ChristenUnie
Luchtbel in kredietcrisis
Luchtbel in kredietcrisis
woensdag 01 oktober 2008 15:38 "Het is ontnuchterend dat het
vertrouwen dat, mag ik het wat populair zeggen, met ons geld niet
gerommeld wordt, voor een deel is verdwenen," aldus Kamerlid Ernst
Cramer vandaag tijdens de Financiële Beschouwingen. Uiteraard was de
hypotheekcrisis een dominant thema in het debat, maar ook de
koopkracht van chronisch zieken werd niet vergeten.
Ernst Cramer: "Met deze Financiële Beschouwingen voor onze begroting
van 2009, ontkom ik er niet aan om eerst wat algemene opmerkingen te
maken over de financiële wereld om ons heen. Alles wat wij doen is
doordrenkt van het reilen en zeilen van het bank- en
verzekeringswezen. Voor je het weet vliegt de waarde van je spaargeld
over deze wereld, om ergens ander ingezet te worden als financiering
voor een project. En in de waarde van mijn hypotheek zit misschien wel
het spaargeld van een Amerikaanse burger. Heel dit systeem is
gebaseerd op vertrouwen en afhankelijkheid. Afhankelijkheid omdat we
eigenlijk niets meer klaar kunnen krijgen zonder de banken. Vertrouwen
omdat ons geld wel een keer terug moet komen. Met de kredietcrisis
zoals deze zich ontwikkelt, zien we dat hier een luchtbel in is
ontstaan. En het is ontnuchterend dat het vertrouwen dat, mag ik het
wat populair zeggen, met ons geld niet gerommeld wordt, voor een deel
is verdwenen. De discussies rondom de risicovolle hypotheken in
Amerika laten zien dat dit vertrouwen als een zeepbel uit elkaar spat.
Dat risico's in producten die financiële instellingen onderling aan
elkaar doorverkopen onvoldoende bekend zijn of worden ingeschat. Dat
het snelle geld aanlokkelijker is dan iets langzamer handelen en dan
beter.
Onze vaste overtuiging dat we met meer zorg voor onze omgeving te werk
moeten gaan, en dat het alleen voor je zelf gaan niets te maken heeft
met wat wij zo graag noemen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.
Dat wanneer je dit serieus neemt je goed kijkt naar risico's die
gelopen worden. "Verzamel voor jezelf geen schatten op aarde: mot en
roest vreten ze weg en dieven breken in om ze te stelen. Verzamel
schatten in de hemel, daar vreten mot noch roest ze weg, daar breken
geen dieven in om ze te stelen. Waar je schat is, daar zal ook je hart
zijn." Dat is voor de ChristenUnie een ijkpunt ook in dit debat over
de internationale kredietcrisis.
Tijdens het werkbezoek dat ik een paar maanden geleden aflegde met de
commissie Financiën in Amerika, werden we geïnformeerd over het
Amerikaanse systeem en hun toezicht. Toen al rommelde het op de
financiële markt. De kredietcrisis speelde, maar de Amerikanen toonden
zich optimistisch over het verloop ervan. Wie had toen kunnen bedenken
dat nog geen half jaar later 5 zakenbanken zouden omvallen en er een
reddingsplan nodig bleek van maar liefst 700 miljard dollar?
Fortis
Gister is er al op hoofdlijnen over Fortis gesproken. Zoals toen ook
is gezegd, vinden wij het - voor zover we het nu kunnen inschatten -
begrijpelijk dat er besloten is in te grijpen in de ontstane situatie
bij Fortis. Het terugbrengen van rust en vertrouwen in het bancaire
systeem in Nederland heeft nu topprioriteit. Nederlanders moeten er op
kunnen vertrouwen dat hun spaarcenten veilig zijn. De overheid heeft
daar een rol in. Het is dan ook goed dat er daadkracht is getoond
afgelopen weekend. Toch blijven er wel een aantal vragen open staan
voor mijn fractie. Specifiek over de deal rondom Fortis, maar ook over
de rol van het toezicht in het algemeen.
