Cognitive impairments in schizophrenia: social cognition and cognitive
rehabilitation from a clinical perspective
Datum: 04 december 2008
Promotie: mw. C.H.M. Pijnenborg, 14.45 uur, Academiegebouw,
Broerstraat 5, Groningen
Proefschrift: Cognitive impairments in schizophrenia: social cognition
and cognitive rehabilitation from a clinical perspective
Promotor(s): prof.dr. W. Brouwer, prof.dr. R. van den Bosch, prof.dr.
J. Evans
Faculteit: Gedrags- en Maatschappijwetenschappen
Sms-berichten belangrijk hulpmiddel voor schizofreniepatiënten
Mensen met schizofrenie hebben onder meer geheugen- en
planningsproblemen. Marieke Pijnenborg onderzocht de effectiviteit van
sms-berichten als geheugensteun voor schizofrenie-patiënten.. Daarbij
kreeg de patiënt op gezette tijden een sms-je van hun behandelaar om
hen te herinneren aan bepaalde door hen zelf gekozen doelen. Het
blijkt dat sms-berichten leidden tot een verbetering van doelgericht
gedrag in het dagelijkse leven. De deelnemers kwamen dankzij de
sms-jes hun afspraken met behandelaars beter na en kwamen tot meer
activiteiten. Het leidde echter niet tot een verbetering van het
innemen van hun medicijnen en het bijwonen van trainingen. Het
merendeel van de patiënten gaf aan het plezierig gevonden te hebben de
sms-berichten te krijgen en wilde ermee doorgaan nadat het onderzoek
was gestopt.
In het proefschrift van Marieke Pijnenborg worden twee belangrijke
onderdelen van het cognitief functioneren bij mensen met schizofrenie
belicht vanuit een klinisch perspectief. Ten eerste stoornissen in
sociale cognitie en hun relatie met beperkingen in het dagelijkse
functioneren. Ten tweede wordt bekeken in hoeverre het functioneren in
het dagelijkse leven verbeterd kan worden met behulp van een
cognitieve prothese.
In het eerste deel van het proefschrift worden de gebruikte begrippen
verklaard en wordt een overzicht gegeven van de literatuur over
cognitieve functiestoornissen bij schizofrenie.
Het tweede deel gaat over sociale cognitie bij schizofrenie. Naast een
overzicht van de literatuur op dit gebied worden twee studies
beschreven. In de eerste studie wordt aangetoond dat de herkenning van
emotionele prosodie (=emotionele toon van gesproken uiting) slechter
is bij schizofrenie en dat mensen met deze aandoeningen vooral moeite
hebben met het herkennen van negatieve gesproken emoties. De tweede
studie laat zien dat de perceptie van emoties en Theory of Mind
belangrijke voorspellers zijn van het sociaal-maatschappelijk
functioneren van mensen met schizofrenie.
In het derde deel van het proefschrift wordt een overzicht gegeven van
de literatuur over cognitieve revalidatie bij schizofrenie. Vervolgens
wordt de effectiviteit van een cognitieve prothese in de vorm van
sms-tekstberichten geëvalueerd, eerst in de vorm van een kleinschalige
pilot en vervolgens in een grotere groep. Patiënten krijgen berichten
om hen te herinneren aan door hen zelf gekozen doelen. Resultaten
laten zien dat sms-berichten leiden tot een verbetering van
doelgericht gedrag in het dagelijkse leven. Wanneer de doelen
uitgesplitst worden in categorieën blijken de berichten te leiden tot
hogere aanwezigheid op afspraken met behandelaars en meer
activiteiten, maar niet tot een verbetering van medicatie-inname en
bijwonen van trainingen.
Marieke Pijnenborg (Lochem, 1977) studeerde psychologie aan de
Rijksuniversiteit Groningen en verrichtte haar promotieonderzoek bij
het Psychosecircuit van GGZ Drenthe en de afdeling Neuropsychologie
van de RUG. Het werd gefinancierd door ZonMw (NWO), Stichting de Open
Ankh en GGZ Drenthe. Naast een parttime aanstelling bij GGZ Drenthe is
zij na haar promotieonderzoek als postdoc verder gegaan bij het
Neuroimaging Center van het UMCG, bij de groep van prof. André Aleman.
Rijksuniversiteit Groningen