NOS, Gesprek met de minister-president, Nederland 1
Radio / TV-interview | 11-10-2008
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad, over Isesafe, kapitaalvoorziening DNB en de situatie op
de financiële markten
- ICESAFE-
VRAAG:
Had u zelf geld bij Icesafe?
BALKENENDE:
Ikzelf niet. Maar ik vind ook niet dat ik over mijn eigen situatie
moet praten.
VRAAG:
Ik vraag het omdat anderhalve maand geleden Nout Wellink ongerust was
en is gaan praten met die bank. Had er niet veel eerder aan de bel
getrokken moeten worden?
BALKENENDE:
Ik vind dat moeilijk om zomaar te beantwoorden. Het is zo dat we op
het ogenblik zien dat financiële instellingen te maken krijgen met een
buitengewone turbulente internationale omgeving. Er is sprake van een
financiële crisis. Er zijn veel internationale afhankelijkheden. En
banken die eerst normaal konden functioneren worden nu wel meegezogen
en komen in forse problemen. En dat raakt de ene bank meer dan de
ander. En Icesafe heeft het bijzonder moeilijk. Dat is wel zo.
VRAAG:
Maar Wellink had eerder al een gesprek daar. Kennelijk was hij
ongerust. Tenminste, hij zei dat hij ongerust was. Had er dan niet
eerder een signaal moeten komen van: dames en heren in Nederland, pas
een beetje op met die bank?
BALKENENDE:
Ik vind dat je daarmee moet oppassen, want - ik ga uiteraard niet over
de gesprekken die de president van De Nederlandse Bank voert - maar we
moeten ook oppassen dat er onder spaarders nodeloos onrust wordt
gecreëerd. En dat natuurlijk sprake is van contacten tussen de
president van de centrale bank en een financiële instelling, dat
gebeurt heel veel. Dat is ook normaal. Maar we moeten wel oppassen
niet ineens voor paniektoestanden.
VRAAG:
Maar die paniek is er nu in volle omvang. En inmiddels zijn er heel
veel mensen in Nederland die daar hun geld op de spaarrekening hadden
staan. Krijgen we het geld nog terug van de IJslanders?
BALKENENDE:
U heeft gisteren minister Bos gehoord. Er vindt op het ogenblik
overleg plaats met de autoriteiten in IJsland om te spreken over de
verplichtingen die men is aangegaan. Kijk, je kunt je niet zomaar
ontrekken aan de zorgplicht die je hebt.
VRAAG:
U wilt het geld terug?
BALKENENDE:
Natuurlijk. En dat is ook het doel.
VRAAG:
Krijgt u het ook terug?
BALKENENDE:
IJsland zit op het ogenblik wel in zwaar weer. Er zijn grote problemen
in IJsland. Niet alleen wat u nu beschrijft, er is meer aan de hand.
Dan zeg ik: je hebt te maken met sowieso de zaken die op korte termijn
spelen. Maar je hebt ook te maken met de lange termijnontwikkelingen.
En u kunt er zeker van zijn dat Nederland zal aangeven wat de
verplichtingen zijn. En dan zullen we kijken of wij onderling tot
oplossing kunnen komen.
VRAAG:
Ik neem aan dat dat verder gaat dan netjes vragen: mag ik mijn geld
terug?
BALKENENDE:
Ja, maar dat hoef ik niet publiekelijk te gaan voeren zo'n gesprek.
VRAAG:
Ik vraag het omdat de Britten voor 4 miljard pond beslag gelegd op de
deviezen van IJslandse bedrijven. Is dat iets wat Nederland ook
overweegt?
BALKENENDE:
Ik kan niet zomaar precies de situatie in Groot-Brittannië en
Nederland vergelijken, omdat er ook verschillende situaties kunnen
zijn. Het kan ook gaan om andere bezittingen die men heeft.
VRAAG:
Maar is het denkbaar dat Nederland beslag legt op IJslandse tegoeden
hier?
BALKENENDE:
Dat hangt ook af van hoe de situatie is. Ik vind ook niet ik daar
publiekelijk uitspraak over moet gaan doen. Waar het om gaat, en daar
heeft u gelijk in, het is wel zaak dat de IJslanders wordt gewezen op
hun verplichtingen. Die gesprekken vinden plaats. En voor het overige
verwijs ik naar datgene waar de minister van Financiën u gisteren op
heeft gewezen.
VRAAG:
Maar ik hoor u niet zeggen: we gaan geen beslag leggen.
BALKENENDE:
Ik wil over deze hele kwestie geen uitspraken doen. Omdat de situatie
van het ene land niet zomaar te vergelijken is met het andere landen.
- KAPITAALVOORZIENING DNB-
VRAAG:
Gisteren maakt het kabinet een kapitaalvoorziening bekend en vandaag
kelderen de beurzen weer met een procent of 7.
BALKENENDE:
Ik begrijp de vraag, maar ik denk dat we op moeten passen om zaken
zomaar een op een te vertalen. Wanneer we het hebben - en natuurlijk
volg ik ook de ontwikkelingen in Amsterdam, de AEX. We zien op het
ogenblik dat er iets gebeurt in Azië, een enorme koersval, dan een
aantal uren later vanwege het tijdsverschil zien we dezelfde patronen
in Europa bij meerdere beurzen. En daarna gebeurt ongetwijfeld
hetzelfde op Wall Street. Die ontwikkeling op de aandelenmarkten hangt
samen met een geweldige onrust die overal is uitgebroken. En we zitten
nu in de situatie dat denk ik het aandeel helemaal niet meer
representeert de waarde van de onderneming. Dat is veel meer de
psychologie dat op het ogenblik toeslaat.
VRAAG:
Maar die 20 miljard was toch bedoeld om mensen wat meer vertrouwen te
geven, juist ook op de beurs?
BALKENENDE:
Nee, die 20 miljard heeft met iets anders te maken. De 20 miljard
heeft ermee te maken dat financiële instellingen of
verzekeringsbedrijven hun werk moeten kunnen doen. Dat ze aan hun
verplichtingen kunnen voldoen.
VRAAG:
Geld moet rollen, zei Bos gisteren.
BALKENENDE:
Exact. En daarom wordt deze mogelijkheid geboden als men het nodig
heeft. Omdat we graag zien dat de financiële sector niet goed
functioneert.
VRAAG:
Maar als een bank het geld kan laten rollen en weer goed functioneert,
dan gaan de beurskoersen toch vanzelf weer omhoog?
BALKENENDE:
Nee, het merkwaardig is, we hebben ook in Nederland echt goede banken,
en die banken zijn ook voor een deel aan de aandelenmarkt genoteerd.
En wat we op het ogenblik zien is een waardeontwikkeling dat niet veel
zegt over de werkelijke waarde van een onderneming of een bank, maar
het representeert de psychologie van crisis.
VRAAG:
Maar het vertrouwen wordt er niet bepaald beter op als we die
beurskoersen zien. Mensen denken: er zal wat iets aan de hand zijn.
BALKENENDE:
Daarom zeg ik: laten we nu wel goed onderscheid maken over waarover
het gaat. We hebben gezegd als Nederlandse overheid: we willen dat
spaarders zich in Nederland veilig kunnen voelen. En dat doen we door
middel van de 100.000 euro garantie in plaats van de 20.000 euro die
bestond. Dat doen we door financiële instellingen te ondersteunen daar
waar het nodig is. Dat hebben we gedaan met Fortis en ABN Amro. En we
zeggen nu met de 20 miljard: laten we zorgen dat financiële
instellingen gewoon goed kunnen functioneren. Dat doe je om het
financieel systeem goed te laten functioneren. Alleen dan heb je niet
de een op een vertaling met de aandelenmarkt. Dat is een hele andere
discussie.
VRAAG:
Tien jaar geleden zou het wel tot rust op de beurzen hebben geleid.
BALKENENDE:
Maar dat is een andere situatie. Waar we nu tegen op lopen is dat we
wereldwijd eigenlijk drie probleemhaarden zien. We zien de financiële
markt, dat is begonnen in de VS met alle ontwikkelingen daar.
Problemen van banken, banken die omvielen. Vervolgens zien we dit nu
ook in andere delen van de wereld zich ontvouwen. Dus dat is wat we
zien met de financiële instellingen. Daarnaast krijgen we nu de
aandelen van tal van ondernemingen die zakken. En het derde punt is de
invloed op de reële economie. De combinatie van deze drie
probleemhaarden is natuurlijk heel fors.
- SITUATIE OP DE FINANCIËLE MARKTEN -
VRAAG:
Het IMF noemt het de gevaarlijkste financiële crisis sinds de jaren
'30. Deelt u die uitspraak?
BALKENENDE:
Het is wat betreft de turbulentie dat dit een hele zware is, mogelijk
zelfs de zwaarste sinds de jaren '30. Alleen het is niet dezelfde
situatie als in de jaren '30.
VRAAG:
Nee, het is de gevaarlijkste sínds de jaren '30.
