Pleegzorg voor chimpansees werkt
In een uniek experiment in het Yerkes National Primate
Research Center in Atlanta hebben de Leidse pedagogen prof.dr.
Rien van IJzendoorn en prof.dr. Marian Bakermans-Kranenburg en
collega's van de Universiteit van Portsmouth aangetoond dat
jonge chimpansees veel profijt hebben van vier uur per dag
persoonlijke aandacht van een menselijke verzorger. Ze raken
veiliger gehecht aan de verzorger en ze ontwikkelen hun
cognitieve vermogens beter. De onderzoekers verwachten
hetzelfde effect bij kinderen.
Een artikel met deze onderzoeksresultaten verschijnt deze week
op de website van het blad Developmental Psychobiology.
Verwaarlozing
Bij het onderzoek waren 46 chimpanseebaby's betrokken waar de
moeders niet voor konden zorgen. In het Yerkes primatencentrum
in Atlanta (USA) worden baby chimpansees bij hun moeder
weggehaald als ze door verwaarlozing of fysieke mishandeling
dreigen te overlijden. Een deel van de pasgeboren chimpansees
kreeg de gebruikelijke verzorging door oppassers die hen eten
gaven en de hokken schoonmaakten, maar zonder persoonlijke
aandacht. De jonge aapjes groeiden op in een groep met
lotgenoten. Een willekeurige groep andere aapjes kreeg
daarnaast in het eerste levensjaar vier uur per dag, vijf dagen
per week extra zorg en aandacht van hun persoonlijke verzorger.
IQ-test
Met negen maanden werden de aapjes getest op hun cognitieve
ontwikkeling. Dat gebeurde op dezelfde wijze als gebruikelijk
is bij baby's, met spelletjes en puzzels die ook in IQ-tests
voor kinderen worden gebruikt. Ook werd de kwaliteit van
gehechtheid aan de menselijke verzorgers gemeten, eveneens op
dezelfde wijze als dat bij baby's gebeurt. Dit was nog niet
eerder gedaan bij primaten, maar gaf verrassend overeenkomstige
gedragspatronen tijdens de procedure te zien.
Meer vertrouwen
Wat bleek na een klein jaar van responsieve, persoonlijke
aandacht in vergelijking met de gebruikelijke afstandelijke
opvang? De jonge chimpansees waren minder angstig gehecht aan
hun verzorger. Ze hadden ook minder behoefte aan een surrogaat
zoals een dekentje of een doek als vervanger voor de verzorger
in zijn afwezigheid. De jonge chimpansees in de verrijkte
sociale omgeving met meer persoonlijke aandacht hadden meer
vertrouwen in hun verzorger en raakten minder in paniek als ze
een poosje alleen moesten achterblijven in een vreemde omgeving
of met een onbekende persoon. Ook was er een gunstige invloed
op de cognitieve ontwikkeling. De persoonlijk verzorgde aapjes
presteerden veel beter op de cognitieve test dan hun
soortgenootjes die zonder extra één op één contact werden
opgevangen.
Omgeving belangrijk
De onderzoekers concluderen dat ontwikkeling sterk beïnvloed
wordt door de omgeving, zelfs bij primaten. Gehechtheid en
cognitieve ontwikkeling kunnen enorm verbeteren als er
persoonlijke, responsieve aandacht is. Ook de tienduizenden
jonge (mensen-)kinderen die overal ter wereld moeten opgroeien
in tehuizen zouden van zulke extra aandacht kunnen profiteren,
zo verwachten de Leidse onderzoekers.
Internaten en weeshuizen
Jonge kinderen in internaten en weeshuizen moeten het zonder
die persoonlijke aandacht stellen. Ze lijden onder structurele
verwaarlozing van de meest basale menselijke behoefte aan
veiligheid en bescherming in tijden van spanning en angst. De
enorme inhaalslag van adoptie- en pleegkinderen na plaatsing in
een gezin moet waarschijnlijk aan die noodzaak van persoonlijke
aandacht worden toegeschreven. Als opvang in internaten of
weeshuizen toch onvermijdelijk is, zoals in tal van
Oost-Europese en Afrikaanse landen, dan kan en moet dus de
kwaliteit van die opvang drastisch verbeteren, zo betogen de
onderzoekers. Meer stabiele, persoonlijke aandacht is hiervoor
een cruciaal ingrediënt, zo laat het experiment met de jonge
chimpansees zien.
Marinus H. van IJzendoorn, Kim A. Bard, Marian J.
Bakermans-Kranenburg, & Krisztina Ivan (2008). Enhancement of
Attachment and Cognitive Development of Young Nursery-Reared
Chimpanzees in Responsive versus Standard Care. Developmental
Psychobiology December 2008
18/11/2008
Universiteit Leiden