Q-koorts
15 oktober 2008 - kamerstuk
Kamerbrief met antwoorden op vragen over Q-koorts. Half oktober kan er
voldoende vaccin geleverd worden om 40.000 dieren te vaccineren. De
overheid zal de kosten van het vaccin voor haar rekening nemen.
Meer informatie
De Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA 's-GRAVENHAGE
10 september 2008 08-LNV-107 VD. 2008/1932 15 oktober 2008
Q-koorts
Directie Voedselkwaliteit en Diergezondheid
Geachte Voorzitter,
Hierbij stuur ik u mede namens de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
de antwoorden op de vragen van de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en
Voedselkwaliteit inzake Q-koorts.
* hoeveel mensen zijn naar verwachting besmet met de bacterie Coxiella burnetti die de
Q-koorts kan veroorzaken en waarop is die verwachting gebaseerd?
* hoeveel mensen hebben tot nu toe ziekteverschijnselen ondervonden (dus hoeveel
ziektegevallen zijn geregistreerd) en wat is de ernst van deze ziektegevallen?
Sinds 1 januari 2008 zijn er (tot 18 september 2008) 927 humane gevallen van Q-koorts
gemeld bij de GGD in Nederland, waarvan 885 bevestigde gevallen en 42 waarschijnlijke
gevallen. Naar verwachting is het aantal besmette mensen groter omdat niet iedereen die
met Q-koorts besmet is, naar de huisarts gaat. De meeste besmettingen verlopen zonder
symptomen, of als een milde griep, maar een besmetting kan ook leiden tot een longontsteking,
waarvoor soms een ziekenhuisopname noodzakelijk is. Gedetailleerde
achtergrondinformatie is nog niet beschikbaar over alle humane gevallen, maar het is wel
duidelijk dat het percentage bevestigde gevallen waarbij ziekenhuisopname noodzakelijk
is, aanzienlijk lager is dan in 2007. Er loopt onderzoek naar de achtergronden van dit
verschil tussen 2007 en 2008. Een mogelijke verklaring is dat door betere bekendheid bij
artsen en publiek er dit jaar, ook bij milde ziektegevallen, onderzoek wordt gedaan naar
een Q-koortsinfectie.
* op welke wijze worden kwetsbare groepen (ouderen, zwangeren en kinderen) op dit
moment beschermd tegen de Q-koorts bacterie?
Mensen worden vooral geïnfecteerd met Q-koorts door het inademen van besmet fijnstof.
De bacterie komt vrij bij de vroeggeboortes die het veroorzaakt bij (vooral) geiten. Door
verwaaiing kan de bacterie in de lucht komen. Met name door het voorkomen van uitstoot
en verspreiding van de bacterie bij dieren kan de ziekte bij mensen worden voorkomen.
Daarom zijn er ter voorkoming van besmetting van de mens maatregelen genomen in de
veehouderij (aangifteplicht q-koorts, uitrijdverbod mest besmette bedrijven).
Zorgverleners in de regio Noord-Brabant zijn goed op de hoogte van de situatie waardoor
besmettingen met Q-koorts sneller herkend worden.
* wat betekent de constatering dat naast geiten en schapen de helft van de koeien
antistoffen heeft tegen de bacterie die Q-koorts veroorzaakt?
We weten dat naast geiten ook veel andere diersoorten gevoelig zijn voor de ziekte. Zo
blijken ook veel runderen antistoffen tegen Q-koorts te hebben. Het is nog niet bekend
wat de exacte rol van de verschillende diersoorten is in de verspreiding van Q-koorts. Maar
het lijkt erop dat bij abortussen en vroeggeboortes bij runderen aanzienlijk minder van de
Q-koortsbacterie vrijkomt dan bij geiten. Ik heb onderzoek ingesteld om de epidemiologie
bij dieren verder in kaart te brengen.
* wat is het huidige verspreidingsgebied van de Q-koorts en in hoeverre vindt uitbreiding
plaats?
De Q-koortsbacterie is in heel Nederland bij dieren aanwezig. De gevallen op geitenbedrijven
en de humane gevallen concentreren zich in Zuid-Nederland.
Q-koorts is geen nieuwe dierziekte. Q-koorts is de afgelopen decennia niet intensief
gemonitord. Het is daarom niet mogelijk om vast te stellen of de ziekte zich heeft
uitgebreid.
Onderstaande kaart geeft de incidentie van het aantal humane gevallen: het aantal bij
de GGD gemelde gevallen van 1 januari 2008 tot en met 3 september 2008 per
10.000 inwoners per 4-positie postcode gebied. Het aantal gemelde patiënten lijkt de
laatste weken af te nemen.
* is het ingestelde verbod op het uitrijden van mest een effectieve maatregel tegen de
verspreiding van de Q-koorts en waaruit blijkt dat?
Deze vraag is op dit moment niet duidelijk te beantwoorden. De meldingsplicht voor
Q-koorts en het verbod op het uitrijden van mest voor besmette bedrijven zijn ingesteld
op het moment dat veel veehouders al mest hadden uitgereden. Ook is niet te achterhalen
hoeveel humane gevallen er geweest zouden zijn wanneer niet een meldingsplicht en een
uitrijverbod waren ingesteld. Deskundigen hebben aangegeven dat mest hoogstwaarschijnlijk
een belangrijke rol speelt in de verspreiding van Q-koorts van dieren naar
mensen.
* welke andere maatregelen worden ingezet om de verspreiding van Q-koorts tegen te
gaan en in hoeverre wordt de effectiviteit van de maatregelen bepaald?
De Gezondheidsdienst voor Dieren (GD) heeft een folder met hygiëneadviezen voor
houders van kleine herkauwers uitgebracht. Hierin worden adviezen gegeven om
verspreiding van smetstof te beperken en om besmetting van risicogroepen (kinderen,
ouderen, zwangere vrouwen en mensen met een verminderde weerstand) te voorkomen.
De Franse farmaceut CEVA heeft een vaccin tegen Q-koorts ontwikkeld. Dit vaccin is echter
nog niet geregistreerd. In Frankrijk wordt al enige tijd met dit vaccin gevaccineerd.
Het Bureau Diergeneesmiddelen heeft op basis van de beschikbare informatie over de
veiligheid en effectiviteit, een positief advies uitgebracht over de mogelijkheid om een
vrijstelling te verlenen voor dit vaccin. Ik zal daarom een vrijstelling verlenen.
De farmaceut CEVA heeft aangegeven dat er half oktober 80.000 doses vaccin geleverd
kunnen worden. Hiermee kunnen 40.000 dieren worden gevaccineerd. Er kan dus maar
een beperkt aantal dieren worden gevaccineerd.
Ik zal deze beperkte hoeveelheid vaccin beschikbaar stellen voor melkgeiten en melkschapen
in het gebied met straal van 45 kilometer rond Uden. Dit is het centrum van het
gebied waar dit jaar de meeste mensen ziek zijn geworden van de Q-koortsbacterie.
Alleen niet drachtige dieren kunnen worden gevaccineerd. Vaccinatie tegen Q-koorts
gebeurt op vrijwillige basis.
Om vaccinatie te stimuleren, zal de overheid de kosten van het vaccin voor deze
vaccinatieronde voor haar rekening nemen. De kosten van de dierenarts komen voor
rekening van de veehouder.
* is vaccinatie tegen Q-koorts mogelijk en zo ja, op welke termijn kan vaccinatie in
Nederland worden ingezet en welke obstakels dienen hiervoor te worden
overwonnen?
Voor wat betreft vaccinatie bij geiten en schapen, verwijs ik naar het antwoord bij de
vorige vraag.
Een humaan vaccin wordt alleen gebruikt in Australië waar enkele hoog risico beroepsgroepen
gevaccineerd worden tegen Q-koorts. Het vaccin is niet geregistreerd in
Nederland en toepassing ligt ook niet voor de hand, omdat de uitbraak in Nederland niet
beperkt is tot duidelijk afgrensbare beroepsgroepen. Ook zijn er risico's verbonden aan
het gebruik van het humane vaccin. Het vaccin kan alleen worden gebruikt bij mensen die
nog niet eerder in contact gekomen zijn met de Q-koorts bacterie. Bloedonderzoek naar
antistoffen tegen de coxiellabacterie en een huidtest noodzakelijk vóór het vaccin mag
worden toegediend.
* welke maatregelen worden in andere landen genomen om de verspreiding van Qkoorts
tegen te gaan en in hoeverre zijn deze maatregelen toepasbaar in Nederland?
Nergens ter wereld is eerder een uitbraak van Q-koorts bij mensen van vergelijkbare
grootte gezien. Q-koorts bij mensen werd tot nu toe met name gezien als een beroepsziekte
(veehouders, dierenartsen, slachthuispersoneel). In Australië wordt een humaan
vaccin ingezet voor risicoberoepsgroepen (zie antwoord op vorige vraag). In Frankrijk
bestaat een vrijwillig vaccinatieprogramma voor gevoelige dieren. Hiervoor wordt
hetzelfde vaccin ingezet als in Nederland gebruikt gaat worden.
* wat zijn de verwachtingen van deskundigen over de verspreiding en de ontwikkeling
van het aantal Q-koorts ziektegevallen voor het komende jaar en waarop zijn deze
verwachtingen gebaseerd?
Het aantal ziektegevallen bij de mens is met name afhankelijk van de werking van de
genomen maatregelen in de veehouderij (meldingsplicht, maatregelen mest, hygiëneadviezen
en vaccinatie). Aangenomen moet worden dat de bacterie wijdverspreid is in de
omgeving en dat nieuwe infecties nog steeds op kunnen treden.
DE MINISTER VAN LANDBOUW, NATUUR EN
VOEDSELKWALITEIT,
G. Verburg
Ministerie van Landbouw,
Natuur en Voedselkwaliteit
Directie Voedselkwaliteit
en Diergezondheid
Bezuidenhoutseweg 73
Postadres: Postbus 20401
2500 EK 's-Gravenhage
Telefoon: 070 - 3786868
Fax: 070 - 3786100
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit