AANVULLENDE PERSINFORMATIE
Ontdek de geheimen van de diepzee!
Het is een wereld die enkele jaren geleden nog totaal onbekend was. De
diepzee. Deze interactieve tentoonstelling maakt duidelijk hoe belangrijk
en avontuurlijk diepzeeverkenning en -onderzoek zijn. De komende vijf jaar
reist de tentoonstelling langs de meest prestigieuze wetenschapsmusea van
de V.S.
Bezoekers kunnen zelf op praktische wijze kennismaken met het leven op de
bodem van de zee. Ontdek de geheimen van de diepzee is te zien in het
Museon in Den Haag. De expositie is een productie van Evergreen
Exhibitions, in samenwerking met Woods Hole Oceanographic Institution
(WHOI) uit Woods Hole, Massachusetts.
WIE: Woods Hole Oceanographic Institution - Inhoud
Evergreen Exhibitions - Productie en ontwerp
Museon Den Haag - Aanpassing inhoud en vormgeving
WAT: Ontdek de geheimen van de diepzee!, een tentoonstelling
die de geheimen van de grootste oceaandiepte aan het licht
brengt en bezoekers de praktijk van diepzee-onderzoek laat
ervaren.
WANNEER: 17 oktober 2008 t/m 31 mei 2009
WAAROM: Om de ongelofelijke verhalen te vertellen over
zojuist ontdekte levensvormen, zoals gigantische kokerwormen met
rode koppen en schelpen zo groot als borden, onderwatervulkanen,
scheepswrakken als de Titanic, heetwaterbronnen die
waterstofsulfide spuwen en een leefomgeving bieden aan ongekende
levensvormen, dit alles in een interactief diepzee-avontuur in
het Museon.
CONTACT: Museon
Rob de Winter
Stadhouderslaan 37
2517 HV Den Haag
Telefoon: +31703381421
Email: rdwinter@museon.nl
Ontdek de geheimen van de diepzee is geschikt voor personen vanaf 6 jaar en
benadrukt het belang van geologie, geschiedenis, biologie en scheikunde
voor diepzee-onderzoek. De tentoonstelling gaat ook nader in op de cruciale
functie van technologie in de onderzoeken van industrie, overheid en
universiteiten om meer inzicht te krijgen in onze huidige en toekomstige
wereld.
Alle publicaties en fantastische foto's zijn elektronisch beschikbaar via
de perssectie op www.museon.nl
Woods Hole Oceanographic Institution
Inhoud
Woods Hole Oceanographic Institution (WHOI) is de grootste particuliere en
onafhankelijke organisatie voor mariene research en techniek in de
Verenigde Staten. Het instituut is opgericht in 1930 in de stad Falmouth
aan Cape Cod in Massachusetts. Er werken 800 medewerkers en 135
postdoctorale studenten.
Jaarlijks worden wereldwijd bijna 350 onderzoeksprojecten uitgevoerd op de
afdelingen Toegepaste oceaanfysica - en technieken, Biologie, Mariene
scheikunde en geochemie, Geologie en geofysica, en Fysische oceanografie.
Daarnaast wordt onderzoek gedaan in de vestiging Rinehart Coastal Research
Center en vanuit WHOI's Marine Policy Center, dat zich richt op juridische
en beleidsmatige kwesties in verband met het maatschappelijk gebruik van de
oceanen. WHOI heeft een vloot van drie onderzoeksschepen die de hele wereld
bestrijken (de 83 meter lange KNORR, de 82 meter lange ATLANTIS, en de 53
meter lange OCEANUS). Daarnaast beschikt WHOI over de diepzee-duikboot
ALVIN voor drie personen en diverse op afstand bedienbare en autonome
voertuigen en kleinere boten voor oceaanonderzoek. Meer informatie over
WHOI is te vinden op www.whoi.edu.
Evergreen Exhibitions
Ontwerp en productie
Evergreen Exhibitions, gevestigd in San Antonio in Texas, wordt beschouwd
als een wereldleider als het gaat om het creëren van hoogwaardige
interactieve tentoonstellingen waarbij gebruik wordt gemaakt van de laatste
technieken. Daarnaast is het bedrijf een belangrijke ontwikkelingspartner
voor toonaangevende musea en onderzoeksinstituten. Een bekende expositie
van Evergreen Exhibitions die eerder in het Museon bijzonder succesvol was
is Robot Zoo.
Museon Den Haag
Populair wetenschappelijk museum dat met educatieve en attractieve
exposities en programma's met een zo breed mogelijk publiek wil
communiceren. Het educatieve museum stelt de mens en zijn rol in de
samenleving centraal , wisselt informatie uit over actuele onderwerpen uit
de wereld van natuur, cultuur wetenschap en techniek, legt dwarsverbanden
en biedt inzichten.
BEZOEKERS DALEN AF IN EEN WERELD DIEP ONDER DE ZEESPIEGEL
Het is een wereld die enkele jaren geleden nog totaal onbekend was. Ontdek
de geheimen van de diepzee biedt bezoekers de mogelijkheid om zelf op
praktische wijze kennis te maken met het leven op de bodem van de zee.
Ontdek de geheimen van de diepzee maakt duidelijk hoe avontuurlijk
diepzeeverkenning en -onderzoek zijn.
De tentoonstelling brengt de raadsels van de grootste diepten van de
oceanen in beeld. Attracties in dit diepzee-avontuur zijn bijvoorbeeld pas
ontdekte levensvormen, heetwaterbronnen, close-ups van diepzee-
onderzoekduikboten en scheepswrakken als de Titanic. De Museonbezoeker kan
zelf kennismaken met de technologie die pas recentelijk mannen en vrouwen
in staat heeft gesteld om naar de oceaanbodem af te reizen.
"Waarneming is de hoeksteen van de wetenschap," vertelt David Gallo, doctor
in de mariene geologie en directeur speciale projecten bij WHOI. "In de
oceanen is voor waarneming geavanceerde technologie nodig, vanwege de grote
diepte. Met nieuwe computertechnologieën kunnen wij nu sneller dan ooit
informatie op de zeebodem verzamelen."
"Je hoeft geen oceanograaf te zijn om de zee interessant te vinden," zegt
Gallo. "Je hoeft geen wetenschapper te zijn om te genieten van de spanning
van ontdekkingsreizen. Maar wat zou er gebeuren als wij onze kinderen meer
mogelijkheden zouden bieden om de sensatie van een uitdaging of de spanning
van een ontdekking te ervaren? Misschien kunnen wij de belangstelling van
kinderen voor wetenschappelijke ontdekkingen helpen vergroten, of er
tenminste voor zorgen dat zij meer waardering krijgen voor het streven."
Ontdek de geheimen van de diepzee! legt de technologie die gebruikt wordt
bij diepzee-onderzoek in de handen van de museumbezoekers. Vanuit het
commandocentrum kunnen bezoekers meedoen aan een simulatie, waarbij de
duikboot Alvin te water wordt gelaten voor een spannende excursie naar de
diepzee. Bezoekers kruipen in de huid van de onderzoekers in de replica van
de bemanningsruimte van Alvin, die zijn kunnen bedienen om een duik tot 4,5
km diepte te simuleren. Ook kan men een op afstand bedienbaar
onderzoeksvoertuig (ROV) laten zweven boven een replica van het dek van de
Titanic. Met de robotarm van Alvin kunnen bezoekers proberen lavastenen en
schelpen van de oceaanbodem te pakken terwijl ze turen door een replica van
het 10 cm grote kijkvenster van Alvin. En dat is moeilijker dan je zou
denken!
Diep binnen in de aarde verschuiven geologische krachten de grote crustale
platen van onze planeet en bouwen zo een zeebodem waar hete
onderwaterbronnen voorkomen. Onderzoekers bestuderen het proces van
dichtbij, in de WHOI-duikboot Alvin of via andere apparatuur, zoals het op
afstand bedienbare voertuig JASON of de autonome onderwatervoertuigen ABE
en REMUS. De tentoonstelling brengt de zeebodem aan de oppervlakte in een
ongelofelijke expositie die de magnifieke bouwkunsten van Moeder Natuur
laat zien - het ontstaan van enorme "black smokers" die mineraalrijke
vloeistof in de oceaan spuiten en levensvormen ondersteunen die radicaal
verschillen van het leven op land of in ondiepe wateren.
Bezoekers zien hoe waterstromen, die ontstaan door het superhete water dat
de bronnen spuwen, cruciale voedingsstoffen bevatten die levensvormen in
stand houden waarvan slechts weinig mensen het bestaan konden vermoeden.
Onder de ruim 500 nieuw ontdekte levensvormen zijn anderhalve meter hoge
kokerwormen met felrode koppen vol met hemoglobine, "hurkkreeften" en
enorme witte schelpen zo groot als borden. De wetenschappers in Alvin
gebruiken Alvins robotarmen om monsters van deze soorten te verzamelen.
Museumbezoekers kunnen een echte Alvin-robotarm bewegen en uitproberen hoe
behendig de grijpklauw is voor het verzamelen van monsters en het gebruiken
van allerlei gereedschappen.
Op de tentoonstelling kunnen bezoekers langs een dramatische, nagebouwde
oceaanomgeving lopen, iets dat tot nu toe in het echt onmogelijk is vanwege
de verpletterende druk van het water. In deze betoverende ruimte bevinden
zich veel van de wezens, met alle levensechte details, die duizenden meters
onder de oppervlakte rond de diepzeebronnen leven. Ze zijn tentoongesteld
op een gesimuleerde oceaanbedding, die zo echt lijkt dat een WHOI-
wetenschapper zei dat hij eindelijk wist hoe het voelde om rond te wandelen
op de bodem van de oceaan!
De zon dringt niet tot deze diepten door. De wezens van de diepzee brengen
hun hele leven in totale duisternis door. Ze leven en floreren dankzij een
uniek en onverwacht proces, chemosynthese, dat op dergelijke diepte de
plaats inneemt van fotosynthese. Deze organismen werken vaak innig samen
met bacteriën en maken en nemen voedingstoffen op uit wat voor mensen
giftige stoffen zijn, zoals waterstofsulfide. In deze omgeving floreren
zwermen garnalen en andere dieren die op hun verwanten uit de ondiepe
wateren lijken, zoals roofkrabben en prachtige witte zee-anemonen met spits
toelopende tentakels. Modellen van sommige soorten zijn op de
tentoonstelling te zien bij de replica van de diepzeebron.
Op basis van de bevindingen van WHOI-onderzoekers en hun collega's werpen
sommige wetenschappers de theorie op dat vergelijkbaar leven in de ruimte
ontdekt kan worden. De ontdekking van levende wezens bij de diepzeebronnen
op aarde, die zonder zonlicht kunnen overleven, suggereert dat leven
mogelijk is als water, hitte en voedingstoffen aanwezig zijn. Een van de
Jupiter-manen, Europa, lijkt te zijn bedekt met ijs, waaronder volgens
sommige wetenschappers zich een diepe, verborgen oceaan met water bevindt.
In de nabije toekomst zal een sonde naar Europa worden gelanceerd en de
ijzige korst onderzoeken. Daarna wil men een ruimteschip op Europa laten
landen, dat zich dan door de ijskorst boort en een AUV zoals REMUS de
oceaan instuurt. Het zou kunnen dat er heetwaterbronnen voorkomen op de
oceaanbodem van Europa, die een levensbodem bieden aan organismen die
lijken op, of juist heel erg verschillen van, het leven op de zeebodem op
aarde. Extreme Diepte brengt met een videofilm en wand-displays de missie
naar Europa in beeld.
INTERACTIEVE INSTALLATIES
Maak je klaar voor een duik tot bijna 4 km diepte onder het
oceaanoppervlak. Ontdekt nieuwe soorten die overleven in totale duisternis.
Bestuur een op afstand bestuurbaar voertuig (ROV) en verken scheepswrakken
die duizenden meters onder het hulpschip liggen.
De expositie brengt de mysteries van de grootste diepten van de oceanen in
beeld. Attracties in dit diepzee-avontuur, waarbij bezoekers de
onderzoektechnologie zelf in handen krijgen, zijn bijvoorbeeld pas ontdekte
levensvormen, heetwaterbronnen, en scheepswrakken als de Titanic. Bezoekers
kunnen de handelingen van oceanografen en wetenschappers simuleren door
middel van bijna 20 interactieve installaties. Dit zijn o.a.:
Onderzoeksschip
De reis naar de Extreme Diepte begint als bezoekers in een scheepsdecor een
model van een zeecontainer op het dek van een schip betreden.
Commandocentrum
Interactieve tewaterlating Alvin: Maak Alvin klaar voor een diepzeeduik.
Bezoekers kunnen dezelfde checklist doorlopen die de expeditieleider moet
afwerken voordat kan worden gedoken. Na het indrukken van de juiste knoppen
en omzetten van de juiste schakelaars laat de videofilm over het
commandocentrum zien wat de verschillende stappen in de tewaterlating zijn
om de 17 ton zware duikboot te laten vertrekken naar de diepzee.
Zeecontainer voor besturing van ROV (op afstand bestuurbaar voertuig)
Videobeelden tonen buitengewoon gedetailleerde beelden van de oceaanbodem
en het is net alsof deze beelden live vanuit een ROV binnenkomen. Door
knoppen op meerdere schermen in te drukken, kunnen bezoekers kiezen welke
ongelofelijke locatie zij willen verkennen of welke ROV zij willen
besturen.
Interactieve installatie "Onder druk"
Voorwerpen worden getoond die zijn blootgesteld aan de enorme waterdruk op
de zeebodem, waardoor bezoekers de gevaren en effecten van diepzeeduiken
beter begrijpen. Bezoekers kunnen hun arm in een speciaal drukmanchet
leggen om de stijgende druk zelf te ervaren.
Interactief fotoportret met Alvin
Slechts weinig mensen zullen ooit in de echte Alvin kunnen duiken, maar je
kunt er wel van dromen! Zet jezelf op de foto als een bemanningslid van
Alvin met dit levensgrote model en het hulpschip Atlantis op de
achtergrond.
Interactieve Personeelsruimte Alvin
Drie bezoekers per keer kunnen deze levensgrote replica van de
personeelsruimte van Alvin betreden om zich klaar te maken voor een duik.
Er moet een checklist met taken worden afgewerkt om de duikboot voor te
bereiden op een "duik". Videobeelden van een echte duik zijn te zien in de
drie kijkvensters.
Interactieve robotarm
Kijk door het 10 cm grote kijkvenster - net als het venster van Alvin - en
probeer de robotarm van Alvin te bedienen. Andere bezoekers kunnen de
bewegingen van het schaalmodel van de robotarm van zijkanten van de
installatie bekijken en vervolgens zelf proberen dezelfde taak uit te
voeren terwijl ze alleen het videoscherm kunnen bekijken.
Alvin-robotarm
Het is een echte! Bezoekers kunnen de grijpklauw van de echte robotarm van
Alvin aanraken en bewegen. Deze robotarm is een essentieel stuk gereedschap
van Alvin, waarmee wetenschappers biologische en geologische monsters van
de oceaanbodem pakken om te bestuderen.
Soorten voertuigen
Bezoekers beschikken over alle onderdelen om een supergeavanceerde duikboot
te bouwen. Van kleurrijke puzzelstukken kunnen bezoekers een van de
buitengewone onderwater-verkenningsvoertuigen van WHOI bouwen, de stukken
laten vallen, en het opnieuw proberen.
Duikboot besturen
Ook voor kleintjes is de diepzee leuk! Kinderen van 3 tot 6 jaar kunnen om
de beurt in deze mini-speelgoedduikboot klimmen en met de periscoop spelen.
Een bijbehorende wandafbeelding met de voertuigen uit de tentoonstelling,
waaronder Jason, Alvin, ABE en Remus, versterken de onderzeese ervaring.
Duikboot bouwen
Kinderen van alle leeftijden kunnen naar hartenlust proberen dit 3-D model
van Alvin in elkaar te zetten. Met de lichte, in elkaar passende delen
wordt duidelijk hoe ingewikkeld deze duikboot in elkaar zit. De grijparmen
moeten vooraan, de bemanningsruimte in het midden. Wat heb je nog meer
nodig om een onderzoeksduikboot te bouwen?
Interactieve waterzuil
De beschrijvingen van het leven in zee op verschillende diepten lichten op
tijdens een afdaling naar de diepzee.
Onderwatertuin 9 graden noorderbreedte
"Nu weet ik hoe het zou zijn om uit de duikboot te stappen en rond te lopen
in deze ongelofelijke wereld!" Dit zei een diepzeebioloog over deze
nagebouwde onderwaterbron. In deze levensgrote omgeving is te zien wat
wetenschappers totaal verbaasde toen zij het ontdekten: leven op de
oceaanbodem waar de zon nooit schijnt. Bezoekers kunnen als de piloot van
Alvin de camera's inzoomen op enkele van de meer dan 500 nieuwe
levensoorten die de laatste jaren zijn ontdekt.
Ontmoeting met een reus
De onderzeese bergkam Juan de Fuca: Wat is het hier donker! Wetenschappers
zien alleen wat in de lichtbundel van Alvin wordt verlicht. Bekijk een
schaalmodel van Alvin in de oceaandiepte om een idee te krijgen hoe
piepklein de duikboot is. Doe het licht aan en je ziet een reus!
High-definition-videofilm
Stel je voor dat het raam in je woonkamer uitkijkt op de diepste diepten
van de oceaan - het is allemaal haarscherp! Dankzij de meest geavanceerde
high-definition-technologie ervaart de bezoeker de onderwaterbron op 9
graden noorderbreedte en de ongelofelijke en bizarre wezens die op deze
diepte leven.
High-resolution-videofilm
Voel je als een vis in het water bij het zien van deze verbazingwekkende
videobeelden van drie onderwaterbronnen: (1) op 9 graden noorderbreedte
voor de kust van Mexico, (2) de bergkam Juan de Fuca voor de kust van de
staat Washington, en (3) de Midden-Atlantische rug, midden in de
Atlantische Oceaan.
Biologische/geologische exemplaren
Het echte werk. Anderhalf meter hoge wormen, doorzichtige krabben en andere
fragiele maar toch sterke wezens die op bijna 5 km diepte in de oceaan
leven. Deze vreemde wezens voeden zich met waterstofsulfide en bacteriën en
leven gezellig bij elkaar rondom de vulkanische heetwaterbronnen in ijskoud
water. Nu kun je ze van dichtbij bekijken. Bezoekers kunnen door een
vergrootglas biologische en geologische monsters van diepzeeleven bekijken.
Scheepswrakken
ROV-bestuurder: Verken het wrak van de Titanic als bestuurder van een ROV.
De ROV kan over het dek van het gezonken schip worden geleid, en samen met
een andere bezoeker kan men de verschillende voorwerpen en onderdelen op
het dek identificeren.
Videobeelden van scheepswrakken
Bekijk videobeelden van echte scheepswrakken, waaronder de Derbyshire, een
Romeins galjoen en het meeste beroemde wrak ter wereld, de Titanic.
De hele wereld rond
Verken de wereldzeeën met deze high-tech-monitor en selecteer gebieden waar
je meer van wilt weten. Kies de gebieden die je het meest interesseren. De
kijkers geven specifieke informatie over alles wat in de buurt van
verschillende onderzoekslocaties in de oceaan ligt.
De draaiende planeet
De aarde is de planeet waarop wij leven. De oceanen, die 70 procent van het
aardoppervlak beslaan, maken het leven mogelijk. Kies uit drie
spectaculaire gezichtspunten van onze wereld - een 360°-panorama met puur
daglicht en de prachtige kleuren van de aarde, of twee 180°-films, de
eerste neemt je mee van dag naar nacht, en de ander pelt het water weg en
laat de adembenemende geografie van de oceaanbodem zien.
UNIEKE DUIKBOOT ALVIN
Ontdek de geheimen van de diepzee! toont diepzeeflora- en fauna en
fantastische geologische verschijnselen, robotische interactieve
installaties en scheepswrakken. Maar de echte ster van deze geslaagde
tentoonstelling is de diepzeeduikboot genaamd Alvin.
Zonder de verkenningstochten van deze bijzondere onderzeeër, gebouwd in
1964, zouden de wonderen van de oceaanbodem nog steeds in raadselen zijn
gehuld. In plaats daarvan worden deze verschijnselen nu tot in detail
gepresenteerd door Evergreen Exhibitions in samenwerking met Woods Hole
Oceanographic Institution. Extreme Diepte maakt de kennis toegankelijk die
Alvin tijdens bijna 4000 duiken naar de oceaanbodem heeft vergaard. Op de
tentoonstelling zijn ook andere instrumenten te zien die worden ingezet bij
verkenningen van de diepe oceaan, zoals de op afstand bestuurbare JASON en
diverse autonome onderwatervoertuigen.
De tentoonstelling heeft in vijf jaar tijd langs 15 steden in de Verenigde
Staten gereisd. De expositie brengt de geheimen van de diepste
oceaandiepten aan het licht. Nieuw ontdekte levensvormen, hydrothermische
bronnen en scheepswrakken zoals de Titanic behoren tot de attracties van
dit educatieve avontuur dat de diepzee binnen de muren van een museum
brengt en de schatten van de vele expedities van Alvin in de handen van
bezoekers legt.
"Zonder Alvin was deze tentoonstelling niet mogelijk geweest," vertelde
David Gallo, doctor in mariene geologie en directeur speciale projecten van
Woods Hole Oceanographic Institution. "In de oceanen is voor waarnemingen,
vanwege de grote diepte, geavanceerde technologie nodig zoals die in Alvin
of andere onderwatervoertuigen. Met nieuwe computertechnologieën kunnen wij
nu sneller dan ooit informatie op de zeebodem verzamelen."
Alvin is speciaal ontworpen voor geofysisch, geochemisch, technisch en
algemeen oceanografisch onderzoek en kan tot 4500 meter diepte duiken.
Sinds zijn eerste duik in 1964 heeft Alvin meer duiken uitgevoerd en
ontdekkingen gedaan dan enige andere onderzeeër. Naast de verkenning van de
Titanic en het bergen van een gezonken waterstofbom heeft Alvin de meest
uitzonderlijke ontdekking gedaan: leven bij diepzeebronnen op 4 km diepte.
Alvin is 7 meter lang, 3,6 meter hoog, 2,7 meter breed, weegt 17 ton en
heeft een bemanningsruimte met een diameter van 2,1 meter. Wetenschappers
brengen gemiddeld acht uur in deze titanium ruimte door, die plaats biedt
aan drie mensen. Alvin is ontworpen om druk van bijna 2000 kilo per
vierkante cm te weerstaan, en heeft drie kegelvormige, 9 cm dikke
kijkvensters van gegoten acryl, waardoor de onderzoekers naar buiten kunnen
kijken. De duikboot heeft tot nu toe 3500 duiken uitgevoerd, gemiddeld 175-
200 per jaar. De duikboot wordt om de drie jaar volledig opgeknapt en
gemoderniseerd, dus geen van de oorspronkelijke onderdelen wordt nog
gebruikt.
Voor zijn eerste duik heeft de bemanningsruimte van Alvin 536 druktesten
doorstaan. Bij de laatste test in 1964, onder een druk gelijk aan een duik
op 2900 meter diepte, explodeerde de testtank, maar de bemanningsruimte
bleef intact. De ruimte die nu gebruikt wordt kan veilig naar 4500 meter
duiken. De bemanningsleden lopen tijdens dit soort duiken veel meer risico
dan astronauten in de ruimte, volgens Gallo.
"Het kleinste foutje in het systeem veroorzaakt een implosie," vertelt
Gallo. De kracht van de waterdruk wordt op de tentoonstelling met
verbazingwekkend detail in beeld gebracht aan de hand van voorwerpen van
verschillende materialen, die zijn vervormd, verpulverd, gekrompen en
verpletterd door blootstelling aan deze enorme druk.
De bemanningsruimte, met een diameter van 2,10 meter, biedt plaats aan een
piloot en twee wetenschappers. "Dat is ongeveer evenveel ruimte als drie
volwassenen zouden hebben in een kleine personenauto," vertelt Gallo. Op
Extreme Diepte is een levensgrote replica van de bemanningsruimte te zien,
die toegankelijk is voor kinderen en volwassenen. Binnenin de
bemanningsruimte kunnen bezoekers replica's van de instrumenten bedienen
die worden gebruikt voor de besturing en het bestuderen van de oceaanbodem.
Net als de wetenschappers heeft iedere bezoeker een eigen kijkvenster,
waarin videobeelden van Alvins duik naar de diepzee worden getoond.
Wetenschappers gebruiken de robotarmen van Alvin om tijdens een duik
monsters te verzamelen en met verschillende instrumenten te werken. Op de
tentoonstelling is een echte robotarm van Alvin te zien, die bezoekers
kunnen aanraken en bewegen en waarmee zij de behendigheid van de grijpklauw
kunnen testen. Met een schaalmodel van de robotarm kunnen bezoekers ook
zelf lavastenen, schelpen en andere voorwerpen van de oceaanbodem proberen
te rapen. Kinderen van alle leeftijden vinden dit onderdeel van de
tentoonstelling uitdagend en spannend, want zij kunnen hun oog-hand-
coördinatie testen terwijl ze door een verraderlijk klein kijkvenster
turen. Het is niet zo makkelijk als het eruit ziet!
Bezoekers van de expositie zien ook 3-D-modellen van JASON en ABE,
voertuigen die de zeebodem tot op 6000 meter kunnen verkennen. Waar Alvin
wetenschappers werkelijk naar de zeebodem vervoert, stelt JASON hen in
staat om de zeebodem te verkennen vanaf het oceaanoppervlak via
glasvezelkabels, videocamera's en andere technologieën. Autonome voertuigen
als ABE en REMUS zijn voorgeprogrammeerd om vaak maanden aan een stuk
zelfstandig te werken op de zeebodem, in kustwateren of in de diepzee.
WEZENS DIE IN HUN EIGEN WERELD LEVEN
De tentoonstelling biedt museumbezoekers een gedetailleerde kijk op de
uitzonderlijke wezens die tijdens verkenningen met de diepzeeduikboot Alvin
en andere onderzoekvoertuigen van WHOI zijn ontdekt.
In 1977 zagen wetenschappers in Alvin voor het eerst heetwaterbronnen op de
oceaanbodem, en de complexe biologische gemeenschappen die daar kunnen
overleven. Zeewater stroomt binnen in spleten en gaten bij de
heetwaterbronnen en komt in contact met de hitte afkomstig uit de gesmolten
kern van de aarde. Het warme water stroomt terug over de oceaanbodem,
waardoor het temperatuur van het normaal ijskoude zeewater plaatselijk
stijgt tot temperaturen waarin leven mogelijk is. Extreme Diepte toont
levensvormen die in de nabijheid van de warmte van heetwaterbronnen leven.
Op deze diepten, waar geen licht doordringt, is fauna afhankelijk van een
proces dat chemosynthese heet, waarbij de fauna en de bacteriën die op hen
leven chemische stoffen, waaronder waterstofsulfide, verwerken tot
voedingstoffen.
Meer dan 500 nieuwe levensvormen zijn bij deze warmwaterbronnen ontdekt,
een schat voor de wetenschap. Op de tentoonstelling Extreme Diepte wandelen
bezoekers langs nagebouwde warmwaterbronnen om van dichtbij een kijkje te
nemen in de diepzee - maar dan zonder water. Zij kunnen de volgende
levensvormen zien:
Marianactis bythios is een witte zee-anemoon met spits toelopende
tentakels. Ze kunnen 5 cm hoog worden. Ze zetten zich in clusters vast op
de rotsen rondom de heetwaterbronnen.
Paralvinella palmiformis (palmwormen) ziet men gewoonlijk deels rond
kokerwormen gewikkeld of bovenop sulfide minerale afzettingen bij de Juan-
de-Fuca-rug en andere warmwaterbronnen voor de kust van de staat
Washington. Ze zijn gesegmenteerd met een spits toelopend lijf en kunnen 80
mm lang worden.
Alvinella pompejana of Pompeï-wormen worden tot 150 mm lang. De worm
fungeert als gastheer voor bacteriën die de worm voeden. Deze wormen leven
meestal in grote groepen in de vorm van een honingraat rond de bronnen en
op de wanden van white smokers, maar ze zijn ook gezien op de sulfide
schoorsteenwanden van black smokers. De worm gedijt goed in temperaturen
tussen de 10° en 80° Celsius.
Thermarces cerberus of puitalen zijn wit of roze van kleur en hebben geen
schubben. Ze behoren tot de weinige vissen die bij diepzeebronnen zijn
aangetroffen. De vis komt voor bij bronnen op de Oost-Pacifische Hoogte en
voedt zich met kleine ongewervelde dieren.
Tevnia jerichonana of Jericho-wormen vormen clusters op rotsen in zones met
gevarieerde bronactiviteit, waar de temperatuur varieert tussen 5° en 30°
Celsius. De worm behoort tot de eerste kolonisten als een nieuwe
diepzeebron ontstaat. De flexibele kokers zijn ondoorzichtig wit of
goudbruin van kleur en kunnen wel 35 mm lang worden. De worm voedt zich
door middel van chemosynthese.
Riftia pachyptila of kokerwormen kunnen tot 1,50 meter lang worden. Een
stevige buigzame eiwitkoker beschermt het zachte lichaam van de worm. De
worm steekt zijn rode kieuwen, die rijk zijn aan hemoglobine, boven de
koker uit om zuurstof en kooldioxide te absorberen uit het water, en treft
de kieuwen terug als er gevaar dreigt. Ze vormen clusters op rotsen met
gevarieerde bronactiviteit en leven in temperaturen tussen 5° en 30°
Celsius. Bacteriën die in het weefsel van de kokerworm leven "eten"
waterstofsulfide en zetten vervolgens de energie uit deze chemische stof om
in voedsel, wat ze delen met hun gastheer, de kokerworm.
Calyptogena magnifica, of witte reuzentweekleppige, leven in clusters van
honderden rond de diepzeebronnen, als het ware in een bad van
waterstofsulfide. Bacteriën in de kieuwen van de schelp zetten de chemische
stof om in voedsel voor zichzelf en hun gastheer. De schelpen kunnen wel
26,3 cm lang worden, de omvang van een groot serviesbord.
Bathymodiolus themophilus, of diepzeemosselen, scheiden draden af om zich
vast te zetten op rotsen en filteren voedsel uit het water, net als de
mosselen in ondiepe wateren. Maar voor hun voedsel zijn deze mossels
afhankelijk van bacteriën in hun kieuwen. De mosselen kunnen bijna 18 cm
lang worden.
Kwallen zijn eigenlijk helemaal geen vissen. Ze zijn meer verwant aan
koraal en bestaan voor 94 procent uit water en 6 procent uit zenuwen,
weefsel en netelcellen. Ze hebben geen hart, brein of botten. Deze fragiele
wezens zweven al 650 miljoen jaar door de zeeën. Ze vormen het grootste
deel van de biomassa in de oceaan en leven vooral in de middenwateren van
de oceanen.
Rimicaris exoculata, een soort garnalen, zwermen bij sommige
onderwaterbronnen in de Atlantische Oceaan met duizenden rond de
schoorstenen van black smokers. Ze zijn 5 cm lang, hebben geen ogen, en
schrapen met hun klauwtjes langs de wanden van de schoorsteen om zich te
voeden met bacteriën en sulfide mineralen. In tegenstelling tot hun neefjes
uit ondiepe wateren, smaakten deze garnalen naar rotte eieren toen de
wetenschappers er een paar hadden gekookt en geproefd.
Munidopsis subsquamosa, of hurkkreeften, komen in overvloed voor aan de
randen van bronnenvelden op de Oost-Pacifische Hoogte. Dit schaaldier heeft
de vreemde gewoonte om in dezelfde richting te draaien als de andere
kreeften in een cluster, naar men aanneemt als reactie op een door de
stroming afgegeven signaal.
Bythograea thermydron, een soort krab, wordt veel aangetroffen bij
diepzeebronnen en bij het ontstaan van een nieuwe diepzeebron zijn de
krabben vaak de eerste kolonisten. Eerst voeden ze zich met bacteriematten.
Als wormen en andere organismen arriveren, voegen de krabben deze dieren
ook toe aan hun menu. De schaal van de krab kan iets groter dan 5 cm
worden. Deze krab is zowel een roofdier als aaseter en jaagt met lokaas.
MUSEUMBEZOEKER VERKENT ZELF HET WRAK VAN DE TITANIC
Menig zeeschip heeft als laatste rustplaats de bodem van de zee. Deze
gezonken schepen - en de schatten en geschiedenis die zij bevatten - vormen
een van de grote attracties van de oceaan. De expositie brengt het
beroemdste scheepswrak ter wereld, de Titanic, voor het voetlicht.
WHOI en een team uit Frankrijk hebben het Britse luxueuze lijnschip de
Titanic in 1985 ontdekt op een diepte van 3840 meter dankzij de
onderwaterslede Argo, die was uitgerust met camera's. In 1986 keerde het
team terug naar de plaats van het wrak om dit verder te verkennen met Alvin
en een prototype robotvoertuig, genaamd Jason Jr. Het "onzinkbare schip"
zonk op 14 april 1912 naar de bodem van de oceaan voor de kust van
Newfoundland. Extreme Diepte brengt museumbezoekers in contact met het
schip, met een geschiedenis en legendes die al decennia lang miljoenen
mensen fascineren.
In het thema-onderdeel "Scheepswrak" werken bezoekers samen bij het
besturen van een op afstand bestuurbaar voertuig (ROV) om de Titanic te
verkennen. Een schaalmodel van de Titanic, van de boeg tot de scheur in de
romp, met op de achtergrond echt beeldmateriaal van de plaats van het wrak,
geeft bezoekers het gevoel alsof ze vlak boven het wrak zijn. Bezoekers
kunnen hun eigen verkenning uitvoeren door met een camera in te zoomen op
de oceaanreus, de gebroken voormast, de enorme ankerkraan, en tientallen
andere verbazingwekkende details.
Scheepswrak
De lichten van Alvin dringen niet erg ver door in het water, dus kunnen ze
slechts een relatief klein deel van het schip verlichten. Bovendien is de
zeebodem zanderig en stuift het zand op door de bewegingen van duikboten en
ROV's, waardoor het onmogelijk is om het hele schip ineens te zien of te
fotograferen.
Bezoekers van de tentoonstelling Extreme Diepte krijgen echter een
dramatische wandafbeelding van de Titanic te zien. De buitengewone foto
bestaat in feite uit 120 afzonderlijke 35-millimeter-beelden, geselecteerd
uit de duizenden beelden die zijn gemaakt toen het wrak in de jaren 80 werd
ontdekt. Aan land werden de afzonderlijke beelden van de film afgedrukt en
eindeloos herschikt, totdat dit mozaïek ontstond. Het kostte een
fototechnicus bijna drie maanden om het mozaïek van de Titanic in elkaar te
leggen. Met de huidige mozaïektechniek, die in zeven jaar tijd is
ontwikkeld in het Deep Submergence Laboratory van Woods Hole Oceanographic
Institution, kan men tegenwoordig een fotomozaïek direct in elkaar zetten
aan boord van het onderzoeksschip.
Behalve de Titanic kunnen bezoekers een model van het Duitse oorlogsschip
Bismarck van dichtbij bekijken. Verder kan men de videobeelden bekijken van
het wrak van een Romeins galjoen en van de Derbyshire, het grootste
koopvaardijschip dat ooit in Engeland is gebouwd.
ONTDEKKINGEN IN DE 'EXTREME DIEPTE' DUIDEN OP MOGELIJK LEVEN IN DE RUIMTE
Op basis van hun bevindingen in de diepten van de oceaan werpen sommige
wetenschappers de theorie op dat er ook leven kan worden ontdekt in de
ruimte. Dit wordt duidelijk gemaakt aan de hand van een fascinerende
videofilm, een wanddisplay en een 3-D-maquette met artistieke impressie.
De relatie tussen de oceaan en de ruimte is gebaseerd op de ontdekking van
organismen bij diepzeebronnen, wat suggereert dat leven mogelijk is als
water, hitte en voedingsstoffen aanwezig zijn. Bij heetwaterbronnen stijgt
de temperatuur van het normaal ijskoude zeewater plaatselijk tot
temperaturen waarbij leven mogelijk is. Op deze diepten, waar geen licht
doordringt, is fauna afhankelijk van een proces dat chemosynthese heet,
waarbij de fauna en de bacteriën die op hen leven chemische stoffen,
waaronder waterstofsulfide, verwerken tot voedingstoffen.
Komt hetzelfde proces ook elders in het zonnestelsel voor? Misschien.
Museon Den Haag