Aanbieding kabinetsreactie Groenboek Kwaliteit Landbouwproducten
03 december 2008 - kamerstuk
Kamerbrief met daarin de kabinetsreactie op het Groenboek van de
Europese Commissie over de kwaliteit van landbouwproducten en
regelingen. De reactie wordt op 10 december besproken tijdens een AO.
Geachte Voorzitter,
De Europese Commissie heeft op 15 oktober 2008 het "Groenboek over de kwaliteit van
landbouwproducten: productnormen, landbouwvoorschriften en kwaliteitsregelingen"
(641-08) uitgebracht.
Hierbij treft u aan de conceptaanbiedingsbrief aan de Europese Commissie (EC) en de
antwoorden van het kabinet op de in het groenboek gestelde vragen.
Inhoud Groenboek
De hoge voedselprijzen vormen een prikkel om de productie op te voeren, maar dat mag
niet worden gebruikt als een excuus om de gehanteerde normen te verlagen. De
consumenten willen betaalbare voedingsmiddelen en waar voor hun geld. Het gaat echter
niet alleen om de prijs. De consumenten en de handelaren stellen ook andere eisen aan de
producten, waaronder de waarden en de kwaliteit. Voor de landbouwers is het een grote
uitdaging om aan die eisen te voldoen.
De markt stelt uiteenlopende en ook steeds meer en hogere eisen. In de Europese Unie
(EU) gaat het daarbij vooral om de hygiëne en de voedselveiligheid (eisen waarover niet te
onderhandelen valt), de gezondheid, de voedingswaarde en maatschappelijke eisen. De
consumenten zelf hebben ook steeds meer aandacht voor de invloed van de landbouw als
het gaat om duurzaamheid, klimaatverandering, voedselzekerheid en ontwikkeling,
biodiversiteit, dierenwelzijn en waterschaarste. Als grootste grondgebruiker speelt de
landbouw een essentiële rol in de ruimtelijke ontwikkeling van regio's, landschappen en
ecologisch waardevolle gebieden. Tenslotte, maar niet in de laatste plaats, zijn er in veel
delen van de wereld consumenten met een stijgend besteedbaar inkomen die bij
voedingsmiddelen prijs stellen op smaak, traditie en authenticiteit en die verlangen dat
strengere normen worden toegepast op het gebied van dierenwelzijn.
Voor de landbouwers in de EU ligt hier een echte kans. In plaats van die eisen als een last
te beschouwen, moeten zij die eisen in hun voordeel ombuigen door te leveren wat de
consument wil, en door hun producten op de markt duidelijk van die van anderen te
onderscheiden om zo hogere prijzen te maken.
Het landbouwbeleid van de EU moet de landbouwers steunen bij hun inspanningen om
als winnaar uit de kwaliteitscompetitie te komen. De EU poogt dit reeds te bereiken door
haar regelgeving, en wel in hoofdzaak door maatregelen van tweeërlei aard: de basismaatregelen
en additionele kwaliteitsmaatregelen.
In deze context heeft de Commissie besloten een groenboek te publiceren. Een groenboek
is hét instrument van de Commissie om een consultatie te organiseren om alle organisaties
en burgers die geïnteresseerd zijn in de kwaliteit van landbouwproducten, de
gelegenheid te bieden hun mening over een bepaald onderwerp te geven. De Commissie
is daarom breed geïnteresseerd in reacties van boeren, voedselproducenten, NGO's,
verwerkende bedrijven, de detailhandel, distributeurs, handelaren, consumenten en
publiekrechtelijke organisaties.
Het groenboek bestaat uit drie onderdelen. Deel I heeft betrekking op de basisvoorschriften
voor de landbouw en de door de EU gesteunde handelsnormen voor
producten, met inbegrip van die waarbij specifieke kwaliteitsklassen voor producten zijn
vastgesteld. In deel II gaat de Commissie in op de bestaande kwaliteitsregelingen, waarbij
het gaat om de geografische aanduidingen, de producten die zijn erkend als "gegarandeerde
traditionele specialiteit (GTS)", specifieke producten uit de ultraperifere gebieden
en het functioneren van de eengemaakte markt in het geval van producten van de
biologische landbouw. Als laatste heeft deel III betrekking op de certificeringsregelingen,
hoofdzakelijk in de privésector, die de producenten helpen om de kopers/consumenten
voor te lichten over hun product.
Naar verwachting zal de Commissie in mei 2009 komen met een document met beleidsopties,
dat vervolgens via een officiële mededeling aan de Raad en het Europees
Parlement zal worden aangeboden.
Hoofdlijnen kabinetsreactie
Tijdens de Landbouw- en Visserijraad van oktober 2008 heb ik de commissaris,
mevrouw Fischer Boel, gefeliciteerd met het groenboek. Door aandacht te vragen voor
(het waarborgen van) kwaliteit kiest de EC met het groenboek mijns inziens in principe de
juiste strategie om de positie van kwaliteitslandbouw in de toenemende mondiale
concurrentiestrijd te versterken.
De verwachtingen van de consument over de kwaliteit van ons voedsel krijgen daarmee
een centrale plaats, hetgeen goed aansluit bij mijn nog te verschijnen nota over voedsel.
Het groenboek is sterk gericht op informatievoorziening via etikettering en certificering.
Dit is een van de manieren waarop de consument noodzakelijke basisinformatie over
voedsel gegeven kan worden. De Nederlandse overheid vindt het belangrijk dat de
consument weet wat hij eet en bewust de keuze voor gezond en duurzaam voedsel kan
maken.
Voor Nederland bestaat voedselkwaliteit echter uit meer dan handelsnormen en naamsbescherming.
Nederland vindt het belangrijk dat de productie van voedsel verder verduurzaamt
en gezonder wordt. In 2050 zal de wereld zo'n 9,5 miljard consumenten tellen.
Datum Kenmerk Paraaf: Vervolgblad
3 december 2008 VD. 2008/2478 3
Er ligt dus een enorme uitdaging om te komen tot voedselproductie die niet alleen
voldoende is en voor ieder toegankelijk, maar die bovenal ook van hoge kwaliteit is.
Daarom zet Nederland in op het stimuleren van een duurzaam en gezond voedselaanbod,
dat onder meer geproduceerd wordt met respect voor de mens, het dier en het milieu. Dit
kan alleen door verduurzaming, ook van de consumptie. Het vraagt om een ketenaanpak,
waarbij producenten, verwerkers, handelaren/verkopers en overheid de handen ineen
slaan om de consument te stimuleren deze producten te kopen. Alle partijen in de keten
hebben een eigen verantwoordelijkheid.
Belangrijk in het groenboek is de afweging van de rol van de overheid en die van private
partijen, met name bij certificering.
Ik zet in op een betere borging van de kwaliteit van landbouwproducten, zonder dat dit
gepaard gaat met substantiële extra kosten of lasten. In dat opzicht zie ik veel in private
certificeringsystemen. Ook moet de zogenaamde herkomstaanduiding niet leiden tot
onevenredige verhoging van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven, door onder
andere extra inspecties.
Ik hoop dat de consultaties over het groenboek ook in deze richting zullen wijzen.
Ik ben verheugd dat met het groenboek in Europa de aftrap is gegeven voor het zoeken
naar nieuwe wegen om de kwaliteit van ons voedsel te waarborgen.
DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN
VOEDSELKWALITEIT,
G. Verburg
NEDERLANDSE REACTIE OP HET
"GROENBOEK OVER DE KWALITEIT VAN LANDBOUWPRODUCTEN:
PRODUCTNORMEN, LANDBOUWVOORSCHRIFTEN EN KWALITEITSREGELINGEN"
November 2008
2
Europese Commissie
Directoraat-Generaal Landbouw en Plattelandsontwikkeling
Geachte Commissie,
Onderstaand treft u aan de reactie van het Nederlandse kabinet met betrekking tot het
"Groenboek over de kwaliteit van landbouwproducten: productnormen,
landbouwvoorschriften en kwaliteitsregelingen".
Nederlands standpunt en aanpak
Nederland steunt het initiatief van de Europese Commissie tot het opstellen van dit
Groenboek. Door te focussen op (waarborging van) kwaliteit kiest de Europese Commissie
ons inziens in principe tevens de goede strategie voor een versterkte positionering van
kwaliteitslandbouw in de toenemende mondiale concurrentiestrijd. De verwachtingen van de
consument over de kwaliteit van ons voedsel krijgt daarmee een centrale plaats, hetgeen
goed aansluit bij de Nederlandse nota over voedselkwaliteit die begin 2009 zal worden
afgerond.
Het Groenboek is sterk gericht op informatievoorziening via etikettering en certificering.
Informatievoorziening is belangrijk voor de consument om een bewuste keuze te kunnen
maken voor gezond en duurzaam voedsel. De Nederlandse overheid vindt het belangrijk dat
de consument weet wat hij eet en bewust de keuze voor gezond en duurzaam kan maken.
Met dit Groenboek wordt in Europa de aftrap gegeven voor het zoeken naar nieuwe wegen
om de kwaliteit van voedsel te waarborgen. Dit juicht de Nederlandse overheid toe.
Voor Nederland bestaat voedselkwaliteit echter uit meer dan handelsnormen en
naamsbescherming. Nederland vindt het belangrijk dat de productie van voedsel verder
verduurzaamt en gezonder wordt. In 2050 zal de wereld zo'n 9,5 miljard consumenten
hebben. Er ligt dus een enorme uitdaging om te komen tot voedselproductie die niet alleen
voldoende is en voor ieder toegankelijk maar die bovenal ook van hoge kwaliteit is. Daarom
zet Nederland in op het stimuleren van een duurzaam en gezond voedselaanbod, dat onder
meer geproduceerd is met respect voor mens, dier en milieu. Dit kan alleen door
verduurzaming, ook van de consumptie. Het vraagt om een ketenaanpak, waarbij
producenten, verwerkers, handelaren/verkopers en overheid, de handen ineen slaan om de
consument te stimuleren deze producten te kopen. Alle partijen in de keten hebben een
eigen verantwoordelijkheid. Een logo of ander uiterlijk kenmerk kan hierbij behulpzaam zijn,
3
waarbij de consument erop moet kunnen vertrouwen dat het gekozen product met een
bepaald logo ook werkelijk een meerwaarde heeft ten opzichte van een basisproduct dat
voldoet aan de minimumeisen. Tegelijkertijd is er al een woud aan keurmerken en is het nu
al zo dat consumenten vaak niet weten hoe de verschillende logo's van elkaar te
onderscheiden. De Nederlandse overheid is in overleg met marktpartijen om een goede weg
hierin te vinden.
Mogelijk dat inzet op EU-niveau behulpzaam kan zijn om de Europese Voedselkwaliteit te
verbeteren en daarmee een bijdrage kan leveren aan het mondiale duurzaamheid- en
gezondheidsvraagstuk.
Nederland hecht veel waarde aan internationale harmonisatie van beleid, omdat deze breder
kan bijdragen aan betere condities voor de bescherming van de consument en de
internationale agrarische handel. Het is hierbij van belang dat kwaliteitsaspecten die te
maken hebben met productieomstandigheden en duurzaam gebruik van grondstoffen
meegenomen worden.
Op EU niveau zijn bijvoorbeeld reeds kwaliteitscriteria ontwikkeld voor producten van de
biologische landbouw en producten met beschermde geografische aanduiding. Ook worden
privaatrechtelijk al andere producten ontwikkeld met één of meerdere kwaliteitsaspecten die
een stap in de verduurzaming zijn van landbouwproducten. Een relevante stap in het
verduurzamen van de keten kan ook gezet worden door dit te koppelen aan de herziening
van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). De landbouwproductie zal immers ook
op het niveau van het individuele primaire agrarische bedrijf verder moeten verduurzamen,
middels een soort van totale bedrijfsaanpak.
Tot slot
Bijgevoegd zijn de antwoorden van Nederland op de specifieke vragen van de Commissie in
het Groenboek.
Uiteraard is het natuurlijk zo dat overheid en private partijen hun eigen, verschillende rollen
hebben. Ketenpartijen hebben hun eigen verantwoordelijkheid in het borgen van
kwaliteitsaspecten. De kwaliteit van de wijze waarop ze deze eigen verantwoordelijkheid
waarmaken, beïnvloedt het vertrouwen van de overheid hierin. De overheid kan haar toezicht
op controles op ondernemingen hier nader op afstemmen en daarmee lasten voor het
bedrijfsleven beperken.
4
De Nederlandse overheid heeft ook boeren, voedselproducenten, NGO's, verwerkende
bedrijven, de detailhandel, distributeurs, handelaren, consumenten en publiekrechtelijke
organisaties geconsulteerd. Sommige van deze partijen hebben aangegeven ook nog
separate, eigen reacties aan de Commissie op het Groenboek te zullen geven.
We gaan er vanuit dat de Nederlandse reactie een goede inbreng vormt voor de
aankomende Commissiemededeling met beleidsopties ten aanzien van kwaliteitsaspecten
agrarische producten, waaraan wij wederom graag een actieve bijdrage willen leveren.
5
Reactie Nederland op de vragen aan de Europese Commissie in het "Groenboek over
de kwaliteit van landbouwproducten: productnormen, landbouwvoorschriften en
kwaliteitsregelingen".
1
Hoe zou meer bekendheid kunnen worden gegeven aan de door de landbouwers nageleefde
voorschriften en normen die verder gaan dan de hygiëne en veiligheid van de producten?
Dit zou kunnen door middel van informatie- en promotieactiviteiten met informatie over de
betreffende voorschriften en normen. Koppeling van dergelijke informatie aan een
herkenningsteken, of andere aanduiding (symbool, logo, herkomstbenaming), bij de
producten die aan betreffende voorschriften en normen onderworpen zijn, kan hierbij
behulpzaam zijn.
Ook de benutting van meer moderne communicatiemiddelen en samenwerkingsverbanden
met ketenpartijen, zouden een rol kunnen spelen bij een betere informatievoorziening en het
realiseren van meer bekendheid, niet alleen met betrekking tot nutritionele waarden en
voedselveiligheid, maar ook met betrekking tot duurzaamheidsaspecten.
Wat zouden de voor- en nadelen zijn van:
- nieuwe EU-regelgeving tot invoering van één of meer symbolen of logo's om aan te
geven dat ook aan andere landbouwvoorschriften van de EU is voldaan dan die
welke betrekking hebben op hygiëne en veiligheid? Zou een dergelijke
kwaliteitsregeling van de EU ook moeten kunnen worden gebruikt voor producten die
niet uit de EU komen, maar die wel voldoen aan de productie-eisen van de EU?
Invoering van één of meer symbolen of logo's om aan te geven dat (bepaalde) op de EUmarkt
zijnde producten niet alleen onderworpen zijn aan hygiëne- en veiligheidseisen, maar
ook aan productie-eisen voor wat betreft andere kwaliteitsaspecten, zoals
milieu(vriendelijkheid), dierenwelzijn/diervriendelijkheid en/of andere (voedsel-)waarden, kan
in beginsel bijdragen aan de bewustwording en de verbetering van keuzemogelijkheden. Zo
kan bijvoorbeeld verduidelijkt worden dat bepaalde producten, geproduceerd in bepaalde
derde landen, niet geproduceerd worden onder de voorwaarden die in de EU gesteld worden
(aan productiewijzen). Hiermee wordt ingespeeld op de veranderende verwachtingen van de
consumenten met betrekking tot meer transparante informatie over productiewijzen van
6
voedsel en de eisen die er aangesteld worden. Deze gedachte staat ook centraal in de
conceptverordening "Verstrekking voedselinformatie aan de consument" (COM2008 (40)).
Nadelen van EU-regelgeving met symbolen of logo's die louter productie volgens de
minimum-EU-vereisten zou dekken, zouden de volgende kunnen zijn:
- het onderscheidend vermogen van dergelijke symbolen en logo's wordt beperkt,
indien het overgrote aandeel van het aanbod op de markt aan de EUproductievoorwaarden
voldoet. Het is bijvoorbeeld niet zo dat importproducten uit
derde landen per definitie niet aan de milieu- en dierenwelzijnseisen die bij productie
in de EU gelden, kunnen voldoen. Waarschijnlijk kan een EU-logo (gelet op de WTOregels)
niet aan producten uit derde landen onthouden worden, wanneer bij de
productie aan de EU-voorschriften is voldaan;
- een symbool of logo dat indiceert dat aan de EU-eisen voor agrarische productie
wordt voldaan, kan consumenten de indruk geven dat betreffende producten aan een
(extra) hoog niveau aan b.v. milieu- en diervriendelijkheid voldoen, terwijl diverse EUproductievoorwaarden
- zoals b.v. welzijnseisen voor vleeskuikens - slechts
minimumvereisten betreffen.
Nederland is geen voorstander van het invoeren van symbolen of logo's voor producten die
louter voldoen aan basisvoorschriften. Wil een dergelijk symbool of logo werkelijk iets
voorstellen, dan moet er sprake zijn van een betekenisvol basisniveau in de EU dat
onderscheidend genoeg is van een niveau dat in landen buiten de EU geldt. Symbolen of
logo's voor producten, geproduceerd volgens extra stringente voorschriften (substantieel
strenger dan de wettelijke EU-minimumvereisten) lijken dan zinvoller. De vraag is alleen hoe
dit op een goede wijze kan worden gerealiseerd. Nederland wil dat er mechanismen komen
die consumenten stimuleren duurzamere producten te gaan consumeren, bijvoorbeeld door
te kiezen voor producten, geproduceerd volgens verdergaande, zgn. 'bovenwettelijke' eisen.
Er bestaan reeds vele symbolen en logo's, waardoor afnemers/consumenten overstelpt
dreigen te raken.Veel van deze symbolen zijn privaatrechtelijk, waarop de overheid tot nu toe
weinig invloed heeft. Recent onderzoek lijkt te wijzen op overbelasting van consumenten op
het gebied van 'keuzevrijheid'. Een groot deel van de consumenten wil liever dat de overheid
er 'gewoon' voor zorgt dat er duurzame producten in de schappen liggen.
7
Nederland zou graag in EU-verband willen bezien wat er gedaan zou kunnen worden om het
woud aan logo's te beperken. Nederland wil daarom graag met de Europese Commissie
verkennen hoe om moet worden gegaan met het dilemma tussen keurmerken en het woud
aan logo's enerzijds en de informatiebehoefte van consumenten en de groei in duurzame
productie anderzijds.
Nederland pleit om in dit kader ook de Europese discussie over een communautair systeem
van milieukeuren te betrekken.
Als er overigens een kwaliteitsregeling met bijbehorend symbool/logo zou komen voor
producten die voldoen aan de basisvoorschriften, of juist verder gaan dan de voorschriften,
zal dit symbool/logo met het oog op het non-discriminatie voorschrift in principe ook
beschikbaar moeten zijn voor producten uit derde landen. Dit roept de vraag op hoe om te
gaan met controle op het juist gebruik van het symbool of logo voor producten die uit derde
landen komen.
- de verplichte vermelding van de plaats van productie van de primaire producten
(EU/andere oorsprong dan de EU)?
Dit kan mogelijk bijdragen aan de bewustwording van de consumenten over de
herkomst/oorsprong van een product (of ingrediënt) en leiden tot een wat betere
mogelijkheid voor consumenten om te kiezen voor een product uit de EU, in plaats van uit
een derde land, om daarmee bijvoorbeeld te trachten grotere transportstromen (milieuoverweging,
dierenwelzijnsoverweging) te voorkómen en/of de EU-economie te steunen in
plaats van de concurrentie in derde landen.
Een onderscheid in productieplaats-aanduiding, beperkt tot 'EU' respectievelijk 'andere
oorsprong dan de EU', lijkt overigens wel erg beperkt en summier. Consumenten kunnen
uitgebreidere, gedifferentieerdere behoefte aan herkomst-/oorsprongsaanduiding hebben,
om hen moverende redenen, bijvoorbeeld bijdragen aan milieubescherming (beperking
transportstromen, minder gebruik gewasbeschermingsmiddelen), aan dierenbescherming
(beperking transportstromen, kiezen voor herkomst uit landen met hogere ethische waarden
en normen over de omgang met dieren).
8
Vraagpunt is echter of de consument behoefte heeft aan vermelding van de plaats van
productie en of dit niet zal leiden tot onnodige regelgeving. Zoals eerder vermeld, lijkt recent
onderzoek te wijzen op overbelasting van consumenten op het gebied van 'keuze-informatie'.
Bovendien zijn er aanwijzingen dat consumenten vermeldingen inzake 'land van herkomst'
niet of nauwelijks gebruiken bij hun aankoopbeslissingen, of er onjuiste associaties bij
hebben, zoals 'veiliger bij herkomst uit EU of land X dan bij herkomst uit andere landen'.
Daarnaast richt de vraagstelling van de Commissie zich in eerste instantie op de herkomst
van prímaire producten. Voor een aantal primaire producten bestaat reeds een verplichte
aanduiding van het land van herkomst, bijvoorbeeld voor rundvlees, vooral voor het
vergroten van transparantie op de markt en het herstellen van het vertrouwen na de BSEcrisis.
Bij samengestelde producten ligt de situatie aanzienlijk complexer: deze bestaan vaak
uit een uitgebreid scala van ingrediënten, van verschillende herkomsten. Eventuele
orsprongs-/herkomstaanduidingen bij samengestelde producten zouden tot gecompliceerde
dataverzamelingen leiden, waarbij het geheel aan herkomstgegevens niet erg informatief
meer is. Bovendien zouden voor producenten van samengestelde producten grote toenames
in administratieve lasten gaan optreden, alsmede grote risico's op fouten in
informatieverstrekking.
De huidige EU-regelgeving voedseletikettering stelt dat het vermelden van het land van
oorsprong verplicht is, als weglaten van het land van oorsprong tot misleiding leidt, tenzij het
voor bepaalde categorieën producten elders is geregeld (zoals bij rundvlees). Nederland
heeft tot nu toe deze lijn ondersteund, ook bij de lopende onderhandelingen over de
herziening van de algemene etiketteringsrichtlijn,
Nederland blijft daarom vasthouden aan het principe 'vrijwillige oorsprongsaanduiding, doch
verplicht indien weglaten tot misleiding leidt'.
Er kunnen overigens óók (administratieve en financiële) lasten aan oorsprongs-
/herkomstaanduidingen voor prímaire producten kleven en de aan handhaving daarop,
waarbij kritisch bezien moet worden of deze niet via vereenvoudiging van (bestaande)
regelgeving verminderd kunnen worden.
9
2
Wat betekent het voor de consumenten, de handelaren en de producenten als de naam ter
aanduiding van de identiteit van het product wordt vastgesteld in de handelsnorm van de
EU? Wat zijn de voor- en de nadelen?
Moet de detailverkoop worden toegestaan van producten die wel aan de hygiënische en de
veiligheidsvoorschriften voldoen, maar er niet goed genoeg uitzien of vergelijkbare
tekortkomingen vertonen waardoor zij toch niet aan de handelsnorm voldoen? Zo ja, moet
dan over dergelijke producten specifieke informatie worden verstrekt aan de consument?
Zouden de verplichte indelingen naar kwaliteit en grootte facultatief kunnen worden gemaakt
door te werken met "facultatieve gereserveerde vermeldingen")?
Voor de handelaren en de producenten kunnen internationale productdefinities bijdragen aan
transparantie op de markt en worden gebruikt in contractafspraken. Deze productdefinities
moeten productinnovaties en marketingconcepten echter niet blokkeren. Indien er sprake is
van misleiding van de consument door misbruik, kan vanuit de overheid worden ingegrepen.
Nederland is altijd een voorstander geweest van het afschaffen van handelsnormen gericht
op uiterlijke kenmerken, met name in de sector groenten en fruit. Een van de speerpunten
van Nederland is om handelsbelemmeringen gericht op kwaliteit te verminderen of af te
schaffen. De consument kan prima zelf bepalen of hij een product wil kopen en hoeveel hij
voor de geleverde kwaliteit wil betalen.
Het onderscheiden van verschillende klassen in de sector groenten en fruit kan interessant
zijn voor de sector, om onderling kwaliteit vast te stellen en bijbehorende prijzen te vragen,
maar is minder voor de consument van belang. Voor producten als zuivel en olijfolie geldt dat
op de verpakking te zien moet zijn wat voor product het is, om te voorkomen dat de
consument wordt misleid.
Voor producten van de pluimveesector, pluimveevlees en eieren geldt dat ze moeten
voldoen aan onder andere dierenwelzijnseisen, die aan de EU-producenten gesteld worden.
In relatie hiermee worden bijvoorbeeld tafeleieren in verschillende categorieën qua
huisvesting ingedeeld en op basis hiervan met een onderscheidende cijfercode gestempeld.
Hier kan een conclusie voor het niveau van dierenwelzijn aan worden verbonden. Hier staan
we als Nederland achter. Voor eieren is Nederland bijvoorbeeld voorstander van het
onderzoeken op EU-niveau van de mogelijkheden tot uitbreiding van dergelijke
etiketteringsvoorschriften naar zgn. (industriële) 'eiproducten'.
10
3
In hoeverre is het nodig om definities voor "facultatieve gereserveerde vermeldingen" op EUniveau
in handelsnormen vast te stellen?
Moet de EU definities vaststellen voor algemene gereserveerde omschrijvingen die
landbouwmethoden in bepaalde sectoren betreffen, zoals "product uit de bergen",
"boerenrecept" en "lage koolstofuitstoot"?
Er moet voor worden gewaakt dat er te veel definities en vermeldingen komen, de
consument ziet dan door de bomen het bos niet meer. Belangrijkste is onzes inziens, dat het
verbod op misleiding in acht wordt genomen en gehandhaafd wordt. Nieuwe definities en
vermeldingen kunnen tot extra administratieve en controlelasten leiden. Het vaststellen van
EU-definities is eventueel noodzakelijk als er bij het ontbreken ervan daadwerkelijk
consumentenmisleiding op gaat treden.
4
In hoeverre kunnen de opstelling en toepassing van en de controle inzake handelsnormen
(of delen daarvan) worden overgelaten aan zelfregulering?
Als voor handelsnormen (of delen daarvan) EU-regelgeving blijft gelden, wat zouden dan,
ook uit het oogpunt van de administratieve lasten, de voor- en nadelen zijn van:
- het gebruik van mederegulering?
- verwijzing naar internationale normen?
- het behoud van de huidige wetgevende aanpak (waarbij de wezenlijke inhoud echter zo
veel mogelijk zou worden vereenvoudigd)?
Private normen op het gebied van productkwaliteit - maar niet voedselveiligheid- kunnen
worden overgelaten aan zelfregulering. De handhaving is wat ons betreft een puur private
aangelegenheid. Alleen als er sprake is van misleiding van de consument is ingrijpen vanuit
de overheid noodzakelijk.
Nederland pleit voor het volledig afschaffen van de handelsnormen gericht op uiterlijke
kenmerken, in ieder geval in de groenten en fruitsector. Indien dit niet haalbaar is, dan moet
worden voorkomen dat de EU-regelgeving zo ruim wordt, dat er een verschil tussen lidstaten
ontstaat in interpretatie. Het moet niet zo zijn dat individuele lidstaten andere internationale
11
(mondiale) regels/normen verplicht gaan stellen, om de ruimere EU-regelgeving aan te
scherpen. Dit belemmert de handel binnen de EU.
5
Moeten sommige aspecten van de bepalingen die de rechten van de gebruikers van een
geografische aanduiding en van andere (potentiële) gebruikers van de betrokken naam
regelen, worden verduidelijkt of aangepast?
Welke criteria moeten worden gehanteerd om uit te maken of een naam een soortnaam is?
Moeten in de regeling inzake geografische aanduidingen wijzigingen worden aangebracht
ten aanzien van:
- de draagwijdte van de bescherming?
- de handhaving van de bescherming?
- de landbouwproducten en voedingsmiddelen waarop de regeling betrekking heeft?
Dient het gebruik van alternatieve instrumenten, zoals de bescherming van handelsmerken,
actiever te worden bevorderd?
In Nederland wordt veel gebruik gemaakt van merkenrechtelijke bescherming van
(landbouw)producten. Nederland heeft een positieve grondhouding ten aanzien van
coëxistentie tussen bestaande handelsmerken en beschermde geografische
oorsprongsbenamingen of -aanduidingen. Voor Nederland is het van belang dat de rechten
van gebruikers van een (eerder gedeponeerd) handelsmerk worden gewaarborgd. In dit
kader kan het ook interessant zijn om het gebruik van alternatieve instrumenten, zoals
handelsmerken, actiever te bevorderen. Zeker omdat Nederland de ervaring heeft dat de
relatie tussen een bestaand handelsmerk en een later verkregen bescherming van een
geografische aanduiding, bij nationale rechters nog wel eens tot onduidelijke situaties
kunnen leiden.
Nederland staat positief tegenover het idee om van gedachten te wisselen over de criteria
voor een soortnaam.
12
Er ligt een heel publiekrechtelijk handhavingssysteem achter de Europese erkenningen.
Instanties zoals het COKZ en de VWA controleren voor de Nederlandse producten of deze
voldoen aan de vereisten van het in Brussel neergelegde productdossier. Alleen dan mogen
deze producten de geregistreerde benaming en het betreffende EU-logo voeren. Er gaan
stemmen op om een actiever controle- en handhavingsbeleid te voeren voor buitenlandse
producten die in een andere lidstaat worden verhandeld.. Gezien de enorme hoeveelheid
beschermde benamingen en aanduidingen en gelet op het internationale karakter van de
Nederlandse levensmiddelenhandel, moet voorkomen worden dat dit tot een onevenredige
belasting van het uitvoeringsapparaat leidt.
6
Moeten extra criteria worden ingevoerd om de mogelijkheden voor de indiening van
aanvragen voor geografische aanduidingen te beperken? Is het met name noodzakelijk de
criteria voor beschermde geografische aanduidingen, die verschillen van die voor
beschermde oorsprongsbenamingen, aan te scherpen om meer nadruk te leggen op het
verband tussen het product en het geografische gebied?
Moeten specifieke duurzaamheids- en andere criteria worden opgenomen in het
productdossier, ongeacht of die criteria wel of niet intrinsiek verbonden zijn met de
oorsprong? Wat zouden de voor- en nadelen daarvan zijn?
Nederland ervaart het, met name vanwege de ingewikkelde en tijdrovende procedures, als
lastig om een beschermde geografische aanduiding of oorsprongsbenaming te krijgen. Door
extra criteria wordt het nòg lastiger om een Europese bescherming te krijgen. Ook heeft het
gevolgen voor de controles en de beschikbaarheid van grondstoffen. Dit kan voor
Nederlandse exporteurs belemmerend werken. Met het aanscherpen van de criteria voor
een BGA (Beschermde Geografische Aanduiding) zou het onderscheid tussen een BOB
(Beschermde OorsprongsBenaming) en BGA minder scherp zijn.
13
7
Wat voor problemen ondervinden gebruikers van geografische aanduidingen bij hun
pogingen te zorgen voor bescherming van die aanduidingen in landen buiten de EU?
Wat zou voor de EU de meest doeltreffende manier zijn om geografische aanduidingen in
landen buiten de EU beschermd te krijgen?
Voor Nederland is dit, m.u.v. Gouda Holland en Edam Holland (maar deze kazen hebben
nog geen Europese bescherming) geen probleem. De Nederlandse erkende producten
worden niet of nauwelijks geëxporteerd. Wel worden Gouda en Edam op grote schaal
gemaakt in het buitenland. Dit is echter toegestaan. Als Gouda Holland en Edam Holland
een Europese erkenning krijgen is het in ieder geval binnen de EU mogelijk om op te treden
tegen het gebruik van de namen Gouda en Edam, als daarbij de suggestie wordt gewekt dat
de herkomst Nederland is. Voor de sector is het van belang om ook buiten de EU van de
bescherming te kunnen profiteren.
8
Zijn er problemen gerezen door de vermelding dat in door verwerking/bereiding verkregen
voedingsmiddelen BGA/BOB-ingrediënten zijn gebruikt?
In Nederland zijn geen problemen gerezen door vermelding dat in door verwerking/bereiding
verkregen voedingsmiddelen BGA/BOB-ingrediënten zijn gebruikt. De Nederlandse industrie
ziet dit als onderdeel van de ingrediëntendeclaratie en is geen voorstander van verdere
regelgeving.
9
Wat zijn de voor- en de nadelen van vermelding van de oorsprong van de grondstoffen in
gevallen waarin deze van elders afkomstig zijn dan de plaats waarop de geografische
aanduiding betrekking heeft?
Bij de behandeling van deze vraag moet afstemming worden gezocht met de nieuwe
etiketterings/voedselinformatieverordening. De vraag is of de consument behoefte heeft aan
14
een dergelijke grondstoffenvermelding en er niet onnodige regelgeving wordt gemaakt.
Nederland betwijfelt of dit tot meer eerlijkheid en transparantie in de handel leidt en vraagt
zich af of dit in verhouding staat tot de extra administratieve lastendruk. Het algemene
principe vanuit de EU-regelgeving voedseletikettering/-informatie van 'géén verplichte
oorsprongsvermelding, tenzij dat zou leiden tot misleiding', zou ons inziens een goed
uitgangspunt kunnen zijn.
10
Moeten de drie EU-regelingen voor de bescherming van geografische aanduidingen worden
vereenvoudigd en geharmoniseerd en, zo ja, in hoeverre? Of moeten zij integendeel verder
als afzonderlijke registratie-instrumenten worden ontwikkeld?
Vereenvoudiging van de verordeningen voor de bescherming van landbouwproducten is in
het algemeen toe te juichen. De procedures duren momenteel te lang en zijn te omslachtig.
Het is echter te vroeg om de voor- of nadelen van harmonisering van de drie verordeningen
te beoordelen. Immers, de herziening van de verordeningen voor wijn en gedistilleerde
dranken zijn pas zeer recent afgerond en het systeem van geografische aanduidingen moet
in deze sectoren nog zijn beslag krijgen. Zo is de uitvoeringsverordening inzake geografische
aanduidingen voor wijn nog niet gereed.
11
Is er, gezien het feit dat maar weinig gebruik wordt gemaakt van de GTS-regeling, een
betere manier om het eigene van traditionele specialiteiten onder de aandacht te brengen en
de verkoop ervan te bevorderen?
Nederland heeft slechts één GTS-erkenning, namelijk Boerenkaas. De meeste GTSerkenningen
hebben als doel vast te leggen wat het eigene van het traditionele product is en
niet de naam ervan te beschermen. Dit geldt nadrukkelijk niet voor Boerenkaas. De naam
Boerenkaas is geregistreerd op exclusieve basis, wat betekent dat deze naam alleen nog
mag worden gebruikt om het overeenkomstig het in Brussel neergelegde productdossier
geproduceerde product aan te duiden. Nederland kan het initiatief ondersteunen om te kijken
naar een betere manier om het eigene van traditionele specialiteiten onder de aandacht te
brengen en de verkoop ervan te bevorderen.
15
12
Wat zijn de factoren die wellicht de ontwikkeling van één enkele EU-markt voor biologische
producten afremmen? Hoe kan ervoor worden gezorgd dat de eengemaakte EU-markt voor
biologische producten beter functioneert?
Er bestaan in de EU vele private labels voor biologische producten, die vaak aangeven
verder te gaan dan de EU-regelgeving. Consumenten ter plaatse geven vaak de voorkeur
aan zo'n label, omdat het bekend is en ook sterk nationaal gepromoot wordt. Dit kan mogelijk
belemmerend werken op de toegang van producten die aan de EU-regelgeving voldoen en
aan eventueel aanvullende eisen, maar die het betreffende private label dragen.
Het feit dat het EU-logo verplicht wordt per 1 januari 2009 voor biologische producten uit de
EU, beschouwt Nederland als een grote stap in het beter kunnen functioneren van de interne
markt. Het is nog te vroeg om te beoordelen of er nog meer nodig zou zijn.
Nederland vindt wel dat claims van private labels moeten kunnen aantonen dat verder wordt
gegaan dan EU-regelgeving; het mag geen loze bewering zijn. Dit bevordert transparantie in
de keten en voorkomt consumentenmisleiding.
13
In hoeverre heeft het gebruik van de logo's voor producten uit de ultraperifere gebieden van
de EU de bekendheid met producten uit die gebieden vergroot?
Hoe moeten de betrokken initiatieven verder worden ontwikkeld om te bereiken dat de
landbouw van de ultraperifere gebieden grotere hoeveelheden kwaliteitsproducten kan
leveren?
Nederland is geïnteresseerd naar de visies van andere lidstaten in deze.
16
14
Zijn er urgente problemen die niet afdoende worden aangepakt door de bestaande
regelingen en afspraken en die een sterk argument vormen voor een regeling op EU-niveau?
Moet de Commissie in bepaalde gevallen een dwingende regeling overwegen, bijvoorbeeld
als het om een juridisch en wetenschappelijk ingewikkeld onderwerp gaat of als zo'n regeling
nodig is om de consument te overtuigen?
Zo ja, hoe kunnen de administratieve lasten voor belanghebbenden en overheden dan zo
licht mogelijk worden gehouden?
Gezondheid, milieubelasting, dierenwelzijn, eerlijke handel (fair trade), ambachtelijkheid,
regionaliteit zijn alle belangrijke waarden van voedsel, die nadere aandacht verdienen, ook in
EU-verband. Deze waarden komen alle samen - inclusief hygiëne en voedselveiligheid - in
het product 'voedsel'. Deze waarden kunnen op sommige vlakken in elkaars verlengde
liggen maar zijn ook niet altijd optimaal in overeenstemming te brengen. Dit pleit voor een
integrale aanpak van en beleid gericht op de borging van deze waarden in voedsel. Dit hoeft
niet te leiden tot meer dwingende regelgeving. Aangezien veel lidstaten en private partijen op
veel van de bovengenoemde dossiers nog zoekende zijn naar een juiste invulling en rol van
de overheid op nationaal en internationaal niveau, zou ingestoken kunnen worden op het
opstellen van richtsnoeren. Hiermee kan verkend worden of lidstaten het, op soms technisch
en wetenschappelijke lastige dossiers, eens kunnen worden over een richting die gekozen
moet worden.
15
In hoeverre kunnen certificeringsregelingen voor kwaliteitsproducten tegemoetkomen aan de
belangrijkste maatschappelijke wensen op het gebied van productkenmerken en
landbouwmethoden?
Naast publiekrechtelijke regelingen die reeds op maatschappelijke wensen in gaan zijn er
veel private ketengarantiesystemen /kwaliteitswaarborgings/-certificeringsregelingen die zich
aansluiten of steeds meer aan zullen sluiten bij de eisen die afnemers aan hen stellen
(vraaggestuurd). Ook vinden er wederzijdse erkenningen plaats van op elkaar aansluitende
private systemen. Dit heeft als voordeel voor de producenten dat er voor de producten een
grote afzetmarkt ontstaat en zowel de administratieve lasten en kosten worden beperkt.
17
Ook indien maatschappelijke wensen op gebied van productkenmerken en
landbouwmethoden wéttelijk worden vastgelegd, kunnen privaatrechtelijke
kwaliteitswaarborings-/certificeringsregelingen een belangrijke rol spelen. Ondernemers zijn
primair zélf verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun producten en kunnen deze
waarborgen door deel te nemen aan (privaatrechtelijke) kwaliteitswaarborgingsregelingen/-
certificeringssystemen. Certificerende instellingen kunnen toetsen of betreffende
kwaliteitswaarborging conform de vereisten van de regeling /het certificeringssysteem
plaatsvindt. Dit kan overheden - onder voorwaarden - helpen bij de uitoefening van het
toezicht op de private kwaliteitswaarborging en controles. Het is daarom van belang dat
overheden de private kwaliteitsborgingsystemen een plek kunnen in 'toezicht op controle'-
arrangementen.
In hoeverre bestaat het gevaar dat consumenten worden misleid door
certificeringsregelingen die alleen de naleving van basisvoorschriften garanderen?
Er kan mogelijk een risico optreden dat consumenten de indruk krijgen dat producten die
gekenmerkt worden met een aanduiding die of een cerfificeringslogo dat eigenlijk louter de
wettelijke basiseisen dekt onterecht de indruk krijgen dat betreffende producten van extra
kwaliteit zijn, terwijl ze louter aan de wettelijke basiseisen voldoen. Ook is er een risico dat
het beeld ontstaat dat alleen betreffende gekenmerkte producten aan de basiseisen voldoen,
terwijl het eisen zijn waaraan álle producten zijn onderworpen.
Wat zijn voor landbouwers en andere voedselproducenten (vaak kleine of middelgrote
bedrijven) de kosten en baten van toetreding tot certificeringsregelingen?
De kosten zijn per ketengarantiesysteem wisselend en hangen af van hetgeen er binnen het
systeem geregeld is en hoe goed dit is geborgd. Bedrijven nemen alleen deel als de
voordelen van deelname groter zijn dan de nadelen (marktmechanisme). Het is dus constant
afwegen van wat wel en wat niet in een systeem wordt opgenomen.
Ketengarantiesystemen kunnen voordelen bieden op het terrein van bijvoorbeeld minder
overheidscontroles (risicogebaseerd toezicht), verbeteren imago, grotere afzetmogelijkheden
omdat aantoonbaar is dat product voldoet aan de eisen van detailhandelsorganisaties.
18
Moet een actievere betrokkenheid van producentenorganisaties worden bevorderd?
Een actievere betrokkenheid van producentenorganisaties bij het vaststellen van
certificatieregelingen is positief,maar we willen er tegelijkertijd voor pleiten om steeds zoveel
mogelijk de gehele productie- en afzetkolom te betrekken.
16
Zou met richtsnoeren van de EU kunnen worden volstaan om bij te dragen tot een
coherentere ontwikkeling van certificeringsregelingen? Welke criteria zouden in zo'n leidraad
of richtsnoeren moeten worden opgenomen?
Europese coherentie in certificeringsregelingen lijkt nuttig, met het oog op een betere
transparantie, voor de handel én ten behoeve van inzicht bij de consument.
17
Hoe kunnen de administratieve kosten en lasten die zijn verbonden aan deelneming aan één
of meer certificeringsregelingen voor kwaliteitsproducten, worden verminderd?
Het lijkt primair aan de sector/ het bedrijfsleven zélf de kosten/lasten van de private
ketengarantiesystemen te beheersen. Zij zullen altijd zoeken naar het maximale effect tegen
zo laag mogelijke kosten. Wederzijdse erkenning van de verschillende private
certificatieschema's draagt daaraan bij. Deelnemers aan dergelijke sytemen zouden
overigens geholpen kunnen worden wanneer zij inspectie- (/certificerende) instellingen
zouden kunnen selecteren, die toetsingen op verschillende regelingen zouden kunnen
combineren. Wel kan ook de overheid de lasten voor bedrijven die deelnemen aan
Ketengarantiesystemen verlagen, bijvoorbeeld door verlaging van de controle- en
administratieve- lasten in het kader van toezicht op controle.
19
18
Hoe kunnen particuliere certificeringsregelingen worden gebruikt om de uitvoer uit de EU te
ondersteunen en de verkoop van Europese kwaliteitsproducten op exportmarkten te
bevorderen?
Ketengarantiesystemen of particuliere certificeringsregels kunnen aantonen dat ze staan
voor kwaliteit. Door goed over een ketengarantiesysteem te communiceren kan getracht
worden derde landen te overtuigen. Bijvoorbeeld door het systeem in de praktijk te laten
zien. Door het opbouwen van een imago (en merk) is deelnemers/ketenbeheerders er
vervolgens alles aan gelegen om hun zaken goed te regelen. Fouten kunnen tot
imagoschade leiden met alle nadelige gevolgen van dien.
Hoe kan de EU haar markt toegankelijker maken voor producenten uit ontwikkelingslanden
die aan particuliere certificeringsregelingen moeten voldoen om hun producten te mogen
leveren aan bepaalde detailhandelaren?
Ontwikkelingslanden kunnen gefaciliteerd worden via capacity building vanuit de EU, zoals
dit bijvoorbeeld ook geldt bij de hogere food safety requirements van de EU boven op de
Codexnormen.
19
De respondenten worden verzocht om welke aspecten dan ook van het kwaliteitsbeleid voor
landbouwproducten die in het voorgaande niet zijn behandeld en die zij belangrijk vinden,
hier aan de orde te stellen.
Een van de grootste uitdagingen van waar de voedselketen voor staat is de verduurzaming
van de keten. De gehele keten zal stappen moeten maken naar de productie en consumptie
van hoogwaardig voedsel dat geproduceerd is met respect voor de mens, dier en milieu. Dit
proces van verduurzaming van de keten zou meegenomen kunnen worden in eventuele
discussies over richtsnoeren (als bedoeld bij vraag 14). Als onderdeel van de verduurzaming
in de keten pleit Nederland specifiek ook voor een algemene verduurzaming van de
landbouwproductie, op het niveau van het primaire agrarische bedrijf (whole farm approach).
20
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit