Ingezonden persbericht


Pandora levert bijdrage aan IGZ-rapport over medische technologie PandoraNieuws, 6 november 2008, nr. 7, jrg. 6

Stichting Pandora levert bijdrage aan IGZ-rapport over medische technologie

Aanleiding
Op vrijdag 31 oktober 2008 is de Staat van de Gezondheidszorg gepresenteerd, het jaarlijkse rapport van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Dit jaar heeft de inspectie de risico's van medische technologie onderzocht.

In het kader van dit onderzoek heeft de IGZ in het najaar van 2007 Stichting Pandora gevraagd een (deel)rapport te schrijven over de voor- en nadelen, kansen en bedreigingen van medische technologie in de Geestelijke Gezondheidszorg (GGz). Expliciet is hierbij verzocht specifiek aandacht te besteden aan twee onderwerpen: e-mental health en het gebruik van technologische toepassingen in GGz-instellingen, zoals camera-observatie en uitluistersystemen.

Algemene conclusies rapport 'Technologische ontwikkelingen in de GGz'

Geen visie op de rol van technologie in de GGz
Stichting Pandora constateert dat zowel bij de overheid als in de GGz een duidelijke inhoudelijke visie over de rol van technologie in de zorg ontbreekt. Te vaak nog is de technologie leidend, zonder dat er voldoende wordt nagedacht over de implicaties (op de korte en lange termijn) voor de kwaliteit van de zorg, het welzijn en de veiligheid van de patiënt. Technologische mogelijkheden moeten naar de mening van Stichting Pandora in dienst staan van en geïntegreerd zijn in de zorg. Een zorgvuldige afweging van de consequenties van technologische ontwikkelingen voor het veld van de GGz, de kwaliteit van de zorg en de rechtspositie van de cliënt zijn daarom noodzakelijk. Vrijwilligheid en keuzemogelijkheden voor de cliënt zijn hierbij essentieel

Beheers- en preventiedenken
In de GGz lijkt een verschuiving gaande van zorg naar risicobeheersing. De toegenomen aandacht voor screening die de Gezondheidsraad signaleert is een voorbeeld van deze ontwikkeling waarbij al in een vroeg stadium signalen worden opgemerkt die de gezondheid van een individu kunnen bedreigen. Zo kan preventie uitlopen op een voortdurende controle van de gezondheid van mensen en op een vergaande ontwikkeling van systemen die deze controle mogelijk maken. Ook technologie als camera-observatie en uitluistersystemen kunnen binnen GGz-instellingen de rol van een beheersmiddel krijgen als alleen veiligheid als uitgangspunt wordt genomen. Stichting Pandora wijst op het belang van een kritische reflectie op het beheers- en preventiedenken en wat de gevolgen hiervan zijn voor de kwaliteit van de zorg.

Bescherming van persoonlijke gegevens
In veel hedendaagse samenlevingen, waaronder ook in Nederland is er een tendens om privacy ondergeschikt te maken aan 'het maatschappelijk belang' en 'de veiligheid'. De nieuwe technologieën die in de zorg worden gebruikt, zoals elektronische dossiers, internet hulp, uitwisselingen op internet (webfora en communities) en camerabewaking, vormen een groot gevaar voor de privacy. Uitwisseling van data bij ketenzorg en verzoeken van derden om informatie te verstrekken komen steeds vaker voor in de GGz. Hierbij spelen meer belangen dan alleen die van de patiënt. Voor hulpverleners kan een dilemma ontstaan rond geheimhoudingsplicht en informatieplicht. Uitwisseling van informatie kan schadelijk zijn voor de (ex-)patiënt, bijvoorbeeld bij het verkrijgen van werk of het afsluiten van een verzekering. Het toenemend gemak van het schriftelijk en elektronisch uitwisselen van informatie tussen patiënt en hulpverlener en tussen hulpverleners en derden moet daarom zeer kritisch worden gevolgd. Van belang is het om daarbij ook vanuit het perspectief van mensen die psychiatrische problemen hebben (gehad) de voor- en nadelen van genoemde ontwikkelingen zorgvuldig in kaart te brengen en te rapporteren.

E-mental health:
Hieronder volgen de belangrijkste resultaten van het onderzoek naar e-mental health
* Internet interventies kunnen een goede aanvulling zijn op het reguliere aanbod in de GGz maar kunnen de reguliere zorg echter niet vervangen.
* Er moet meer aandacht komen voor de kwaliteit en de transparantie van gezondheidsinformatie op internet.
* Het opstellen van keurmerken waarbij ook rekening wordt gehouden met het cliëntenperspectief kan bijdragen aan de kwaliteitsverbetering.
* Persoonlijke gegevens over psychische of psychiatrische problematiek moeten extra worden beveiligd omdat deze kunnen leiden tot stigmatisering en maatschappelijke uitsluiting.
* Een goede beveiliging van persoonlijke gegevens is een absolute randvoorwaarde voor verdere digitalisering in de GGz.

Substituties
Hieronder volgen de belangrijkste resultaten van het onderzoek naar het gebruik van substituties in GGz-instellingen.
* Technologische toepassingen zijn niet alleen een vervanging van de inzet van een professional, maar creëren ook een nieuwe dynamiek tussen cliënt en het personeel.
* Technologische toepassingen creëren nieuwe ethische vragen op gebieden als de verhouding tussen cliënt en personeel, privacy en autonomie.
* In veel instellingen worden substituties primair ingezet om de veiligheid van de cliënten en het personeel te waarborgen. De vraag is echter of veiligheid gecreëerd wordt door technologie of door de kwaliteit van de zorg.
* Een voorbeeld van een dergelijke afweging is de vraag of er geïnvesteerd moet worden in een nieuwe persoonsbeveiligingssysteem of in cursussen en trainingen voor het personeel.
* De ervaring van veel professionals en cliënten in de GGz is dat er na aanschaf van een technologische toepassing nauwelijks meer sprake is van evaluatie van het gebruik en de gevolgen voor de behandeling van cliënten.

Verdere aanbevelingen naar aanleiding van het deelrapport Momenteel is er nog weinig bekend over de implicaties van het elektronisch beschikbaar stellen van patiëntengegevens. Argumenten voor de invoering van het EPD hebben vooral betrekking op de somatische curatieve zorg en dan met name op de medicatie. Er is nauwelijks aandacht voor de implicaties van de invoering van het EPD voor de GGz. Stichting Pandora vindt verder onderzoek vanuit patiëntenperspectief naar de betekenis en bescherming van psychisch gerelateerde persoonlijke gezondheidsinformatie noodzakelijk.

Meer informatie:
Stichting Pandora heeft onlangs de nieuwsbrief 'E-mental Health & Internettherapie' uitgebracht. Klik hier om de nieuwsbrief te lezen.

Meer informatie over e-mental health, medische technologie en het Elektronisch Patiëntendossier (EPD) is te vinden op de website van Stichting Pandora.
* E-mental health & Internettherapie

* Medische Technologie

* Elektronisch Patiëntendossier (EPD)