Erasmus Universiteit Rotterdam

Promotie M.H.P. Reinders

Titel proefschrift
Popular Political Publications in the Early Modern Dutch Republic
---

Promotors:
Prof.dr. R.C.F. van Friedeburg

---

Datum
27 november 2008 16:00

---

Locatie:
Woudestein, Forumzaal

---

Faculteit
Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen (FHKW)

Ook in de zeventiende eeuw was de burger politiek bewust

Meer dan miljoen pamfletten in rampjaar 1672

Historici zijn er altijd van uit gegaan dat de vele pamfletten tijdens het Rampjaar 1672 bestonden uit overheidspropaganda, bedoeld om 'het volk' op te hitsen. Michel Reinders ontdekte dat ook veel burgers zelf pamfletten schreven. Het beeld van de Nederlandse politieke cultuur in de zeventiende en achttiende eeuw is toe aan een ingrijpende herziening. Op donderdag 27 november 2008 verdedigt Reinders zijn proefschrift Printed Pandemonium. The Power of the! Public and the Market for Popular Political Publications in the Early Modern Dutch Republic aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Nooit was de stem van politiek verontwaardigde burgers luider en duidelijker dan tijdens de zomer en herfst van het Rampjaar 1672. Nooit was deze ook gruwelijker. Op 20 augustus werden Johan en Cornelis de Witt in Den Haag vermoord, uiteen gereten en in delen verhandeld door honderden woedende burgers. De stem van deze burgers was echter niet alleen zichtbaar in bloed. Deze was ook te vinden in pamfletten. De Nederlandse Republiek werd overspoeld met meer dan een miljoen van deze populaire politieke publicaties tijdens het Rampjaar 1672. Dit was een ongekend en ongeëvenaard aantal in de vroegmoderne tijd, waar tijdgenoten zich evenzeer over hebben verbaasd als historici achteraf. "Het regende dagelijks pamfletten in het land," klaagde een anonieme auteur.

Historici zijn er altijd van uit gegaan dat deze pamfletten bestonden uit overheidspropaganda, bedoeld om 'het volk' op te hitsen. Uit het onderzoek van Michel Reinders blijkt echter iets heel anders. Niet alleen werden pamfletten in grote aantallen gekocht, gelezen en bediscussieerd door duizenden inwoners van de vele steden in de Republiek, deze burgers schreven en publiceerden zelf ook een groot aantal pamfletten. In plaats van 'ophitsen van boven' was er sprake van wederzijdse beïnvloeding. In het algemeen werkte propaganda tijdens het Rampjaar enkel als het aansloot bij ideeën die al leefden in grote delen van de samenleving.

Dit wil natuurlijk niet zeggen dat er helemaal geen sprake was van beïnvloeding door middel van populaire politieke publicaties. Pamfletschrijvers probeerden aan te sluiten bij de gedeelde opinies in de samenleving, maar zij probeerden natuurlijk ook deze ideeën met hun publicaties te veranderen. De publieke opinie die voortvloeide uit de wederkerige beïnvloeding van gedrukte propaganda en de (geanticipeerde) receptie van deze publicaties door een anoniem publiek bleek de grote innovatie van het Rampjaar 1672: voor het eerst beschreven burgers uit verschillende steden en provincies zichzelf als één politieke actor. Dit zette de deur open voor de grote politieke revolutionaire bewegingen van de achttiende eeuw. De Nederlandse politieke cultuur in de zeventiende en achttiende eeuw zoals die nu is verondersteld (elitair, geen politieke participatie door burgers, regentenmentaliteit, lokaal georiënteerd) is aldus toe aan een ingrijpende herziening. Printed Pandemonium is een eerste aanzet tot het herschrijven van deze belangrijke periode in de Nederlandse geschiedenis.