NOS, Met het oog op morgen, Radio 1
Radio / TV-interview | 31-10-2008
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad over de economische groet en de eventuele financiele
voordelen van de reddingsoperaties
SLOTBOOM:
De cijfers geven aan dat het niet de goede kant op gaat. Dus mijn
eerste vraag vandaag aan de premier was dan ook heel simpel: gaan we
zwaar weer tegemoet?
BALKENENDE:
Het is zo dat de economische ontwikkeling, zoals die er nu op het
ogenblik uitziet, echt anders is dan de economische groei, de
werkgelegenheid, de welvaart van de afgelopen jaren. We moeten ons
instellen op zwaarder weer. Hoe zwaarder, dat is nog moeilijk in te
schatten, omdat we hebben te maken met drie problemen. We hebben te
maken met de financiële crisis en we dachten aanvankelijk: dat is de
Verenigde Staten, maar we zien het in Europa. Ik heb nu zelf
geconstateerd in Azië. Daar speelt het. We hebben te maken met
aandelen, de beurzen die onderuit gaan. En, dat is een punt van grote
zorg, ook de reële economie, zoals we dat dan noemen. Dat zien we
bijvoorbeeld in de Verenigde Staten. Mensen die daar minder auto's
kopen. De huizen die daar veel minder waard zijn geworden. Dat soort
tendensen zie je nu ook in Europa.
SLOTBOOM:
Moeten Nederlanders rekening houden met andere tijden? Wordt het echt
anders?
BALKENENDE:
De groei van de afgelopen jaren, het gemak waarmee alles leek te
kunnen. Dat zal minder worden.
SLOTBOOM:
Want één procent was een beetje de verwachting. Dat zit er niet meer
in?
BALKENENDE:
Nee, meneer Wellink heeft gezegd, op basis van wat hij nu weet, dat je
moet denken aan een getal tussen de één en de nul. En wellicht dat dat
dichter bij de nul zit. Dat is natuurlijk heel anders dan de getallen
die we ook wel hebben gehad van boven de drie procent van een paar
jaar geleden.
SLOTBOOM:
Als je bij de nul zit kan je er ook onderdoor schieten. Dan kan het
ook naar een recessie gaan.
BALKENENDE:
U weet wat de definitie is van een recessie: twee kwartalen met een
min afsluiten, dan heb je een recessie.
SLOTBOOM:
Kunnen we niet meer uitsluiten zoiets.
BALKENENDE:
Je kunt op het ogenblik helemaal niets uitsluiten. Het enige wat wel
gezegd moet worden, en daar ben ik ook blij om, is dat in ieder geval
de manier waarop Nederland de afgelopen jaren beleid heeft gevoerd, de
kracht van de Nederlandse economie, wel maakt dat Nederland er
relatief goed voor staat. Onze werkloosheid is het laagste van Europa.
De inflatie is lager dan in andere landen. We hebben een
begrotingsoverschot. Ik noem deze dingen om aan te geven dat er geen
reden is voor echte somberheid. (onverstaanbaar, red.) We staan er
betrekkelijk goed voor. Alleen de zekerheden die we in het verleden
hadden zijn nu wel een beetje weg.
SLOTBOOM:
Die inflatie kan wat zakken. De looneis van de vakbonden is gebaseerd
op die inflatie. Zou het verstandig zijn -ik weet het, zij gaan
erover- maar zou het verstandig zijn wanneer ze ook die looneis wat
laten zakken?
BALKENENDE:
De loonontwikkeling is in Nederland niet een zaak van het kabinet,
maar een zaak van werkgevers en werknemers.
SLOTBOOM:
Maar mijn vraag was: zou u het verstandig vinden? Dat is toch niet
zo'n gekke vraag om als premier te zeggen: voor de concurrentie zou
het beter zijn dat die lonen wat minder stijgen?
BALKENENDE:
De ervaring is toch een beetje in Nederland dat zij niet een kabinet
nodig hebben om tot verantwoorde afspraken te komen. Er zijn twee
dingen die nu van belang zijn en dat zal in de loononderhandelingen
absoluut naar voren komen. Eén: de inflatie is, zoals het er nu
uitziet, lager dan we eerder hebben aangenomen. Dat kan van belang
zijn voor de looneisen die worden gesteld en ook voor de opstelling
van werkgevers. Dat is één. Tweede is dat we nu zien dat de
economische ontwikkeling duidelijk minder wordt. We hebben in
Nederland het probleem, moet ik zeggen, dat werkgevers soms niet eens
geschikte werknemers kunnen vinden door de druk op de arbeidsmarkt.
Maar we zien natuurlijk nu wel dat er sprake zou kunnen zijn van
ontslagen, omdat sommige bedrijven het gewoon duidelijk minder gaan
doen. Die combinatie van die twee zaken betekent wel even goed
opletten. Alleen dat moeten zij vaststellen en dat is niet iets dat
het kabinet doet.
SLOTBOOM:
De koopkracht. Met Prinsjesdag was er de garantie dat groepen er niet
op achteruit zouden gaan. Durft u het nog aan om die garantie te
herhalen nu?
BALKENENDE:
Er is toen gezegd bij Prinsjesdag en bij de Algemene Politieke
Beschouwingen dat de grote groepen, de standaard koopkrachthuishoudens
zal ik ze maar even noemen, dat die op de lichte plus of de wat hogere
plus zouden zitten. Misschien een enkeling op nul. Dat is overigens
geen garantie in individuele gevallen. Nu zitten we met een paar
dingen. Als er Cao's zijn afgesloten en je hebt een bepaalde
loonontwikkeling en de inflatie zakt, dan is dat ongunstig voor je
portemonnee. Maar je hoeft iets minder te betalen voor je energie en
als je gaat tanken bijvoorbeeld. Het zou wel eens kunnen zijn dat die
lagere inflatie positief uitpakt voor de koopkracht.
SLOTBOOM:
Maar mijn vraag was: kunt u nog steeds die garantie geven?
BALKENENDE:
Je kunt in deze tijden, met zo'n crisis, natuurlijk nooit garanties
geven. Als we zien hoe de economie zich ontwikkeld. Als we zien hoe
fors die financiële crisis toeslaat. Hoe aandelen onderuit gaan. Als
we ook zien dat de nodige problemen bij bedrijven gaan ontstaan. Dan
is dat niet de tijd om te gaan praten over garanties. Het zal vooral
nu een zaak zijn om te zorgen dat mensen hun baan kunnen behouden. Dat
bedrijven kunnen doorgaan met functioneren. Dat we onze
concurrentiepositie zoveel mogelijk veilig stellen. Daar gaat het nu
om.
SLOTBOOM:
Een ander punt is: Nederland zit nu in een (onverstaanbaar, red)
banken. Dat kan uiteindelijk opbrengsten opleveren. Uw partijgenoot
Van Geel heeft gezegd: al die opbrengsten moeten gewoon in de
staatsschuld. We halen het ten slotte nu uit die staatschuld, dus we
stoppen het ook allemaal weer terug. Als die opbrengsten, rente ook.
Vindt u dat ook?
BALKENENDE:
Ik vind het verstandig dat de minister van Financiën heeft gezegd, bij
het Fortis debat nog eens zei: je moet de zaken in de schuld laten
lopen. Dat is ook in de brief naar voren gekomen. Ik heb iets gehoord
over de discussie deze week...
SLOTBOOM:
Ja, want de minister van Financiën heeft gezegd: ik weet dat nog niet
zo één, twee, drie.
BALKENENDE:
De heer Bos heeft het meer gehad - en dat was ook goed dat hij dat
zei- over de financiële techniek. Over hoe de begrotingsregels in
elkaar zitten. Ik vind het terecht dat de minister zegt: we houden ons
in Nederland altijd aan de begrotingsregels. Hoe zitten die in elkaar?
Er zal ook volgende week nog over gesproken worden. Dus dat is een
kwestie van financiële technieken. Maar het algemene doel dat je niet
zomaar gelden die te maken hebben met de financiële crisis van dit
moment -het ondersteunen van banken- we niet zomaar naar de
(onverstaanbaar, red) gaan brengen. Dat zou toch niet goed zijn.
SLOTBOOM:
Ik stond net bij minister Bos toen hij uit de ministerraad kwam. Daar
werd ook hem gevraagd: moet het naar de staatsschuld en toen zei hij:
Dat kan, maar daar moeten we nog over nadenken. U bent eigenlijk al
uitgedacht. U zegt: het moet in de staatsschuld.
BALKENENDE:
Ik heb geen verschil tussen de heer Bos en mijzelf ontdekt op dit
punt. De minister heeft wel te letten op het feit: wordt die zaak nu
ook goed geregeld. Dat is een belangrijk punt en (onverstaanbaar,
red.).
SLOTBOOM:
Maar nog even voor de duidelijkheid: u vindt dat die opbrengsten, dat
die in de aflossing van de staatschuld moet.
BALKENENDE:
Natuurlijk vind ik dat en ik zal u uitleggen waarom. Als we nu zien
wat we op het ogenblik moeten doen als overheid om banken te
ondersteunen: we zijn bankeigenaar geworden van Fortis Nederland, van
ABN Amro Nederland, van Fortis verzekeringen. Dat kost 16,8 miljard.
Dat belast de staatschuld. We geven tien miljard ondersteuning,
kapitaalinjectie aan ING en drie miljard aan Aegon. Dertien miljard,
ja dat belast de staatsschuld. We hebben ook nog garanties gegeven
voor het interbancaire geldverkeer, dus wat banken elkaar lenen.
Garanties van tweehonderd miljard. Dat alles kan de staatsschuld gaan
belasten. Nu is het natuurlijk zo, dat geld komt op enig moment terug,
want er wordt ook gewoon voor betaald. Op een gegeven moment zullen we
weer zo'n bank gaan verkopen. Dat geld komt wel weer terug. Alleen,
voorlopig belast het wel de staatsschuld. Waar je nu te maken hebt met
het belasten van de staatsschuld, de kosten die je maakt, is het ook
logisch dat de opbrengst ook weer terugvloeit naar deze staatsschuld.
SLOTBOOM:
Heb ik nog tot slot één vraag voor u. We hebben vandaag minister Klink
in de uitzending. U kent hem al heel lang. Kunt u zeggen wat hij
eigenlijk voor u betekent?
BALKENENDE:
Laat ik eerst beginnen dan met de minister van harte geluk te wensen
met zijn vijftigste verjaardag komende zondag. Dat is misschien goed
om nu te zeggen. Klink is natuurlijk een buitengewoon gedreven
politicus. Het is een groot denker. We hebben elkaar jaren meegemaakt
bij het wetenschappelijk instituut van het CDA. We waren hele goede
collega's. Veel dingen samen geschreven. Samen opgetrokken. Veel
dingen meegemaakt in de partij en daarbuiten. Wat dat betreft ben ik
ook echt heel blij dat hij ook in het kabinet zit. Het is een kundig
minister nu van VWS, van Volksgezondheid. Het is iemand die op de
lange termijn denkt. Heeft duidelijk strategische inzichten. Dus ik
vind hem een aanwinst voor het kabinet.
SLOTBOOM:
Bedankt voor het gesprek.
BALKENENDE:
Graag gedaan.
(letterlijke tekst, ongecorrigeerd, AP)
Ministerie van Algemene Zaken