Kindsoldaten in Uganda: 'net als andere mensen doen we ook normale dingen'
07 oktober 2008 - Alle vier zijn ze ontvoerd geweest door het Verzetsleger van de Heer van Joseph Kony. En allemaal vonden ze het daarna verschrikkelijk moeilijk om een normaal leven te leiden. Tot ze samen Empowering Hands oprichtten, een organisatie die - met steun van Unicef - inmiddels al vele honderden andere voormalige kindsoldaten heeft geholpen.

Van links naar rechts: Nighty, Lucy en Pamela van Empowering Hands. Pamela verzorgt de administratie. Foto: Daimon Xanthopoulos Van links naar rechts: Nighty, Lucy en Pamela van Empowering Hands. Pamela verzorgt de administratie. Foto: Daimon Xanthopoulos

Ze kwamen elkaar in 2003 tegen in het vluchtelingenkamp Amuru. Vier meiden tussen de 18 en 24 jaar oud. Alle vier gekidnapt geweest door het Verzetsleger van de Heer van Joseph Kony en tot vrouw gemaakt van een van de rebellenleiders. Alle vier als kindsoldaat gedwongen tot vreselijke misdaden tegen de eigen bevolking, net als tienduizenden andere kinderen tijdens het conflict dat Noord-Uganda ruim twintig jaar lang teisterde. Alle vier levend teruggekeerd uit de hel. En alle vier vonden ze het verschrikkelijk moeilijk en eenzaam om in het kamp te overleven.

'Net als andere mensen doen we normale dingen' Daarom bleven Nighty, Milly, Jennifer en Lucy elkaar ontmoeten. Op een gegeven moment kwamen ze op het idee om elkaar en andere voormalig ontvoerde kinderen te gaan interviewen en op de foto te zetten. Ze werden daarbij geholpen door een Amerikaanse onderzoekster, op wiens bijeenkomst voor kindsoldaten ze elkaar ook voor het eerst hadden ontmoet. "We wilden de buitenwereld laten zien dat ook kinderen die ontvoerd zijn geweest en tot kindsoldaat zijn gemaakt, nog steeds dingen kunnen presteren," legt Nighty uit. "Dat wij net als andere mensen normale dingen doen."

Jennifer en Milly verhuizen naar hun nieuwe kantoortje. Foto: Daimon Xanthopoulos Jennifer en Milly verhuizen naar hun nieuwe kantoortje. Foto: Daimon Xanthopoulos

Het project werd een groot succes en leidde tot een foto-expositie in Kampala en in de Acholi Inn, het bekendste hotel van de Noord-Ugandese stad Gulu. Na de expositie kregen de vrouwen veel positieve reacties. Dat gaf hen de moed om verder te gaan. Ze richtten de organisatie Empowering Hands op en begonnen trainingen en counseling te geven aan andere voormalige kindsoldaten in de kampen in Noord Uganda.

Doodsbang en woedend
"We geven workshops voor alle voormalig ontvoerde kinderen," vertelt Milly in het kantoortje dat een hulporganisatie hen sinds kort gratis beschikbaar stelt in het centrum van Gulu. "Om hen te helpen bij de hereniging met hun familie en met de andere bewoners van de dorpen." Doordat de kindsoldaten door de rebellen werden gedwongen mensen te mishandelen en te vermoorden, hutten in brand te steken en voedsel te stelen, treffen ze als ze eenmaal bevrijd of ontsnapt zijn vaak een doodsbange, maar ook woedende bevolking aan. "Wij leren hen om te gaan met de angst die er voor hen bestaat, met het nawijzen, de belaging, het schelden," zegt Milly. "Mensen zijn bang voor de voormalig ontvoerde kinderen. Ze zijn bang dat ze door hen vermoord zullen worden. Ze roepen allerlei negatieve gevoelens op door ervaringen met de rebellen en de kindsoldaten die meededen aan de gruwelijkheden. De voormalige kindsoldaten moeten getraind worden in hoe ze daarmee om kunnen gaan, voordat ze kunnen terugkeren, anders gaat het zeker mis. Ook hebben ze counseling nodig om zelf te leren leven met hun verleden."

Lucy knikt instemmend: "Ze zijn vaak zelf bang voor andere mensen en hebben verschillende gevoelens ten opzichte van hen. Omdat wij hetzelfde hebben meegemaakt als zij, kunnen ze met ons openlijk daarover praten. En praten is heel hard nodig om de gebeurtenissen te kunnen verwerken en weer normaal te kunnen leven."

Vluchtelingenkamp in Anaka, waar Empowering Hands activiteiten voor voormalige kindsoldaten organiseert. Foto: Daimon Xanthopoulos Vluchtelingenkamp in Anaka, waar Empowering Hands activiteiten voor voormalige kindsoldaten organiseert. Foto: Daimon Xanthopoulos

Even het verleden vergeten

Met steun van Unicef organiseert Empowering Hands intussen activiteiten in vijf verschillende kampen in het Amuru-district. Jennifer: "We hebben nu 36 medewerkers en er nemen op dit moment 260 voormalige kindsoldaten deel aan de groepen. We hebben muziek, dans en dramagroepen, die ervoor zorgen dat de kinderen het verleden even vergeten en kunnen ontspannen. Bovendien verbinden de uitvoeringen de voormalig ontvoerde kinderen en de gemeenschap weer op een positieve manier met elkaar."

In het Amuru-district verblijven nu naar schatting 800 teruggekeerde kindsoldaten in de kampen. Eerder kwamen er steeds nieuwe bij, maar sinds het staakt-het-vuren van twee jaar geleden is die toestroom gestopt. De kindsoldaten ontsnapten of werden bevrijd als het regeringsleger de rebellen aanviel. Dat gebeurt nu dus niet. Toch zijn er naar schatting nog zo'n 1.500 kinderen in handen van Kony. Jennifer: "Als het vredesakkoord een keer getekend wordt, zullen ook zij vrijkomen en begeleiding nodig hebben. Maar ook voor degenen die al een poosje terug zijn, behoren de traumatische gebeurtenissen niet zomaar tot het verleden. Vaak hebben zij nog steeds veel hulp en steun nodig om een weg te vinden. We helpen hen naast de groepen ook individueel. Ze hebben vaak zoveel problemen: zo zitten er vaak nog kogels in hun lichaam die verwijderd moeten worden, hebben ze geen geld en geen familie bij wie ze nog welkom zijn. Ons werk zit er voorlopig nog niet op."

Tekst: Maaike de Hon