PERSBERICHT
Verlichting geen eensluidend program -
eerste Burgerhartlezing over alternatieve benadering van de Verlichting
Prof. Peter H. Reill, hoogleraar aan de University of California en directeur van het Center for 17th- and 18th-Century Studies in Los Angeles, spreekt over de actualiteit van de Verlichting
1 oktober 2008, Felix Meritis, Keizersgracht 324, Amsterdam.
Aanvang: 20:00 uur. Toegang: ¤ 5,-
Reserveren via: http://www.felix.meritis.nl/nl/reserveren/burgerhartlezing-peter-reill
Organisatie: Werkgroep 18e Eeuw
Tegenwoordig wordt de Verlichting vaak gezien als het tijdperk van de rede of als het begin van de moderne tijd. Hierbij wordt de Verlichting vaak voorgesteld als één beweging met een samenbindend program. Voor liberale denkers betekent de Verlichting de geboorte van de individuele vrijheid, maar tevens gebruiken zij het begrip vaak als 'firewall' van het Westen tegen niet-Westerse invloeden. Orthodoxe christenen daarentegen zien de Verlichting als het begin van het morele verval, terwijl veel postmodernistische filosofen deze periode zien als de oorsprong van alle ziektes van de moderne samenleving.
Peter Reill bekritiseert de plaats van de Verlichting in het actuele debat, omdat deze gebaseerd is op een sterk vertekend beeld van deze periode. De Verlichting was niet één beweging, met één programma.
Peter Reill verzet zich tegen het klakkeloos gelijkstellen van Verlichting en Rede. Binnen de Verlichting waren verschillende stromingen te onderscheiden en Reill heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar een groep Verlichtingsdenkers die hij typeert als de 'vitalisten'.
Vitalisten lieten zich niet leiden door een strikt rationele benadering van de werkelijkheid. Zij waren ervan overtuigd dat voor het onderzoek naar de levende natuur de mechanistische filosofie, met de nadruk op oorzaak en gevolg, ernstig tekort schoot. Vitalisten, zoals Buffon, Maupertuis en Von Humboldt, onderzochten de meervoudige interacties tussen de 'actieve krachten' van de natuur. Een belangrijk deel van deze interacties was voor het oog niet waarneembaar. Om relaties, verbindingen, sympathieën en harmonieën in de levende materie te ontdekken vertrouwden zij op hun intuïtie en vermogen tot Anschauung.
Het vitalisme uit de tweede helft van de achttiende eeuw had een veel grotere invloed dan tot nog toe is verondersteld. Omdat het onderzoek naar de natuur in de 18e eeuw model stond voor elk onderzoek, werden ook teksten kritisch geanalyseerd en geherformuleerd. Het had een bescheidenheid in het denken tot gevolg, met aandacht voor variëteit en geschiedenis. In hun zoektocht naar kennis probeerden de vitalisten te ontkomen aan verabsoluteringen, zonder te vervallen in scepticisme. Hoewel de antwoorden die zij gaven inmiddels achterhaald zijn, blijven de vragen die zij stelden onverminderd relevant en kan hun denkwijze ons ook vandaag nog verder helpen bij het zoeken naar oplossingen voor problemen.
Na afloop van de lezing vindt er een vraaggesprek plaats tussen Prof. Reill en Arnold Heumakers, redacteur van NRC-Handelsblad.
Peter Reill is auteur van de toonaangevende studie: Vitalizing Nature in the Enlightenment. University of California Press, 2005.
Meer informatie over Prof. Reill vindt u
Meer informatie over de Burgerhartlezing: