15 oktober 2008
Verborgen wijsheid zorgprofessionals essentieel voor goede zorg
Dubbeloratie Frans Vosman en Andries Baart over zorgethiek
Praktische wijsheid van zorgverleners dreigt verloren te gaan door de nadruk op het toepassen van protocollen en regels. In hun gezamenlijke oratie op vrijdag 24 oktober schetsen de hoogleraren Andries Baart en Frans Vosman hoe noodzakelijk praktische wijsheid is, en hoe ze bewaard kan blijven.
Praktische wijsheid van zorgleners is een combinatie van vakkennis en ervaringen, intuities en deugden, ook wel stilzwijgende kennis genoemd. Op basis van die kennis kunnen zorgverleners in moeilijke omstandigheden goede en verstandige beslissingen nemen. De praktische wijsheid dreigt echter verloren te gaan omdat de zorgpraktijk steeds meer wordt opgevat als de toepassing van protocollen en regels.
Hoe kan de zorg gebruik blijven maken van de stilzwijgende kennis van zorgverleners? Hoogleraar Christelijke ethiek en spiritualiteit Frans Vosman en bijzonder hoogleraar Presentie en zorg Andries Baart onderzoeken waar praktische wijsheid uit bestaat, hoe je haar ook in de op efficiëntie gerichte gezondheidszorg kunt blijven toepassen en waarom ze bijdraagt aan wat de patiënt ervaart als goede zorg.
Aan de hand van filmfragmenten met illustraties van praktische wijsheid in de medische praktijk, verkennen de hoogleraren in hun gezamenlijke rede de betekenis van praktische wijsheid in de traditie van het ethisch denken. Vandaag de dag wordt zulke wijsheid ingebracht in het machtige complex van de moderne gezondheidszorg. Dat is een reden om te bezien wat praktische wijsheid kan betekenen in instituties en onder systemische druk.
Na enkele fundamentele verkenningen door Frans Vosman gaat Andries Baart in op de vraag wat zorg tot goede zorgpraktijken maakt en welke kennisbronnen daarbij verondersteld worden. Naast feitelijke vakkennis blijkt goede zorg ook te steunen op 'taciete kennis', een complex van 'stilzwijgend weten' dat zich maar moeilijk in formele handelingsvoorschriften laat vangen. Deze kennis komt vooral aan het licht in de ambachtelijkheid en (klinische) wijsheid van zorgverleners. Beide worden onder de loep genomen in het licht van het actuele debat over professionaliteit en evidence-based kennis. Ten slotte schetsen de sprekers hun toekomstige onderzoeksprogramma: ze willen zich grondig en empirisch inlaten met zorgpraktijken en daarin zoeken naar en ruimte maken voor die praktische wijsheid.
Seminar: Zorgverleners aan het woord
Voorafgaand aan de inaugurele rede van beide hoogleraren op 24 oktober organiseren de leerstoelgroep christelijke ethiek en spiritualiteit van de Faculteit Geesteswetenschappen en de Stichting Presentie een seminar over praktische wijsheid in de zorg, met medewerking van mensen uit de zorgpraktijk. Sprekers zijn onder meer Caroline Vos, oncologisch gynaecoloog in het Elisabeth ziekenhuis te Tilburg, en de Tilburgse huisarts Joost Lombarts. Het seminar is inmiddels volgeboekt.
Universiteit van Tilburg