We hebben inmiddels een brief ontvangen over het ingrijpen bij Fortis,
maar hierin staat niets anders dan al bekend was. De minister zal
begrijpen dat het parlement - in onze optiek - meer informatie nodig
heeft om haar controlerende taak uit te oefenen. Als het niet via een
brief gaat, dan stellen wij onze vragen nu, in de verwachting dat de
minister daar op antwoordt.
Welke afwegingen heeft de minister gemaakt afgelopen weekend? Welke
alternatieven zijn overwogen en waarom is uiteindelijk tot de
investering van 4 miljard euro besloten? En belangrijker nog, hoe
wordt dit bedrag gefinancierd? De minister stelt dat dit bedrag
saldo-neutraal wordt uitgegeven. Maar het bedrag drukt wel op de
staatsschuld. Het heeft geen effect op het EMU-saldo, zolang het
dividend gelijk loopt met de te betalen rente. Daar zal bij Fortis
geen sprake van zijn, naar ik aanneem. Ik ga er van uit dat dit effect
deze kabinetsperiode gelijk getrokken wordt. Kan de minister dit
toezeggen?
De minister heeft eerder gemeld dat er nogmaals opgetreden wordt als
een bank onder druk komt te staan. Naar mijn overtuiging vergt elke
reddingsoperatie eigen afwegingen. Dan lijkt het ons voorbarig te
roepen dat de overheid wel zal inspringen, indien gewenst. Gisteren is
daar al het een en ander over gezegd. Ik hecht er aan te benadrukken
dat het politieke primaat van dergelijke beslissingen bij het
parlement ligt.
Een ander belangrijk punt voor mijn fractie betreft de bonussen voor
de top van Fortis. Er doen geruchten de ronde dat dhr. Lippens zo'n 5
miljoen euro zou meekrijgen. De minister gaat zich hard maken om de
bonussen te beteugelen. Mag ik dit opvatten als een keiharde
toezegging dat een dergelijke bonus niet uitgekeerd gaat worden?
De partij die nu de speelbal lijkt van deze kwestie is ABN-AMRO. Het
personeel had nog maar amper nieuwe bedrijfskleding aangepast en die
kan nu ook al weer uit. De onzekerheid is groot bij deze mensen. Dat
mag niet lang voortduren. Bij de eerdere overnamestrijd rondom
ABN-AMRO nam het kabinet het standpunt in dat er niet teveel
geïntervenieerd moest worden in dit proces. Die houding kan het zich
wat de ChristenUnie betreft niet nog een keer aanmeten. In het belang
van ABN-AMRO en in het belang van de Nederlandse financiële sector
moet er nu gericht bemiddeld worden naar een solide overnamekandidaat.
Hoe gaat de minister zich hier voor inzetten?
Toezicht
Als er iets is dat de hele kredietcrisis heeft doen blootleggen, is de
rol van toezicht op de financiële markt. Of beter gezegd: het
klaarblijkelijke gebrek daaraan. Dit speelt met name in Amerika. Maar
ook over de Nederlandse situatie zijn er vragen.
De minister stelt dat ons financieel toezicht steviger in elkaar zit
dan in Amerika. Zo op het eerste gezicht lijkt dit ook zo. Maar hoe
kan het dan toch dat er Fortis-achtige situaties ontstaan? De minister
heeft een onderzoek toegezegd naar de gang van zaken rondom de
overname van ABN-AMRO door Fortis en de reden waarom er destijds
toestemming is gegeven. De vraag bij ons is vooral hoe het kan dat de
toezichthouder de risico's niet goed heeft ingeschat. Is het dan toch
minder solide dan gedacht?
En als we breder kijken; hoe hoog zijn de risico's van andere
ontwikkelingen die nu spelen? Ik noem hierbij bijvoorbeeld de
hypotheken die binnenkort overgesloten moeten worden door veel
Nederlanders. De minister heeft in een brief op de vragen van collega
Weekers dit risico gebagatelliseerd. Maar onderkent hij ook niet dat
er problemen kunnen ontstaan, nu banken niet meer zo makkelijk
kredieten verstrekken?
Mede gelet op de grensoverschrijdende activiteiten - en dus ook de
redding - van Fortis, lijkt het steeds belangrijker te worden dat er
centrale afspraken komen over het toezicht op de financiële sector.
Wij zijn blij met de toezegging van de minister dat hij zich hard gaat
maken voor de uniformering van Europees toezicht. Kan de minister
aangeven of dergelijke afspraken al dit jaar in de steigers kunnen
worden gezet?
Begroting 2009
We zouden het haast vergeten, maar vandaag hebben we het ook over de
begroting voor 2009. In al het financiële geweld heeft het kabinet een
begroting gepresenteerd, waarin de koopkracht op peil wordt gehouden
en zelfs verbeterd wordt. Voorheen werd er altijd geklaagd dat
ministers van Financiën in dit opzicht teveel pro-cyclisch handelde.
Nou, daar kan deze minister in ieder geval niet op betrapt worden. En
daar is de ChristenUnie blij mee. Er is veel discussie gevoerd of deze
begroting nu op of over de randen van de begrotingsregels gaat. Ik
merk op - en het is al vaker gezegd - dat de begrotingsregels van dit
kabinet juist zijn aangescherpt ten opzichte van vorige edities. En de
staatsschuld slinkt snel. Dat biedt een basis voor de toch wel
onzekere toekomst.
Uiteraard blijven er kritieke factoren, zoals de inflatie. In dat
opzicht is het ook goed dat de BTW verhoging nu niet doorgaat en dat
WW premies worden afgeschaft. Tenminste, als er een verantwoorde
loonontwikkeling tot stand komt. In het Najaarsoverleg worden daar de
definitieve knopen over doorgehakt. Kan de minister aangeven of het in
dit opzicht de goede kant op gaat?
Houdbaarheidsopgave
In het kader van de houdbaarheid van de overheidsfinanciën is in het
Coalitieakkoord aangekondigd dat er maatregelen in de sfeer van de AOW
worden getroffen. Deze plannen liggen er nu, waarvoor dank. Maar het
is nog niet helemaal helder hoeveel de plannen nu bijdragen aan de
houdbaarheid. Er zit een rare kronkel in de redenering van het
kabinet. Er wordt gesteld dat de plannen evenveel bijdragen aan de
houdbaarheid als in het Coalitieakkoord overeengekomen. Maar als we de
plannen uit dit akkoord exact hadden uitgevoerd, dan was de bijdrage
nog hoger geweest . Hoe hoog was de bijdrage aan de houdbaarheid dan
geweest, als de plannen uit het Coalitieakkoord exact waren
uitgevoerd? En wat als blijkt dat de doorwerkbonus niet het gewenste
effect heeft, zoals nu door sommigen gesuggereerd wordt? Gaan we dan
alsnog de oorspronkelijke plannen uitvoeren?
Koopkracht chronisch zieken
Een specifiek punt wat ik nog wel wil aankaarten is de
koopkrachtontwikkeling van chronisch zieken. Tijdens de Algemene
Politieke Beschouwingen is toegezegd daar nog eens naar te kijken. Wat
komt hier nu uit? De ChristenUnie hecht er groot belang aan dat
chronisch zieken en gehandicapten niet uit de toon vallen wat betreft
koopkracht. Welke mogelijkheden ziet het kabinet om deze groep alsnog
tegemoet te komen? Ik vraag de minister om de - tijdens de APB -
toegezegde brief ons voor de aanvang van de tweede termijn te doen
toekomen.
Tot slot wil ik toch nog terugkomen op de kredietcrisis. Wel beschouwd
is dit niet de enige crisis die momenteel woedt. We kennen allemaal de
verhalen over de voedselcrisis en de energiecrisis. Het een lijkt niet
los te staan van het ander, zoals ook dhr. Wijffels afgelopen zaterdag
opmerkte in de Volkskrant. Vorige week hield de Minister President een
speech voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Hij riep
hierin op vast te houden aan de millenniumdoelen, ondanks de
financiële crisis. Een oproep naar mijn hart. Laten we oog houden voor
de situatie in de hele wereld en niet alleen op de financiële markt.
Wanneer alle stormen wat geluwd zijn lijkt het me zinvol om een debat
te voeren over de geïntegreerde aanpak van de problemen die wereldwijd
manifest worden."