BALKENENDE:
Ik vind het een hele gevaarlijke. Waarom? Kijk, als je nu een
discussie wil hebben alleen over de financiële sector, dan kun je
zeggen: okay, we gaan het toezicht veranderen. Of je vindt oplossingen
voor bepaalde banken, alleen je krijgt nu dat en de financiële
situatie en de aandelen en de reële economie gaan nu wel samen in een
probleemtoestand, en die is fors.
VRAAG:
Gisteren heeft u 20 miljard beschikbaar gesteld. Hoe groot is nu de
kans dat we hier volgende week met z'n tweeën zitten en dat u dan weer
met een mededeling komt: ik moet er weer 10, 20 miljard instoppen?
BALKENENDE:
Dat is moeilijk zomaar te zeggen.
VRAAG:
Sluit u het uit?
BALKENENDE:
We zitten op het ogenblik in een tijd dat je niets kunt uitsluiten.
Laten we een vergelijking maken met wat er de afgelopen weken is
gebeurd. We hadden het eerst over het redden van het Forstisconcern.
En hoe zouden we dit doen? Door als Luxemburgse, Belgische en
Nederlandse overheid een aandeel te nemen van 49%. We hebben gezien
dat in die week er hele vervelende dingen gebeuren in het
Fortisconcern waardoor het ook nodig om andere stappen te nemen.
VRAAG:
Dus u kunt niet niet beloven dat we hier volgende week met dezelfde
bedragen zitten.
BALKENENDE:
Ik kan helemaal niets beloven, ik let alleen wel op de signalen vanuit
de financiële sector. En ik heb gemerkt dat de stap die gisteren is
gezet dat die wel goed is ontvangen. Waarom hebben we het ook gedaan?
Vanwege het signaal vanuit de financiële wereld van: laten we nu
werken aan een systeem. Daaraan draagt in ieder geval de stap van het
kabinet aan bij. En dan doe je er natuurlijk alles aan om te zorgen
dat het werk gedaan kan worden. Want dat staan we voor.
VRAAG:
Wie betaalt die 20 miljard eigenlijk?
BALKENENDE:
Als alles goed is wordt dat gewoon weer door degene betaald die er nu
gebruik van maken.
VRAAG:
Als alles goed is.
BALKENENDE:
Ja, en dat is ook gezegd door minister Bos gisterenavond dat we
natuurlijk wel kijken om welke instellingen het gaat, hoe het is met
de bedrijfsvoering. We gaan natuurlijk niet even zomaar geld geven en
bekijk het maar. We zijn er vanaf.
VRAAG:
De belastingbetaler betaalt het uiteindelijk.
BALKENENDE:
Voorlopig wordt als er gebruik van wordt gemaakt de staatsschuld
belast. Dan zou je nog kunnen zeggen in het kader van de rentebetaling
dat ook de saldo... Een beetje technische discussie, maar het valt
eigenlijk wel mee.
VRAAG:
Maar afgelopen jaren bent u bezig om de staatsschuld af te bouwen voor
als straks de vergrijzing komt. Komt de AOW in gevaar?
BALKENENDE:
Vergrijzing is een lange termijnontwikkeling. We willen eigenlijk dat
de staatschuld zoveel mogelijk wordt terugdrongen om in de toekomst
ruimte te kunnen hebben om de kosten van de vergrijzing op te vangen.
Wanneer we het nu hebben over 20 miljard, dan is het ook zo: we
blijven niet in deze fase van crisis hangen. Er komt een moment dat we
er weer uit gaan komen.
VRAAG:
Maar niemand weet wanneer.
BALKENENDE:
Dat is ook zo. Maar wanneer u het heeft over de kosten van de
vergrijzing, dan zeg ik op mijn beurt: ook de 20 miljard heeft ook te
maken met lange termijnontwikkeling als bedrijven in staat zijn de
kredieten terug te betalen.
VRAAG:
Laatste vraag, kort antwoord alstublieft. U zei op de persconferentie:
als ik de IJslanders was, zou ik maar eens oppassen. Wat bedoelde u
daarmee?
BALKENENDE:
Ik bedoel daarmee dat je niet nalatig mag zijn bij de verplichtingen
die je bent aangegaan. Dat is ook de reden waarom wij zeggen: we
willen met de IJslanders praten over datgene wat ze in het verleden
hebben beloofd. Wat hun verantwoordelijkheden zijn op financieel
terrein en dan mag je niet te snel zeggen: ach, we hebben er even
niets mee te maken. Dat is mijn boodschap richting de IJslanders.
VRAAG:
Eigenlijk zegt u: ik wil mijn geld terug.
BALKENENDE:
Dat heeft de minister van Financiën gezegd. Dat zeg ik. En we doen ons
best.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, MT)
Ministerie van Algemene Zaken