NOS, Met het oog op morgen, Radio 1
Radio / TV-interview | 11-10-2008
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad, over de kredietcrisis
SLOTBOOM:
Begrijpt u waarom mensen zo onrustig zijn en een gebrek aan vertrouwen
hebben?
BALKENENDE:
Dat kan ik mij heel goed voorstellen. Ik denk dat voor de Nederlander
die voor de tv zit, naar de radio luistert, en dan steeds maar te
horen krijg: hoe zit het met die bank? Hoe is het met garanties,
Icesafe is zo'n geval. Want dat hebben we natuurlijk in Nederland
jaren niet meegemaakt. Internationaal ziet men de aandelen omlaag
gaan. Een paniekverhaal. Die combinatie van dat alles leidt inderdaad
tot een heel ongemakkelijk gevoel.
SLOTBOOM:
Mensen schrikken er ook van dat er een zekere machteloosheid is bij
overheden, althans dat lijkt zo.
BALKENENDE:
Het is wel zo dat we natuurlijk nu als overheid onder ogen hebt te
zien: wat gebeurt er nu? Laat ik het voorbeeld noemen van het
Fortisconcern. We werden gewoon geconfronteerd met het feit dat die
bank niet goed liep. Er waren grote problemen. Dat was de reden om te
zeggen: wij grijpen in. Eerst met een minderheidsaandeel. En in de
loop van de week moest worden geconstateer: spaarders zijn niet
veilig. Dat moet echt anders. Toen hebben wij Fortis Nederland, het
verzekeringsbedrijf en ABN Amro als Staat overgenomen. Een heel
ongebruikelijke stap. Maar je doet het wel in deze omstandigheden
juist om degene die bij zo'n bank betrokken zijn - dat geldt voor
werknemers, dat geldt voor de spaarders, vooral de spaarders...
SLOTBOOM:
U zegt: niet ingrijpen zou het allemaal nog veel erger hebben gemaakt?
BALKENENDE:
Ja, wat zou er gebeurd zijn met het Fortisconcern als wij het niet
hadden gedaan? Ik hoop ook dat mensen zien dat dit soort stappen nodig
zijn. Tweede voorbeeld, we hadden in Nederland een garantie voor
spaarders van 20.000 euro en dan nog een eigen risico tot een niveau
van 38.000. We hebben nu gezegd: we verhogen tot 100.000. Dan zeg ik
op mijn beurt weer: Kijk, die verhoogde garantie in combinatie met wat
wij doen om banken goed te kunnen laten functioneren, dat maakt wel
dat spaarders gewoon veilig zijn. De combinatie van meer zekerheid,
die 100.000 plus voortdurend onder ogen zien: hoe staan de banken er
voor en wat moet er gedaan worden. Dat is natuurlijk wat je kunt doen
als overheid. En ik hoop ook niet dat mensen daardoor juist onrustig
worden. Ze moeten juist het tegenovergestelde kunnen voelen van: de
Nederlandse regering doet er alles aan juist om zaken goed te laten
lopen.
SLOTBOOM:
Waarom kan Icesafe actief zijn in Nederland? Je vertrouwt er toch op
dat DNB het goed in de gaten houdt?
BALKENENDE:
Ja, het is natuurlijk zodat het toezicht heeft plaats in IJsland,want
het is een bank uit dat land.
SLOTBOOM:
Ja, maar de Nederlandse spaarder wil alleen maar weten: ik stop mijn
geld er in...
BALKENENDE:
Dat moet veilig zijn. Ja, en dat is ook zo. En dat is natuurlijk ook
de reden waarom wij als overheid hebben gezegd: we hebben begrip voor
de spaarders. Natuurlijk is het zo dat mensen niet voor niets naar
deze bank gingen, dat hing ook samen met rentepercentages die je kon
krijgen.
SLOTBOOM:
Maar het is toch niet zo'n gekke vraag waarom het kan, waarom er
toestemming is gegeven aan zo'n bank.
BALKENENDE:
Dat is natuurlijk een zekere wijsheid die nu naar voren komt. We
moeten ook wel rekening houden met het volgende.
SLOTBOOM:
Ja, maar ze zijn bij DNB veel wijzer. Zij kunnen dat van tevoren
afzien.
BALKENENDE:
Ja, maar goed deze bank mag in Nederland opereren en dat is natuurlijk
ook gedaan op basis van analyses, beschouwingen. Kijk, het probleem is
natuurlijk ook voor en bank als Icesafe, en dat geldt nu voor tal van
banken: wanneer er geen financiële turbulentie was geweest, wanneer de
financiële sector gewoon normaal kan functioneren, dan valt dat niet
op en heb je ook geen probleem. Maar wat zien we nu? Op dit moment dat
banken juist vanwege die financiële crisis veel sneller in de
probleemzone komen. We hebben dat nu uitgebreid gezien in de VS. Daar
valt de ene bank na de andere om. We hebben een eigen contreien nu
kunnen zien dat Fortis dat het niet goed ging, dat er echt ingegrepen
moest worden.
SLOTBOOM:
Moeten die banken niet wat meer informatie geven?
BALKENENDE:
Ik ben er ook zeker van dat datgene wat zich nu afspeelt, dat dat
absoluut discussies zal gaan opleveren van: hoe zit het met
bijvoorbeeld financiële producten? Het is zo dat het toezicht in
Europa beter is georganiseerd dan in de VS. Maar ook hier zal absoluut
dit debat worden gevoerd.
SLOTBOOM:
Het mag wel wat scherper.
BALKENENDE:
Ja, natuurlijk want je loopt risico's wanneer op een gegeven moment
banken omvallen. Het hoort eigenlijk zo te zijn: de economie moet
kunnen functioneren, de financiële sector behoort dat te ondersteunen.
Wat we nu zien dat is dat die financiële sector in zwaar weer terecht
is gekomen. Dat leidt tot onrust en ongenoegen. Dan krijg je
vervolgens de aandelen die kelderen. En daarna krijg je weer
problemen, bijvoorbeeld bedrijven die minder gemakkelijk leningen
kunnen krijgen bij banken. Die combinatie maakt op het ogenblik dat we
in een neerwaartse spiraal zitten. En dat moet echt weer anders
worden.
SLOTBOOM:
De beurzen gaan maar onderuit. Is dat nou paniek?
BALKENENDE:
Langzaam krijg je wel een beetje de indruk dat het wat paniekerig
begint te worden, omdat de vraag is: is dit nog reëel wat er gebeurt.
En je voelt eigenlijk al 's morgens aan hoe het zal gaan op de AEX.
Zie wat er in het verre Oosten gebeurt op de aandelenmarkten daar. En
dan is het gewoon een kwestie van wachten tot Nederland de beurzen
open gaan en krijg je ook dit soort ontwikkelingen. Een enorm
volggedrag. En dan denk ik: dit zijn paniektoestanden die echt niets
meer zeggen over de reële waarde van ondernemingen. En dat is
bedenkelijk van wat nu gebeurt. Er is een enorme soort
massapsychologie ontstaan. We zullen deze fase doorheen moeten, maar
ik ben het wel met u eens: het zou wel goed zijn dat het een keertje
tot een eind komt, omdat dit teveel onzekerheid met zich brengt.
SLOTBOOM:
Hoe keer je het?
BALKENENDE:
We hebben altijd in de economie wereldwijd perioden gehad dat het goed
ging en perioden dat de slecht ging. Hoog- en laagconjunctuur. We
hebben crisisverschijnselen. Alleen wat we nu mee maken is
buitengewoon fors. Dit gaat ook niet eeuwig door. Er komt een keer een
kering. Maar je weet niet wanneer. Alleen er zal dan wel onder ogen
gezien moeten worden voor bijvoorbeeld de financiële sector hoe gaan
we het op een betere manier vormgeven. Want het moet echt naar worden
gekeken. Ik heb het punt van toezicht genoemd. En het vertrouwen van
investeerders en bedrijven zal ook moeten toenemen. Want we kunnen
niet in deze spiraal blijven hangen vooral en dat is mijn grootste
punt van zorg wanneer de ontwikkelingen op het gebied van de
financiële markten op een bepaald moment gaat leiden tot het minder
gemakkelijk maken voor mensen om te gaan investeren. Wanneer de
huizenmarkt zou worden beïnvloed, en zo kun je nog meer dingen noemen.
En dan krijg je een neerwaartse ontwikkeling die heel kwetsbaar is,
die echt onzekerheid met zich gaat brengen. Dat gaan niet vanzelf.
Daar heb je elkaar ook voor nodig. Er is veel internationaal contact.
Er moet alles aan gelegen zijn om het vertrouwen te kunnen
versterken.
SLOTBOOM:
De aandelenkoersen tijdens uw Persconferentie gingen niet veel meer
omlaag, ook niet veel omhoog. Misschien moeten we ons daar maar aan
vasthouden?
BALKENENDE:
Ja, tegenwoordig is het zo: als ze niet omlaag gaan is het al winst.
Maar het moet ook weer keihard omhoog.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, MT)
Ministerie van Algemene Zaken