Nederlandse nuchterheid verdwijnt in voorzorgcultuur
RUURLO, 8 oktober 2008 - Het treft goed dat morgen Spil 2008, nummer 4 verschijnt waarin auteurs van naam goed beargumenteerd hun zorg uiten over het oprukken van de voorzorgcultuur in Nederland. Afgelopen week verscheen namelijk een brochure onder de titel Verantwoordelijkheden rond fysieke veiligheid, een synopsis van WRR-rapport 82, Onzekere veiligheid. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, een als gezaghebbend beschouwd adviesorgaan van de overheid, bekent zich daarin tot het in beleidskringen gekoesterde, maar wetenschappelijk omstreden 'voorzorgsbeginsel'. NRC Handelsblad, een zich als 'slijpsteen van de geest' presenterend dagblad, omarmde in een hoofdredactioneel commentaar deze bekering prompt met de kwalificatie "waarlijk liberaal", gelukkig onmiddellijk weersproken in een kritisch artikel van Paul Frissen, hoogleraar Bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg.
Hoe volgzaam wordt de WRR?
Wij citeren de samenvatting op de achterflap van de synopsis van het WRR-rapport, waarin - naar we mogen aannemen - de essentie van de opmerkelijke beleidskeuze is weergegeven: "Door overheden, non-gouvernementele organisaties, het bedrijfsleven en experts worden regelmatig zorgen geuit over onze veiligheid. Vaak gaat het daarbij om criminaliteit en terroristische bedreigingen. Echter ook onze fysieke veiligheid vraagt aandacht. Het huidige relatief hoge veiligheidsniveau vormt de uitkomst van de inspanning van velen. De WRR analyseert in zijn rapport Onzekere veiligheid de huidige omgang met risico's en de verdeling van verantwoordelijkheden en concludeert dat deze onvoldoende toekomstbestendig is. Om de omgang met risico's op een toekomstbestendige wijze vorm te geven, bepleit de raad dat de politiek kiest voor een nieuwe benadering. Uitgangspunt daarvoor is het voorzorgsbeginsel, dat inhoudt dat de kwetsbaarheid van mensen, samenleving en natuurlijke omgeving een proactieve omgang met onzekerheden vereist." Tot zover de WRR.
Weerwerk in de nieuwe Spil
Wij geven steeds meer miljarden uit aan gevaren die we niet kennen, ten koste van de aanpak van bekende risico's. Nuchterheid verdwijnt in een maatschappelijk verlammende voorzorgcultuur. Aldus Roel Pieterman en Jaap Hanekamp, in Spil 2008, nummer 4 in gesprek met Joost van Kasteren. Ook ter bestrijding van veel vermeende problemen ontwikkelen overheden en/of private partijen een 'deltaplan', niet slechts om een dramatiserend fors geschatte zeespiegelstijging het hoofd te bieden. Zo licht etymoloog Huib Hogerheijde toe, overigens zelf een 'Deltaplan ter bevordering van de geletterdheid' bepleitend.
Fnuikend moralisme
Burgers zwaar moraliserend aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid lijkt daarbij steeds meer een kenmerk van good governance te worden. Een overmaat aan zulke propaganda komt al geruime tijd over ons in het kader van een gepretendeerd 'overgewichtbeleid'. Roel Pieterman analyseert dit grondig in relatie tot de - ook nog mooimakende - 'gezonde levensstijl' waartoe wij dagelijks worden opgeroepen. Anorexia vormt inmiddels een grotere bedreiging van de volksgezondheid dan obesitas. Joost van Kasteren en Hans Rutten constateren zelfs dat de voedingswetenschap - net als de klimaatwetenschap - gebaseerd is op een paradigma met een - zacht gezegd - wankele onderbouwing. Betrokken onderzoekers en beleidsmakers weerhoudt dit er toch niet van, het volk dag in dag uit te bestoken met voedingsadviezen die voortdurend moeten worden herzien. Een dubieus bevangen rol speelt daarbij het Voedingscentrum met het ontraden van vet en het aanbevelen van light.
Water- en klimaathandel
In het nuchter geheten Nederland worden sommige gebeurtenissen wel als een schok ervaren, zeker als de media - steevast standby - deze voldoende uitvergroten. Beleidsmakers en (andere) belanghebbenden staan meteen klaar als er water te keren valt. Catastrofes fungeren daarbij als Angstgegner dan wel stromannen om meer infrastructurele investeringen in veiligheid te legitimeren. Een in essentie politiek verhaal wordt daarmee verkocht als een objectieve, technische noodzaak. Aldus Jeroen Warner in zijn verhelderende schets van concurrerende beheersvisies op waterveiligheid. Angstaanjagende beelden beheersen al langer de media om ons te doordringen van de ernst van global warming, en van onze nauwelijks te delgen schuld daaraan. Frans Franken zet in dezelfde Spil maar weer eens heel precies de meest recente feiten betreffende klimaatveranderingen op een rij. Aan hoogst bedenkelijke financiële transacties rond de hype, hier en aan de overkant van de Atlantische Oceaan, gaat hij even voorbij.
Méér in de nieuwe Spil
In de morgen verschijnende aflevering van Spil krijgen ook andere belangwekkende thema's aandacht. Ze betreffen in hoofdzaak de inrichting en de ontwikkeling van het landelijk gebied en de veranderende functie van de landbouw daarbij.
Ruimte geordend en ingevuld
Pieter Lukkes zet Nederland neer als grootleverancier van vakantiegangers aan het buitenland. Aan deze potentiële markt voor extra binnenlands toerisme wordt weinig gedaan. Het ministerie van Economische Zaken ziet deze vakantiegangers niet als doelgroep; het beleid van VROM is contraproductief wat betreft het terugwinnen van deze toeristische massa. De sector zelf zal aan de slag moeten. Hans Hillebrand en Nico Beun bepleiten een andere strategie ter bevordering van duurzame, ook economisch relevante plattelandsontwikkeling: Nieuwe Dorpen bouwen. De gangbare gedachtegang is dat men de kwaliteit van het platteland het best in stand kan houden door er zo min mogelijk te bouwen. Gevreesd wordt voor urban sprawl, ongebreidelde uitdijing van de bebouwing in het landelijk gebied en aantasting van het landschap. Op basis van een SER-advies schetsen Marko Bos en Alexandra van Selm de contouren van een 'vermaatschappelijkt' landbouwbeleid. Prijs- of inkomenssteun aan boeren is voorheen vaak gerechtvaardigd met het argument dat deze tevens een vergoeding inhield voor maatschappelijke diensten, zoals landschapsonderhoud. De effectiviteit en de legitimiteit van het beleid vragen echter om een meer expliciete koppeling tussen betalingen aan boeren en maatschappelijk gewenste prestaties, aldus het advies.
Praten én nadenken
In een mooi ironische column sluit Frans Sluijter Spil 2008, nummer 4 af met een inventarisatie van veel actueel maatschappelijk ongerief. Politici moeten zich niet langer overgeven aan de verleidingen van het spoeddebat en de oneliners. Het is de hoogste tijd voor kritisch nadenken.
Inhoudspagina van Spil 2008, nummer 4:
Postmoderne kruisridders
Het verstand op nul gezet
Arend Jan Voortman / 2 /
Etymologische verkenningen
Een alfa over de delta
Huib Hogerheijde / 4 /
In gesprek over belangrijke boeken
Nuchterheid verdwijnt in voorzorgcultuur
Joost van Kasteren / 5-8 /
De moraal van matigheid
Over gewicht en de politiek van levensstijl
Roel Pieterman / 9-15 /
Tunneldenken belemmert zicht op problemen
Wetenschap en beleid vertillen zich aan overgewicht Joost van Kasteren en Hans Rutten / 16-19 /
In de ban van de waterkering
Concurrerende beheersvisies op waterveiligheid
Jeroen Warner / 20-24 /
Van klimaathype naar kernenergie?
Wetenschap logenstraft politieke doctrine
Frans J.M. Franken / 25-26 /
Ruimtelijke ordening speelt een merkwaardige rol
Regionale component onderbelicht bij toeristische promotie van Nederland
Pieter Lukkes / 27-29 /
Vermaatschappelijking van het landbouwbeleid
Naar een viergroepenmodel voor vergoedingen aan boeren Marko Bos en Alexandra van Selm / 30-34 /
Nieuwe dorpen bouwen in landelijk gebied
Een strategie voor duurzame plattelandsontwikkeling Hans Hillebrand en Nico Beun / 35-39 /
Mag het even politiek wat minder correct?
Het idealisme, de grijpstuiver en de emotie
Frans W. Sluijter / 40 /
Website van het Spil-project:
Redactie-adres van het tijdschrift Spil:
Administratie-adres van Spil: