Net als de meeste grote beleggers heeft ook PNO Media posities in Lehman
Brothers, Merrill Lynch en AIG en in Fanny Mae en Freddy Mac die eerder al in
de problemen kwamen. Door goede spreiding over de kernmarkten aandelen,
vastrentende waarden en alternatives, en binnen deze kernmarkten naar
verschillende typen mandaten, is de impact van het specifieke risico
(debiteurenrisico) op de beleggingen van PNO Media tot op heden
verwaarloosbaar klein
· In juni is de bescherming op de rente verbeterd door het aanpassen van de
rente swaption constructie. Gevolg hiervan is dat de bescherming bij een daling
van de rente reeds bij een hoger niveau begint
· In oktober is de bescherming op de rente uitgebreid door het kopen van
renteswaps. Met deze transactie is er een bodem gelegd op de totale
verplichtingen en de vastrentende beleggingen.
yieldcurve Nederlandse staatsleningen
5,0%
4,0%
3,0%
2,0%
1,0%
0,0%
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 20 30
31 december 2007 30 juni 2008 30-sep
- 4 -
De samenstelling van de beleggingsportefeuille per 30 september 2008 luidde als
volgt (bedragen in miljoenen euro's):
marktwaarde % strategisch
30-09-2008 30-09-
2008
Samenstelling portefeuille
Aandelen 897 35 37
Vastrentende waarden 986 39 39
Vastgoed 393 15 15
Private Equity 193 8 6
Infrastructuur 18 1 1
Grondstoffen 45 2 2
2.531 100 100
Aandelenderivaten 96
Rentederivaten 21
Valutaderivaten -57
Totaal beleggingen 2.592
In het derde kwartaal van 2008 heeft het fonds de strategische samenstelling van de
beleggingsportefeuille naar categorieën gewijzigd. De categorie aandelen is verlaagd
van 39% naar 37,5%, de categorie vastrentende waarden is verlaagd van 40% naar
39% en de categorie alternatieve beleggingen is verhoogd van 21% naar 23,5%.
4. Klanten
De aantallen werkgevers en deelnemers per regeling luidden als volgt:
30-09-2008 31-12-2007
Werkgevers 371 355
waarvan in PNO 1: middelloon 60-65 185 185
pensioenregeling
PNO 2: middelloon 65 61 53
PNO 3: middelloon 65 125 117
risicoregeling
Deelnemers 15.649 15.489
waarvan in PNO 1: middelloon 60-65 11.374 11.395
pensioenregeling
PNO 2: middelloon 65 1.637 1.674
PNO 3: middelloon 65 2.638 2.420
risicoregeling
Gewezen deelnemers met premievrije rechten 13.105 12.876
Ingegane pensioenen 6.177 5.971
- 5 -
Het aantal aangesloten werkgevers heeft zich in het derde kwartaal als volgt
ontwikkeld:
3e kwartaal 2008
2008
Beginstand 368 355
Aangesloten 5 24
Deelname beëindigd 2 8
Eindstand 371 371
Het aantal actieve deelnemers heeft zich in het derde kwartaal van 2008 als volgt
ontwikkeld:
3e kwartaal 2008
2008
Beginstand 15.587 15.489
Toegetreden 791 2.534
Uitdiensttreding met premievrije rechten -659 -2.088
Beëindiging zonder aanspraken -17 -114
Pensionering -49 -153
Overlijden -4 -19
Eindstand 15.649 15.649
Het aantal gewezen deelnemers met premievrije rechten heeft zich als volgt
ontwikkeld:
3e kwartaal 2008
2008
Beginstand 12.887 12.876
Herindiensttreding -200 -548
Uitdiensttreding 659 2.088
Inkomende waardeoverdracht 302 302
Afkoop en uitgaande waardeoverdracht -506 -1.510
Pensionering -28 -83
Overlijden -9 -20
Eindstand 13.105 13.105
- 6 -
Het aantal deelnemers met een ingegaan pensioen heeft zich als volgt ontwikkeld:
3e kwartaal 2008
2008
Beginstand 6.112 5.972
Ingang ouderdomspensioen 77 236
Ingang overig pensioen 31 83
Overlijden en afloop -43 -114
Andere oorzaken 0 0
Eindstand 6.177 6.177
5. Personeel
Het personeelsbestand heeft zich in het derde kwartaal van 2008 als volgt ontwikkeld,
omgerekend naar voltijd functies:
3e kwartaal 2008
2008
Beginstand 75,9 74,7
In dienst getreden 1,7 6,6
Uit dienst getreden 1,0 4,6
Contractaanpassingen -0,3 -0,4
Eindstand 76,3 76,3
Gemeten in aantallen medewerkers is het personeelsbestand in het derde kwartaal
van 2008 gestegen van 83 naar 84 medewerkers.
6. Uitvoeringskosten
Den uitvoeringskosten zijn zowel in het 3e kwartaal als tot en met het 3e kwartaal
binnen de begroting gebleven.
7. Projecten
- Vernieuwing website PNO Media
In het 3e kwartaal is verdere uitvoering gegeven aan de vernieuwing van de
website van PNO Media;
- Uitbreiding MijnPNO
In het 3e kwartaal is gestart met de uitbreiding van MijnPNO met het UPO voor
gewezen deelnemers;
- Ontwikkeling aparte website met betrekking tot maatschappelijk verantwoord
beleggen
Ultimo het 3e kwartaal is aparte website met betrekking tot maatschappelijk
verantwoord beleggen live gegaan.
- 7 -
8. Vergaderingen
In het derde kwartaal van 2008 hebben de onderstaande vergaderingen
plaatsgevonden:
datum Orgaan onderwerp
11 juli 2008 bestuur vaststellen producentenminimumregeling en
bijbehorende instapregeling
10 september pensioencommissie adviseren over aanpassing
2008 pensioenreglementen 2009 en bespreken
auditcommissie mogelijke beleidsalternatieven
17 september toeslagverlening
2008 adviseren over kwartaalrapportages inzake
dagelijks bestuur en uitvoering, procedure offerteronde externe
directie accountant en maatregelen toename
18 september beleggingsadviesco controlactiviteiten
2008 mmissie bespreken actuele ontwikkelingen
25 september adviseren over kwartaalrapportage
2008 beleggingen tweede kwartaal en bespreken
actuele ontwikkelingen financiële markten,
dagelijks bestuur en inflationhedging, risico's private equity en
directie evaluatie strategisch beleggingsbeleid
29 september bespreken actuele ontwikkelingen
2008
De volgende plenaire bestuursvergadering is gepland op donderdag 13 november
2008.
9. Verklaring gehanteerde begrippen
benchmark
beleggingsindex waarmee het rendement van een beleggingsportefeuille wordt
vergeleken
contant maken
berekenen van de huidige waarde van toekomstige geldstromen met een rente
gebaseerd op de looptijd geldend voor elk bijbehorend toekomstig moment
FTK
Financieel Toetsingskader, samenhangend geheel van voorschriften dat DNB met
ingang van 1 januari 2007 hanteert voor het toezicht op pensioenfondsen
fondsrendement
rendement van alle bezittingen en verplichtingen van het pensioenfonds
gewezen deelnemers
deelnemers die niet langer bij Pensioenfonds PNO Media pensioenrechten opbouwen
kans op onderdekking
kans dat binnen een korte termijn, meestal een jaar, de financiële positie onder de
door de toezichthouder vastgestelde minimumgrens daalt
- 8 -
kapitaaldekkingsgraad
de financiële positie van een pensioenfonds kan worden weergegeven aan de hand
van de kapitaaldekkingsgraad. Dat getal wordt berekend door de waarde van de
beleggingen te delen door de waarde van de pensioenverplichtingen.
kapitaaldekkingsgraad op basis van marktrente
onder het FTK dient de waarde van de pensioenverplichtingen te worden berekend
door de pensioenuitkeringen contant te maken tegen de marktrente
kapitaalmarktrente
effectieve rente op tienjarige overheidsleningen
marktwaarde
waarde die bij overdracht tussen onafhankelijke partijen tot stand zou kunnen komen
private equity
beleggingen in aandelen in niet ter beurze genoteerde ondernemingen
rendement
het totaal van de directe beleggingsopbrengsten, de gerealiseerde waardemutaties en
de ongerealiseerde waardemutaties gedeeld door het gemiddeld geïnvesteerd
vermogen
renterisico
risico dat door toedoen van een wijziging van de rente een waardevermindering
optreedt
renteswap
overeenkomst om rentestromen in dezelfde valutasoort te ruilen zonder uitwisseling
van de hoofdsommen
yieldcurve
de rentestand is afhankelijk van de looptijd waarvoor deze geldt; de lijn die
rentestanden bij verschillende looptijden in een grafiek met elkaar verbindt wordt een
yieldcurve genoemd
- 9 -