Aantasten van rechtshulp jaagt twee miljoen mensen op kosten

28/10/2008 10:16

Nederlandse Orde Van Advocaten

Nederlandse Orde van Advocaten:

Aantasten van rechtshulp jaagt

twee miljoen mensen op kosten

DEN HAAG - De Nederlandse Orde van Advocaten (Orde) maakt ernstige bezwaren tegen enkele ingrepen, waarmee staatssecretaris mr N. (Nebahat) Albayrak (PvdA) van Justitie wil bezuinigen op rechtshulp die de overheid betaalt. 'Deze ingrepen tasten de toegang tot het recht aan van mensen die al krap bij kas zitten', zegt mr Ch. L. (Lotje) van den Puttelaar. Zij is waarnemend Algemeen Deken van de Orde. De ingrepen die Albayrak voorstelt jagen ruim 2 miljoen mensen op kosten, die rond moeten komen van een klein inkomen.

De staatssecretaris van Justitie wil veel meer bezuinigen op rechtshulp die de overheid bekostigt dan de 50 miljoen euro die de regeringscoalitie van haar verlangt. Op het budget voor rechtshulp wil ze uiteindelijk 54 miljoen euro bezuinigen. Bovendien wil ze uiteindelijk nog eens 19 miljoen euro bezuinigen op het budget voor rechtspraak. Ze wil dat doen door het aantal rechtszaken terug te dringen van mensen die afhankelijk zijn van rechtshulp die de overheid betaalt. Als de Tweede Kamer de bezuinigingen echter beperkt kan zij enkele zeer nadelige ingrepen voor rechtzoekenden verijdelen.

De Orde komt op voor rechtsbescherming van mensen in ons land. Om die reden droeg de Orde de afgelopen tijd bij aan een beleidsdoorlichting en dacht ze constructief met de staatssecretaris mee over verantwoorde besparingen op rechtshulp. Voor een deel kan de Orde instemmen met het voorstel van de staatssecretaris.

Tweedeling

Het voorstel van Albayrak bevat echter ook enkele ingrepen die de rechtsbescherming van mensen ernstig geweld aan doen. Deze ingrepen beperken de toegang van onvermogende rechtzoekenden tot een advocaat en werken zo een tweedeling in de hand bij de toegang tot het recht.

In een brief aan de Tweede Kamer zet de Orde vandaag haar bezwaren uiteen en roept ze de Kamer op niet in te stemmen met deze ingrepen. De Orde verzet zich onder andere tegen:


- Uitsluiten van een grote groep mensen van rechtshulp die de overheid betaalt;


- Uitstellen van rechtshulp tot de gevangenhouding van verdachten.

Uitsluiten van rechtshulp; 'vrijwillige' verzekering

De staatssecretaris sluit een belangrijk deel van de bevolking uit van rechtshulp die de overheid betaalt. Het gaat om ruim 2 miljoen mensen. Alleen mensen met hele lage inkomens (op bijstandsniveau) vallen nog volledig in het stelsel van rechtshulp die de overheid betaalt.

De mensen die buiten de boot vallen moeten voor problemen rond huis, werk of uitkering hun heil zoeken bij een 'vrijwillige' verzekering. De kans is groot dat veel mensen zich niet zullen verzekeren, omdat zij die lasten niet kunnen dragen. De kosten van een levenslange verzekeringspremie bedragen ongeveer 11.000 euro, terwijl iemand in zijn of haar leven voor een totaalbedrag van tussen de 917 euro en 4.340 euro beroep doet op rechtshulp die de overheid betaalt. Voor zaken die straks nog wel vallen onder de Wet op de rechtsbijstand, zoals regulier strafrecht, vreemdelingenrecht en personen- en familierecht, moeten mensen al een eigen bijdrage betalen van tussen de 148 euro en 705 euro.

Verzekeringspolissen bevatten doorgaans veel bepalingen die vergoeding van rechtshulp uitsluiten. Het huidige stelsel vergoedt die rechtshulp wel. Verzekeraars kunnen er bovendien financieel belang bij hebben om zo min mogelijk werk te maken van een zaak waarmee een verzekerde aanklopt. De regeling die de staatssecretaris voorstelt is ook ingewikkeld en ondoorzichtig, terwijl mensen die uit het huidige stelsel dreigen te vallen doorgaans minder zelfredzaam zijn.

De Orde ziet in de voorgestelde verzekering een naïef vertrouwen in marktwerking dat de rechtsbescherming van veel mensen ernstig aantast. Dat is een hoge prijs voor dit onderdeel van het voorstel, dat een bezuiniging oplevert van slecht 3 procent van het totale budget voor rechtshulp. Dit budget bedraagt nu nog 400 miljoen euro.

Uitstellen van rechtshulp tot gevangenhouding

De staatssecretaris wil de kosten van rechtshulp pas vergoeden bij gevangenhouding van een verdachte. Ze zal hier echter nagenoeg niets mee bezuinigen omdat rechtshulp later alsnog nodig is. Niettemin raakt de verdediging van een verdachte zo (nog meer) op achterstand, terwijl de Schiedammer parkmoord nu juist uitwees dat rechtshulp in een eerder stadium geboden is. Dit inzicht gaf aanleiding tot het recente experiment de advocaat al bij het politieverhoor toe te laten.

Lastenverzwaring voor samenleving

Deze en andere ingrepen die de staatssecretaris voorstelt, hebben niet alleen tot gevolg dat mensen die al krap bij kas zitten veel meer geld moeten betalen voor rechtshulp. Bij gebrek aan rechtshulp raken veel mensen ook verder in de problemen. Als gevolg hiervan stijgen de kosten voor de samenleving flink.

Geen rechtshandhaving zonder rechtsbescherming

Aantasting van rechtsbescherming heeft ernstige gevolgen voor de rechtsstaat. Tal van wetten geven opsporing en vervolging steeds meer ruimte, waarbij de nieuwe rijksbegroting hierin weer vele miljoenen euro's extra investeert. Nu de overheid zich aan de ene kant sterk maakt en het aan de andere kant veel mensen financieel onmogelijk maakt rechtshulp in te roepen, raakt de weegschaal van Vrouwe Justitia uit balans.

Politiek

De Orde heeft oog voor het feit dat in bepaalde rechtsgebieden het aantal rechtszaken aanzienlijk stijgt. Om de kosten van rechtshulp toch in de hand te houden pleit de Orde ervoor de stijging van het aantal rechtszaken bij de wortel aan te pakken: de wetgeving. Die leidt tot soms absurde criminalisering (belletje trekken, brommerolie morsen, vechten op schoolplein) met alle financiële gevolgen van dien. In een rechtsstaat dient de politiek hoe dan ook de consequentie te aanvaarden van haar beleid door tevens te voorzien in adequate rechtshulp.