Nederlands Instituut voor Ecologie
15-10-2008 Kleine zwaan verlengt zijn darmen drastisch
Persbericht, 15 oktober 2008
Kleine zwaan verlengt zijn darmen drastisch
NIEUWERSLUIS (Utrecht): Diverse soorten trekvogels kunnen hun
spijsverteringssysteem groter of kleiner maken, afhankelijk van hun
behoefte aan voedsel. De kleine zwaan doet dat nogal drastisch. Deze
vogel, die broedt in het Noordpoolgebied, verlengt zijn darmen van 2,5
naar 4 meter tijdens het overwinteren in Nederland.
Onderzoeker Jan van Gils van het Nederlands Instituut voor Ecologie
(NIOO-KNAW) en zijn team hebben dit vastgesteld na research aan de
kleine zwaan (Cygnus columbianus bewickii). Drie winters achtereen -
2003/4, 2004/5, 2005/6 - volgden zij de dieren bij het grazen op
Nederlandse weilanden, vooral in de buurt van Amersfoort. Hun studie
hebben ze gepresenteerd in het jongste nummer van het Britse
tijdschrift Journal of Animal Ecology.
De verlenging van de zwanendarmen staat niet op zichzelf. In de loop
van de winter worden de omstandigheden steeds gunstiger om gras te
eten, vooral doordat de kwaliteit ervan toeneemt. De vogels voeren hun
eetsnelheid op van 500 naar 1500 hapjes per uur. De langere darmen
plus de betere kwaliteit van het gras stellen de zwanen in staat al
die hapjes goed te verteren.
De onderzoekers maten de darmlengtes in de karkassen van 23 (vaak
verongelukte) zwanen. Het aantal grashapjes bepaalden ze door vele
malen een uur lang grazende vogels te volgen. Tijdens die observaties
keken ze ook naar het aantal keren dat de dieren poepten om zo de
snelheid van de spijsvertering te kunnen zien. Het gehalte aan het
moeilijk verteerbare vezel ADF in het gras diende als maatstaf voor de
kwaliteit van het voedsel. De hoeveelheid ADF verminderde in de
wintermaanden ten gunste van de verteerbaarheid van het gras.
Het resultaat van dat alles was een meetbare verbetering 's winters
van de doelmatigheid waarmee de zwanen hun eten verteerden. Goed om de
nodige energie op te doen voor de lange vlucht naar de broedgebieden.
Dat plaatst de vogel wel voor een dilemma. Grotere
spijsverteringsorganen maken het dier ook zwaarder. Ongunstig bij
lange vluchten - vandaar dat bij vele trekvogels de ingewanden aan het
eind van het winterseizoen weer kleiner worden.
Bij de kleine zwaan is dat in Nederland niet gemeten. Vermoedelijk
laat deze vogel zijn ingewanden pas slinken vlak voordat hij vertrekt
van de volgende stopover in Noord-Duitsland, denken de onderzoekers.
Het NIOO is het onderzoeksinstituut voor ecologie van de Koninklijke
Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Het bestaat uit drie
centra: voor ecologie van kust en zee, van het zoete water en van het
land. Bij het NIOO werken ongeveer 250 mensen. Op het NIOO-Centrum
voor Terrestrische Ecologie in Heteren richten de onderzoekers zich op
het leven op het land.
Kleine zwaan (foto: Paul Cools)
Artikel: Jan A.van Gils, Jan H. Beekman, Pieter Coehoorn, Els
Corporaal, Ten Dekkers, Marcel Klaassen, Rik van Kraaij, Rinze de
Leeuw en Peter P. de Vries: Longer guts and higher food quality
increase energy intake in migratory swans. Journal of Animal Ecology
77/6. Het nieuwe nummer verschijnt 15 oktober online en 21 oktober op
papier.
Het Journal of Animal Ecology is het orgaan van de British Ecological
Society. Dit genootschap - in 1913 opgericht - verenigt vier duizend
Britse en niet-Britse onderzoekers.
(www.britishecologicalsociety.org).
Contact: Dr. Jan van Gils, Werkgroep Plant-Dier Interacties, Centrum
voor Limnologie, NIOO-KNAW, Rijksstraatweg 6, 3631 AC Nieuwersluis.
Telefoon: 0294-239344. / 06-13174234. E-mail: j.vangils@nioo.knaw.nl.
---