Vowel reduction in the 15th century West Frisian
Datum: 13 november 2008
Promotie: A.P. Versloot, 15.00 uur, Martinikerk, Franeker
Proefschrift: Mechanisms of language change. Vowel reduction in the
15th century West Frisian
Promotor(s): prof.dr. G.J. de Haan, prof.dr. J.F. Hoekstra
Faculteit: Letteren
Taalverandering onderzocht aan de hand van klinkerverzwakking in het
Fries van de 15e eeuw
Hoe komt taalverandering tot stand en is het voorspelbaar? In zijn
proefschrift probeert Arjen Versloot daar antwoorden op te geven aan
de hand van een onderzoek naar de verzwakking van onbeklemtoonde
klinkers in het Fries tussen ± 1300 en 1550. Voorbeelden van
dergelijke verzwakking zijn te zien in de woorden: zetten (in het
Oudfries `setta', in het Modern Fries `sette') en zoon (in het
Oudfries `sone', in het Modern Fries `soan').
In het proefschrift presenteert Versloot twee modellen van
taalverandering. Het eerste gaat uit van duur en sterkte van klinkers
in afzonderlijke woorden, niet van abstracte onderliggende fonemen. De
volgorde en het ogenblik van verzwakking van klinkers blijkt dan met
95% nauwkeurigheid te voorspellen over een tijdvak van 200 jaar. In
het tweede model wordt de taalgebruiker voorgesteld als een
`calculerende spreker', die rekening houdt met wat hij hoort van
anderen, een inschatting maakt van hoe iets overkomt en tegelijk een
beetje `lui' articuleert. Het model voorspelt de volgorde en het
ogenblik van veranderingen in uitgangen van werkwoorden en
zelfstandige naamwoorden waar klinkerverzwakking een rol speelt met
meer dan 90% nauwkeurigheid. Deze uitkomsten voeden de gedachte dat
taal een deterministisch, dynamisch systeem is, waarbij `grammatica'
en zijn verandering het gevolg zijn van zelforganisatie in het
taalsysteem.
De modellen worden gevoed met gedetailleerde gegevens uit het
laatmiddeleeuwse Friese taalmateriaal, met veel nieuwe gegevens over
rekking in open lettergreep, vocaalbalans, vocaalharmonie en
apocope/syncope. Daarbij blijkt ook dat het Fries van de 15e en 16e
eeuw waarschijnlijk een toontaal was, net als het huidige Noors.
Arjen Versloot (Schiedam, 1965) studeerde fysische geografie en Friese
taal en letterkunde. Hij werkt als taalkundig onderzoeker aan de
Fryske Akademy. Versloot promoveert in de voormalige universiteitsstad
Franeker.
Rijksuniversiteit Groningen