Nederlands Instituut voor Ecologie
Persbericht, 19 november 2008
OPWARMING LEIDT TOT INVASIES
HETEREN (Gld.) - Dat de snelle opwarming van de aarde samenvalt met de
vestiging van veel nieuwe planten en diersoorten in Nederland is de
afgelopen jaren wel duidelijk geworden. Hoe deze exotische soorten
zich in ons land gaan gedragen is de vraag. Zullen ze een bescheiden
plekje tussen de bestaande soorten innemen? Of gaan ze woekeren?
Onderzoekers van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW)
hebben aangetoond dat plantensoorten die zich met succes in een nieuw
gebied vestigen ontsnappen aan hun natuurlijke vijanden, zoals
plantenetende insecten en bodemziekten. Daardoor kunnen ze zich
sneller uitbreiden dan verwante inheemse plantensoorten. Het gevolg
kan zijn dat de nieuwkomers de oude verdrijven. De alarmerende
ontdekking dat we in de nabije toekomst meer invasies kunnen
verwachten als gevolg van de klimaatverandering wordt deze week
gepubliceerd in het toonaangevende wetenschappelijke blad Nature.
De leefgebieden van veel planten en dieren verschuiven de laatste tijd
als gevolg van de klimaatverandering, het gewijzigde landgebruik en
andere, door de mens veroorzaakte veranderingen. Daarbij zouden
soorten, die sneller verschuiven dan hun natuurlijke vijanden, plagen
kunnen veroorzaken. Om te testen hoe reëel dit gevaar is hebben Tim
Engelkes, Elly Morriën, Wim van der Putten en collega's van het
NIOO-KNAW, Wageningen Universiteit, Leiden Universiteit en de
Universiteit van Florida een proef uitgevoerd. Daarin zijn exotische
plantensoorten die zich nieuw hadden gevestigd in de Millingerwaard,
een natuurontwikkelingsgebied bij Nijmegen, vergeleken met verwante
inheemse plantensoorten.
In een kas kweekten ze 6 exotische plantensoorten en 9 inheemse
soorten op in grond van de Millingerwaard. Nadat de planten waren
uitgegroeid, werden ze verwijderd en is de grond opnieuw met dezelfde
plantensoorten beplant. Terwijl de inheemse plantensoorten door
bodemorganismen in groei werden geremd, was de invloed van de
bodemorganismen op de exotische plantensoorten veel minder groot. De
inheemse plantensoorten ontwikkelden dus sneller ziektekiemen dan de
exoten.
Daarnaast zijn alle bovengrondse plantendelen blootgesteld aan
sprinkhanen en luizen. Dit zijn insecten die in principe alle geteste
plantensoorten zouden kunnen aanvreten. Tegen de verwachting in bleek
dat de inheemse plantensoorten het meest van de insecten te lijden
hadden. De exotische plantensoorten waren dus niet alleen minder
vatbaar voor bodemziektes, maar hadden ook minder last van
insectenvraat dan de verwante inheemse plantensoorten.
De helft van alle exotische planten, die zich in de Millingerwaard
gevestigd hadden, zijn oorspronkelijk afkomstig uit Oost- of Zuid-Oost
Europa. De andere exoten komen uit Zuid-Afrika en Noord-Amerika. De
Europese exoten bleken bijna even ongevoelig te zijn voor de
bodemorganismen en insectenvraat als de exoten die van andere
continenten afkomstig waren. De implicatie van deze
onderzoeksresultaten is dat plantensoorten die zich succesvol
uitbreiden tijdens klimaatverandering, eigenschappen hebben die
overeenkomen met invasieve exoten van andere continenten. Het maakt
het gevaar reëel dat de natuur in Nederland in de nabije toekomst
geplaagd wordt door bio-invasies. Dat betekent een dubbele dreiging
die met de opwarming van de aarde samenhangt. Al eerder was
vastgesteld dat er een verlies aan biodiversiteit te verwachten is
doordat soorten niet goed met klimaatverandering kunnen meebewegen. De
onderzoeksresultaten zijn van belang om de gevolgen van
klimaatveranderingen beter in te kunnen schatten.
Het NIOO is het onderzoeksinstituut voor ecologie van de Koninklijke
Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Het bestaat uit drie
centra: voor ecologie van kust en zee, van het zoete water en van het
land. Bij het NIOO werken ongeveer 250 mensen. Op het NIOO-Centrum
voor Terrestrische Ecologie in Heteren richten de onderzoekers zich op
het leven op het land.
Het onderzoek is medegefinancierd door NWO. Wim van der Putten heeft
een prestigieuze Vici-subsidie van NWO gekregen.
Artemisia biennis (rechte alsem) Senecio inaequidens (bezem
kruiskruid)
Insectennetten in kas Planten in een tent in Afferden