* Idee VROM: platform voor eigen initiatieven
Toespraak van minister Cramer tijdens conferentie Minewater
1 oktober 2008 in Aken
01-10-2008
Dames en heren,
Ik ben blij en trots dat ik hier mag staan. Het is namelijk een
belangrijke dag voor het Mijnwaterproject: een pracht van een
interessant en innovatief Europees project met haar wieg in het mooie
Limburg. Klimaatverandering en de energiecrisis raken iedereen.
Smeltende gletsjers, de sterk stijgende energievraag en onze
afhankelijkheid van fossiel zijn onze canary in the coalmine.
Dit internationale project laat zien dat het mogelijk is om op lokaal
niveau te zoeken naar oplossingen.
Vorig jaar september was ik ook al in Heerlen en stond ik met een helm
op te kijken naar de boorwerkzaamheden die dit project mogelijk
moesten maken. En nu is het dan zo ver! Vanmiddag kunt u allen getuige
zijn van een echte primeur: in Heerlen wordt dan het eerste minewater
power station ter wereld geopend. Ik denk dat we best zonder
overdrijving mogen zeggen dat vandaag een beetje geschiedenis wordt
geschreven.
De toekomst zal uitwijzen of dit innovatieve concept op grote schaal
haalbaar is. Maar vandaag is dat toekomstbeeld alweer een stap
dichterbij gekomen. Alleen al door de organisatie van dit
belangwekkende internationale congres in Aken.
Duurzame innovaties en doorbraaktechnologieën zijn een belangrijke
pijler onder de klimaat en energie doelstellingen van het kabinet in
Nederland. Om onze energievoorziening tot de meest duurzame en
energie-efficiënte van Europa te maken is innovatie de motor. Behalve
energiebesparing en duurzame energiebronnen zoals wind, zon, biomassa
en aardwarmte zijn duurzame innovaties onmisbaar om die sprong
voorwaarts naar een duurzame samenleving te maken.
Deze zomer heeft het Kabinet de Innovatieagenda Energie gepresenteerd.
In totaal wordt hiermee in de periode tot 2012 een bedrag van 438
miljoen euro ter beschikking gesteld om energie-innovaties een forse
impuls te geven.
Het Nederlandse kabinet heeft een ambitieuze energie en
klimaatdoelstelling. In het werkprogramma Schoon en Zuinig, Nieuwe
energie voor het klimaat heb ik tal van maatregelen en acties
aangekondigd die handen en voeten geven aan deze doelstellingen: 30
procent reductie van broeikasgassen, 20 procent duurzame
energiebronnen en 2 procent energiebesparing per jaar. Drie golven
willen we gelijktijdig in gang zetten: meters maken, meters
voorbereiden en verdergaande innovaties. Meters maken met technieken
die nu al marktrijp zijn zoals windmolens, meters voorbereiden met
innovaties die bijna marktrijp zijn zoals aardgasbussen, HRe ketels en
LED verlichting en werken aan verdergaande innovaties zoals het
opslaan van CO2 in de bodem. We werken aan innovaties in nauwe
samenwerking met het bedrijfsleven en andere overheden, deze
samenwerking wordt concreet uitgewerkt in zowel ambitieuze
sectorakkoorden met bijvoorbeeld de bouw en landbouw en het
klimaatverbond met gemeenten en binnenkort met de provincies. Het
kabinet wil met al deze partijen bruggen slaan naar een duurzame
samenleving. En de toepassing van duurzame energiebronnen - dus ook
bodemenergie is één van de pijlers van de brug die ons helpt
oversteken richting duurzame energievoorziening.
Dames en heren,
Bodemenergie speelt tot op heden een nog beperkte, maar groeiende rol.
Maar bodemenergie heeft een aanzienlijke potentie om bij te dragen tot
de nationale energiedoelstellingen. Op dit moment zet ik sterk in op
een versnelling van de groei van met name warmte/koudeopslagsystemen.
Het gaat dan om systemen die aanzienlijk minder diep de bodem ingaan
dan in Heerlen. Hiervoor heb ik een Taskforce Warmte Koude Opslag
in het leven geroepen om knelpunten op te ruimen. Ook wil ik
eind van het jaar stevige afspraken op papier hebben met provincies en
gemeenten zodat de toepassing van warmte/koude opslag verder kan
doorgroeien tot een volwassen duurzaam alternatief.
N als ik duurzaam alternatief zeg, dan kom ik vanzelf weer terug bij
het mijnwaterconcept, de aanleiding van dit congres. Ik zal er kort
iets over zeggen.
Maar eerst complimenteer ik de gemeente Heerlen en de andere partners
met hun vastberadenheid om het Mijnwaterproject gestalte te geven.
Maar in het bijzonder wil ik de twee vrouwen achter dit project noemen
en roemen: Riet de Wit en Elianne Demollin. Zij hebben mijnwater als
ei van Columbus op de kaart gezet. Mede door hun visie,
doorzettingsvermogen en lef staan wij hier vandaag. Maar ook Jack
Gorgels, President of Weller Housing Association, heeft voor dit
project zijn spreekwoordelijke nek ver uitgestoken. Weller en zijn
mensen zijn een goed voorbeeld van een woningbouwcorporatie die
maatschappelijk betrokken is en op zoek is en gaat naar nieuwe
uitdagingen.
Ik ga met u terug naar andere tijden, terug naar de toekomst.
Mijnbouw was de kern van Heerlen: denk aan de ratelende schachten en
de rokende schoorstenen van de steenkolenmijnen. Het verleden is er nu
nog zichtbaar in het landschap. Alweer een hele tijd geleden besloot
de Nederlandse regering de steenkolenmijnen voorgoed te sluiten. Wie
had destijds in 1965 kunnen vermoeden dat er ooit nog eens plannen
zouden komen om de oude mijnschachten opnieuw te gaan gebruiken. En
dan ook nog eens met een groene bestemming; mijnwater als groene
energiebron. Oftewel van oude mijnen tot nieuwe energie, van bruin
naar groen.
Centraal staat daarbij de vraag: is het mogelijk om stadswijken te
verwarmen en te koelen met water dat zich in de mijnen bevindt? Met
andere woorden: is het technisch, economisch maar ook duurzaam om op
grote schaal energie te onttrekken aan water uit oude mijngangen?
Duidelijk was dat theoretisch gezien deze warmte gebruikt kan worden
voor de verwarming van huizen en gebouwen. Ook duidelijk was dat deze
techniek nog nieuw is en nog nooit op deze schaal is toegepast. En tot
slot was het doel van het project ook kristalhelder: 50 procent CO2
reductie.
Het Mijnwaterproject laat zien dat door innovatief denken in termen
van ja natuurlijk! in plaats van ja, maar...we weer een klein stapje
in de richting van een schone en duurzame wereld kunnen zetten. Te
beginnen in Heerlen, maar ook in Aken Duitsland, in Lorraine in
Frankrijk...en in al die andere oude mijnwatergebieden die hopelijk
zullen volgen.
Vijf proefboringen zijn uitgevoerd en berekeningen gaven aan dat het
economisch haalbaar kan zijn: de tarieven voor mijnwaterenergie zullen
namelijk naar verwachting niet boven de normale energietarieven
uitkomen. Vanmiddag zal door de opening van de mijnwater
energiecentrale een hele nieuwe stap gezet worden: weer een stapje op
weg naar het aantonen dat het concept kan werken in de praktijk. En
dit is heel belangrijk want the proof of the pudding is in the eating
. Met de praktische ervaringen van de minewater power
station leren we lessen, lessen die we later kunnen toepassen om nog
efficiënter te opereren en bij te sturen als we dit project verder
willen opschalen.
Tal van vragen moeten worden beantwoord. Bijvoorbeeld, wie bezit het
mijnwater? Of technische zaken als de combinatie met
warmtekrachtkoppeling. Zo eenvoudig als het mijnwaterconcept op het
eerste oog lijkt, zo weerbarstig en ingewikkeld kan de praktijk zijn.
Maar de mijlpaal van vanmiddag toont al aan dat de partijen in het
project pioniers maar ook doorzetters zijn. Zij hebben hun nek durven
uitsteken en ik hoop dat ze dit in de toekomst zullen blijven doen.
Als een paal boven water staat dat bodemenergie potentie heeft.
Inmiddels is ook het winnen van aardwarmte uit de diepe ondergrond in
Nederland aan een opmars begonnen. Ik krijg steeds meer signalen dat
partijen geïnteresseerd zijn in deze in aanleg dure, maar in
uitwerking zeer duurzame techniek. Ik juich deze initiatieven graag
toe. Van deze geothermie- techniek, winning van energie uit diepere
bodemlagen, hebben we nu één systeem in aanbouw - een tomatenkweker in
Bleiswijk en zon tien plannen in de haalbaarheidsfase of anderszins in
beeld.
Het gebruik van mijnwater is een bijzondere en slimme vorm van
geothermie. Het is feitelijk een innovatie op een toch al innovatieve
techniek en ik verzeker u dat ik alle ontwikkelingen nauwlettend zal
volgen.
Natuurlijk zijn er nog haken en ogen, die heb ik al aangestipt. Maar
de contouren van de potenties zijn inmiddels zichtbaar aan de
oppervlakte. Door een gerichte kennisontwikkeling en intensieve
samenwerking tussen lokale overheden en de markt, is geothermie en
bodemenergie een voorbeeld waarin ecologie en economie hand in hand
kunnen gaan in plaats van elkaars tegenpolen. Zoals gezegd staat deze
conferentie in het teken van de kansen die het ontwikkelen van
duurzame energiebronnen biedt op lokaal niveau: economisch en
ecologisch!
Dit project is een goed voorbeeld van het op lokaal niveau zoeken naar
oplossingen voor mondiale problemen. Gemeenten en regios staan
dichtbij de burgers en vervullen een sleutelrol bij het realiseren van
de klimaatambities van dit kabinet. Lokale en regionale initiatieven
maken beweging los, ook op nationaal niveau. Enerzijds wil ik hier
graag op in spelen met het stimuleren van innovatie, anderzijds wil ik
knelpunten en belemmeringen wegnemen.
Tot slot. Het doel van deze conferentie is informeren, inspireren en
stimuleren. Kortom, kennis overbrengen en kijken of door u
inspirerende voorbeelden op eigen lokaal niveau kansen ziet om aan de
slag te gaan; voor zover u dat al natuurlijk niet doet. En misschien
raakt u verder geïnspireerd tot nóg meer van dergelijke innovatieve
concepten en toepassingen.
Het maatschappelijk draagvlak voor klimaat en energiebeleid is groot.
Alleen samen kunnen we de gewenste omslag bereiken. Ik daag uit om
samen met collega bestuurders, collega ondernemers, collega
wetenschappers - nationaal en internationaal - die uitdaging aan te
gaan. Ik wens u allen een stimulerende en inspirerende conferentie
toe!
Dank u wel.
Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer