EU-beleid voor landbouw, voedsel en groen
Wageningen, 11, 12, 13 februari 2009
Cursusleiding
Prof. dr. ir. G. Meester en Prof. dr. ir. A.J. Oskam
Inleiding
Het nu ruim 50-jarige EEG-Verdrag heeft een enorme impuls gegeven aan het integratieproces in Europa. Het aantal lidstaten is inmiddels uitgegroeid van 6 tot 27 en de mogelijke toetreding of associatie van meer Europese landen is aan de orde.
Als één van de eerste beleidsonderdelen werd destijds in 10 jaar tijd het Gemeenschappelijk landbouwbeleid ontwikkeld en in werking gezet (zie ook de biografie van Johan van Merriënboer over Mansholt). Landbouw speelde daardoor een belangrijke rol in het integratieproces. Inmiddels is op veel andere terreinen gemeenschappelijk beleid ontwikkeld en is sinds 1999 de euro als gemeenschappelijke munt ingevoerd. Naast landbouw is op gebied van voedsel en groen gemeenschappelijk beleid ontwikkeld voor natuur, milieu, voedselkwaliteit en gezondheidsvraagstukken van plant en dier. Voorts heeft gemeenschappelijk beleid op diverse terreinen inmiddels grote invloed op de Europese burgers, bedrijven, overheden en andere organisaties.
Die invloed is niet onomstreden. Europees beleid staat hoog op de politieke agenda. Het Verdrag van Lissabon is weliswaar door Ierland verworpen, maar de wijziging in de werkwijze van de Europese Unie blijft om verschillende redenen urgent. Kernpunt daarbij is of het wel nodig alles in Brussel te regelen. Kunnen onder andere voor landbouw, voedsel en groen niet veel meer zaken aan de lidstaten worden overgelaten? Waarom zijn er veel uniforme Europese milieunormen terwijl de omstandigheden van noord naar zuid en west naar oost hemelsbreed verschillen? Is een Europees plattelandsbeleid nuttig, als de problemen per lidstaat en regio zo sterk verschillen? Wordt het niet wenselijk om inkomenstoeslagen nationaal te co-financiëren; ook met het oog op 'cross-compliance' en toekomstige groene dienstverlening? Kunnen we de financiële middelen van Europa niet beter inzetten dan voor inkomenssteun aan boeren, en wie krijgt eigenlijk die steun? Leidt de 'General Food Law' tot de door de burgers gewenste voedselveiligheid en voedselkwaliteit en wat betekent dat voor producenten en consumenten buiten de EU? Geeft de Nederlandse 'Houtskoolschets' voor het toekomstige beleid voor landbouw en platteland een aantrekkelijk perspectief voor Europa? Kun je prijzen en inkomens stabiliseren zonder een forse overheidstaak?
Binnen de Europese Unie is de Nederlandse en Vlaamse agro- en voedingsmiddelensector sterk afhankelijk van open grenzen, ook met derde landen. De overgang van prijssteun via aan afzonderlijke producten gekoppelde inkomenstoeslagen (Mac Sharry hervorming 1992; Agenda 2000) naar van de productie ontkoppelde directe inkomenstoeslagen (Midterm Review 2003, Heath Check 2008) kan daartoe sterk bijdragen. Dit hervormingsproces is met de besluitvorming over de Health Check nog niet tot zijn einde gekomen. Zo werpt de financiering van de Unie na 2013 nu reeds zijn schaduwen vooruit. Weliswaar is daarnaast de Doharonde van de WTO (tijdelijk?) vastgelopen, maar daarmee niet de noodzakelijke verdere heroriëntatie van het landbouwbeleid naar duurzame en maatschappelijk gewenste productiemethoden en de voordurende aanscherping van kwaliteitseisen voor voedsel. Bij het plattelandbeleid ligt de gevoelige vraag of het beleid niet verder losgekoppeld moet worden van de landbouwbeleid en de 'switch' maakt naar regionaal beleid en/of structuurbeleid.
Beleid voor landbouw, voedsel en groen: van politiek naar praktijk Websites en achtergronden over Europees landbouwbeleid
Portal Ministerie van LNV over Europees Landbouwbeleid De LNV portal over Europa biedt een uitgebreid overzicht over het Europees Landbouwbeleid en de Toekomst van het Europees Landbouwbeleid:
Europese Commissie over Health Check
De volgende website van de Europese Commissie presenteert achtergrondinformatie over de Health Check:
Kabinetsstandpunt GLB/Health Check
Kamerbrief van 07-12-2007 waarin staat dat het kabinet meent dat de benadering van de Europese Commissie aansluit bij Nederlandse uitgangspunten, zoals de vermaatschappelijking van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid:
Implementatie van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) in de 27 EU-lidstaten De nieuwe website van de Raad voor het Landelijk gebied biedt een overzicht van de implementatie van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) in de 27 EU-lidstaten, van zowel de eerste pijler als de tweede pijler. Ook geeft de site inzicht in hoe de discussie over de rol en de toekomst van het GLB na 2013 in de lidstaten wordt gevoerd. Alterra en LEI hebben de website ontwikkeld, samen met en in opdracht van de Raad voor het Landelijk Gebied. De informatie is erg nuttig voor de nationale overheden, te meer nu het debat over de toekomst van het GLB echt op gang is gekomen. Zeker nu de Europese Commissie haar voorstellen voor de ?gezondheidscheck? van het GLB heeft gepresenteerd.
Boek EU-beleid voor landbouw, voedsel en groen
Van politiek naar praktijk
Het Europese beleid voor landbouw, voedsel, milieu, natuur en platteland is volop in beweging. Wat zijn de hoofdelementen en hoe hangen die met elkaar samen? Wat zijn de overwegingen achter de beleidsmaatregelen en wat zijn de gevolgen? Dit geheel herziene en uitgebreide boek behandelt zowel de politiek als de praktijk, waarbij de nadruk ligt op Nederland en Vlaanderen. Begonnen met de Zes, telt de EU nu 27 lidstaten. Mijlpalen in de integratie zijn de vorming van de interne markt, de introductie van de euro, de richtlijnen voor de bescherming van milieu en natuur, de algemene levensmiddelenverordening (General Food Law) en de discussie over het Verdrag van Lissabon. Naast interne doelstellingen zijn WTO-onderhandelingen en budgettaire grenzen drijvende krachten achter beleidswijzigingen. Binnen het veld van landbouw, voedsel en groen is de aandacht steeds meer verschoven van het markt- en prijsbeleid naar inkomensbeleid, voedselveiligheid en ecologische duurzaamheid. Op de Europese agenda staan een verdere aanpassing van het Gemeenschappelijk landbouwbeleid, de Europese begroting na 2013 en de verschuivende verhouding tussen 'publiek' en 'privaat'. Recentelijk is het Europese beleid extra op de kaart gezet door de hoge prijzen op de agrarische wereldmarkten, de energieschaarste, de bevordering van biobrandstoffen en, in samenhang daarmee, de voedselvoorziening in de wereld. Deze materie is door een groep deskundigen vanuit wetenschap, overheid en bedrijfsleven toegankelijk gemaakt voor een brede kring belangstellenden. Het boek is bestemd voor studenten in het wetenschappelijk- en beroepsonderwijs maar ook voor medewerkers bij overheid, bedrijfsleven en organisaties die te maken hebben met landbouw, voedsel en groen op Europees niveau. Redactie: G. Meester, A.J. Oskam en H.J. Silvis. 2008, 428 pages, Paperback, print: 2e geheel herziene
Wageningen Business School (WBS) organiseert postacademische opleidingen, cursussen en in-company projecten op basis van de kennis en onderzoeksthema's van Wageningen Universiteit en Research Centrum. WBS is actief in beleid, management en ondernemerschap, voeding, ruimte, water en milieu, plant- en dierwetenschappen. WBS ontwikkelt samen met bedrijven, instellingen en docenten van de Universiteit unieke programma's voor persoonlijke en professionele ontwikkeling. In die programma's worden combinaties gemaakt van actuele kennis met toepassingen en vernieuwingen in de praktijk.